Doğum kontrolü nedir?
Doğum kontrolü, hamileliği önlemenin yollarını anlatan bir terimdir.
Farklı doğum kontrol türleri arasında ilaçlar, araçlar ve işlemler bulunur. Bazı yöntemlerin her cinsel temasta kullanılması gerekir. Bazıları hamileliği uzun süre önleyebilir.
Hangi doğum kontrol yöntemini seçmeliyim?
Birçok farklı doğum kontrol yöntemi vardır. Karar vermenize yardımcı olması için:
- Hamileliği ne kadar iyi önler. Hiçbir doğum kontrol yöntemi yüzde 100 koruyucu değildir. Ancak bazıları hamileliği diğerlerinden daha iyi önler.
- Ne sıklıkla kullanmanız gerekiyor. Örneğin, doğum kontrol hapı her gün alınır. Sadece cinsel ilişki sırasında kullandığınız prezervatif gibi başka türler de vardır.
- Kullanımın ne kadar kolay olduğu. Bazı doğum kontrol yöntemleri klinikte uygulanır. Bazılarını kendiniz alıp kullanabilirsiniz.
- Gebeliği önleme dışında faydaları. Örneğin, bazı doğum kontrolü yöntemleri, adetlerinizi daha az ve daha düzenli hale getiririr, adet ağrılarını azaltır.
- Yan etkileri veya dezavantajları
- Fiyatı
- İlerideki gebelikleriniz. Bazı doğum kontrol yöntemleri kalıcıdır, yani hamile kalmanızı bir ömür boyu engeller. Diğer doğum kontrol yöntemleri, hamileliği sınırlı bir süre için önler.
- Ne kadar süre korunmak istersiniz. Bazı doğum kontrol yöntemleri hızla başlar ve durur. Diğer bazıları uzun süre etkilidir.
- Sizi enfeksiyondan koruyup korumadığı. Prezervatif, cinsel yolla bulaşan bazı enfeksiyonları (CYBE) azaltan tek doğum kontrol yöntemidir.
Farklı doğum kontrol yöntemleri nelerdir?
Farklı doğum kontrol yöntemleri hamileliği farklı şekillerde önler. Bazıları diğerlerinden daha etkilidir.
- Uzun etkili yöntemler (implant, Progestin içeren rahim içi araç, bakırlı RİA). İmplant ve progestinli RİA, hamileliği önlemek için hormon kullanır. Bakırlı RİA, hamileliği önlemek için bakır salgılar. Bu tür doğum kontrolü vücutta kalır ve seçilen türe bağlı olarak 3 ila 10 yıl arasında korur.
- Kalıcı yöntemler (vazektomi, tüp ligasyonu). Bu yöntemler bir ameliyat gerektirir ve kalıcıdır.
- Kısa etkili hormonal yöntemler (enjeksiyon, sadece progestin içeren hap, östrojen-progestin hapı, yama, vajinal halka). Bu yöntemlerin tümü, hamileliği önlemek için hormon kullanır. Her 3 ayda bir iğne olmayı, hap alıyorsanız, her gün almayı unutmamalısınız. Yama veya ring kullanıyorsanız, haftada bir değiştirmelisiniz.
- Bariyer yöntemleri (iç ve dış prezervatif). Bariyer yöntemleri, spermin rahme girip yumurtaya ulaşmasını engeller. Prezervatifler, seks yoluyla bulaşabilecek enfeksiyonlara karşı da koruma sağlayabilen tek doğum kontrol yöntemidir.
- Perikoital yöntemler (diyafram, servikal kap, sünger, sperm öldürücüler). Perikoital, her cinsel ilişkide kullanılan yöntemler anlamına gelir. Diyafram, servikal başlık ve sünger; spermisit ile birlikte kullanılır. Spermisit, spermi yumurtaya ulaşmadan önce öldüren bir krem veya jeldir. Tek başına da kullanılabilir, ancak bu şekilde çok etkili değildir.
Ana doğum kontrol türleri şunlardır:
- Uzun etkili yöntemler. Bunlar, hamileliği yıllarca önleyebilen doğum kontrol yöntemleridir. Rahim içi araç (RİA) ve implant uzun etkili yöntemlerdir. Bazı spiraller ve implantta hormon bulunur.
- Kalıcı yöntemler. Bunlar, bir kişinin hamile kalamaması veya eşini hamile bırakmasına kalıcı olarak engel olan yöntemlerdir. Tüp ligasyonu ve vazektom kalıcı yöntemlerdir.
- Hormonal doğum kontrol yöntemleri. Bu yöntemlerde hamileliği önlemek için hormon kullanılır. Haplar, enjeksiyonlar, yamalar ve vajinal halkalar hormonal doğum kontrol yöntemleridir.
- Kondom. Bunlara bariyer yöntemleri de denir. Spermin rahme girip yumurtaya ulaşmasını engellerler.
- Perikoital yöntemler. Diyafram, sünger ve sperm öldürücüler gibi cinsel ilişki sırasında kullanılan doğum kontrol yöntemleridir. Prezervatif de bir tür perikoital doğum kontrol yöntemidir.
Peki ya doğal doğum kontrol yöntemleri?
Doğal doğum kontrol yöntemlerinin birkaç türü vardır. Bunlar, hiçbir ilaç veya cihaz kullanılmayan yöntemlerdir:
- Dışarı boşalma. Bu, erkek partnerin boşalmadan önce penisi dışarı çıkarmasıdır.
- Doğurganlık farkındalığı. Her ay hamile kalma olasılığınızın en yüksek olduğu zamanı tahmin etmek için adet dönemlerinizi takip etmeniz gerekir. Doğurgan dönemde cinsel ilişkiden kaçınır veya prezervatif gibi bir doğum kontrol yöntemi kullanırsınız.
- Emzirme. Emzirme annenin doğurganlığını azaltabilir. Bazı anneler, bebek sahibi olduktan sonraki ilk birkaç hafta emzirmeyi doğum kontrol yöntemi olarak kullanır. Ancak emzirmenin gebelikten koruması için anne sütü bebeğin tek gıdası olmalıdır. Emzirmeyi doğum kontrol yöntemi olarak kullanmanın tıbbi terimi laktasyonel amenore yöntemidir (LAM).
Doğal doğum kontrol yöntemleri diğer yöntemlere göre daha az güvenilirdir. Hamile kalmak istemiyorsanız, daha etkili yöntemler kullanmalısınız.
Doğum kontrol yöntemi ile ilgili sorunlarım varsa ne yapmalıyım?
Doğum kontrolünüz ile ilgili herhangi bir yan etki veya probleminiz olursa doktorunuza danışmalısınız. Bazen yan etkiler birkaç ay sonra kaybolur. Olmazlarsa, farklı bir yönteme geçmek isteyebilirsiniz.
Hormonlu Doğum Kontrol Yöntemleri (Temel)
Acil Kontrasepsiyon (Temel)
Erkekte Kalıcı Doğum Kontrolü (Temel)
Uzun Etkili Doğum Kontrol Yöntemleri (Temel)
Rahim İçi Araç (Temel)
Doğum Kontrolünde Bariyer Yöntemleri (Temel)
Şiddetli Adet Görme (Temel)
Ağrılı Adet (Temel)
Seyrek Adet Görme (Temel)
Polikistik Over Sendromu (Temel)
En Uygun Doğum Kontrol Yöntemi (Ayrıntılı)
Hormonal Doğum Kontrol Yöntemleri (Ayrıntılı)
Uzun Etkili Kontrasepsiyon Yöntemleri (Ayrıntılı)
Erkekte Kalıcı Kontrasepsiyon (Ayrıntılı)
Kadınlar İçin Kalıcı Doğum Kontrolü (Ayrıntılı)
