Uzun etkili, hatta kalıcı doğum kontrol yöntemleri mevcuttur. Bunlar yakın gelecekte veya hiç çocuk istemeyenler için en iyisidir. Bu yöntemler çok etkilidir. Çünkü düzenli olarak ilaç almanız veya kullanmayı hatırlamanız gerekmez.
Bu sayfada, rahim içi araç (RİA), doğum kontrol implantı ve kalıcı doğum kontrol yöntemleri dahil olmak üzere uzun etkili doğum kontrol yöntemlerini tartışılmaktadır.
Doğum Kontrol Yöntemi Seçimi
Eldeki seçeneklerin çeşitliliği nedeniyle hangi doğum kontrol yönteminin en iyi olduğuna karar vermek zor olabilir. En iyi yöntem, sürekli kullanacağınız ve yan etkileri en az olan yöntemdir. Dikkate alınması gereken diğer faktörler:
- Gebeliği önlemede ne kadar etkilidir?
- Kullanmak için herhangi bir şey hatırlamam gerekiyor mu?
- Ne kadar süreyle etkilidir?
- Kullanmayı bıraktığımda hamile kalabilir miyim?
- Adet düzenimi etkiler mi?
- Yan etkileri olacak mı?
- Ne kadara mal oluyor?
- Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı beni korur mu?
- İstersem yöntemi kendi başıma kullanmayı bırakabilir miyim?
Hiçbir doğum kontrol yöntemi mükemmel değildir. Her yöntemin avantajlarını dezavantajlarıyla dengelemeli ve hangi yöntemi tercih edeceğinize karar vermelisiniz.
Doğum kontrol yöntemi seçiminizi yönlendirecek sorular
- Ne zaman hamile kalmayı planlıyorsunuz?
- Şu anda bir partneriniz var mı?
- Hamileliği önlemek için daha önce ne kullandınız?
- Yöntem(ler)le ilgili neyi beğendiniz/beğenmediniz?
- Düzenli hap kullanabilir misiniz?
- Yöntemi kullanmayı ne sıklıkla unuttunuz?
- Duyduğunuz ve denemek istediğiniz yöntemler var mı?
- Cinsel ilişkileriniz genellikle planlı mı yoksa kendiliğinden mi gerçekleşir?
- Yaşam durumunuz düşünüldüğünde cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak önemli mi?
- Maliyet bir sorun mu? Sağlık sigortanız herhangi bir doğum kontrol yöntemini kapsıyor mu?
Spiral
Rahim içi araç (RİA), vajina ve serviks yoluyla rahim içine yerleştirilir. Plastikten yapılmıştır ve vajinanın içinde hissedebileceğiniz ancak vücudun dışına taşmayan bir ipi bulunur. RİA; enfeksiyon, dış gebelik veya kısırlık riskini artırmaz. RİA’yı, çıkarmak istediğinizde (yani hamile kalmak veya farklı bir doğum kontrol yöntemine geçmek istiyorsanız) herhangi bir zamanda çıkarılabilir ve doğum kontrol etkisi hızla ortadan kalkar.
İki tür RİA mevcuttur:
- Bakır içeren RİA. Spermin fallop tüplerine ulaşmasını engelleyerek hamileliği engeller. Bakır içeren RİA en az 10 yıl sürer ve hamileliği önlemede oldukça etkilidir. Bakır içeren RİA kullanan kişilerde gebelik oranı ilk kullanım yılında yüzde 1’in altındadır. Bakır içeren RİA kullanan bazı kişilerin adet dönemleri daha şiddetli ve uzun olur.
Bakırlı spiralin bu türü CuT olarak adlandırılır. Diğer spiraller gibi rahim içine yerleştirilerek kullanılır.
- Progestinli RİA. Servikal mukusu kalınlaştırarak ve endometriyumu (rahim iç zarını) incelterek hamileliği önler. Adet kanaması ve ağrısını azaltır. RİA, herhangi bir zamanda çıkarılabilse de, altı ila yedi yıl yerinde kalabilir. Hormonlu spiral, hamileliği önlemede oldukça etkilidir. Levonorgestrel salgılayan RİA kullanan kişilerde gebelik oranı, kullanımın ilk yılında yüzde 1’den azdır. Levonorgestrel salgılayan bir RİA yerleştirildikten sonra ilk aylarda düzensiz kanamaya sık rastlanır. Zamanla, kanama azalır. Bu, arzu edilen bir yan etkidir. Bazen levonorgestrel salgılayan RİA kullanırken adet dönemleri tamamen durur. Bu zararlı değildir ve tedavi gerektirmez. RİA çıkarıldığında adet kanamaları normale döner. Progestin RİA’larının diğer faydaları arasında adet dönemlerinizde daha az ağrı, endometriozis (rahim içini kaplayanlar gibi hücrelerin rahmin dışında büyüdüğü bir durum) varsa daha az ağrı ve daha düşük pelvik inflamatuar hastalık riski yer alır.
Bu resimde 2 tip spiral göstermektedir. Farklı spiraller mevcuttur. Hamileliği önlemeye yardımcı olmak için rahim içine yerleştirilir. Bazı hormonlu spiraller adet kanamasını azaltır. Bakır spiral adet kanamasını artırır.
Yararları
En az bir yıl (veya daha uzun süre) hamile kalmayı planlamıyor, etkili, günlük veya haftalık bakım gerektirmeyen bir yöntem istiyorsanız, RİA idealdir. RİA, östrojen kullanmak istemeyen veya güvenli bir şekilde kullanamayan kişiler için de uygundur. Ayrıca, RİA kullanmanın rahim ağzı kanserine yakalanma riskini azalttığına dair kanıtlar vardır.
RİA’ların nispeten az yan etkisi vardır ve kullanmayı bırakınca ortadan kalkar. Hamile kalmaya karar verirseniz veya herhangi bir nedenle RİA’nın çıkarılmasını istiyorsanız, hızlı bir işlemle çıkarılabilir. RİA, çıkarıldıktan sonra hamile kalma şansınızı etkilemez. Çıkarıldıktan sonra hemen hamile kalmayı deneyebilirsiniz.
Riskleri
Çok nadir olsa da adet kanaması sırasında spiral kayabilir hatta düşebilir. RİA, yerleştirildikten sonraki ilk birkaç ay içinde kayabilir. RİA’nın yerinden oynamış veya düşmüş olabileceğini düşünüyorsanız, muayene olana kadar yedek bir yöntem (örn. prezervatif) kullanın. RİA ipini vajinada hissedilip hissedilmediğinizi kontrol edebilirsiniz. Adet bitiminden sonra denenebilir. RİA yerleştirildikten sonra yeni enfeksiyon olma riski çok düşüktür.
Önlemler
Yakın zamanda bel soğukluğu veya klamidya gibi bir pelvik enfeksiyon geçirdiyseniz veya birden fazla cinsel partneriniz varsa RİA kullanmamalısınız.
RİA kullanırken hamile kalırsanız, hamileliğin fallop tüpünde değil (dış gebelik) rahim içinde olduğundan emin olmak için ultrason yapılır. RİA, hamilelik fark edildiğinde çıkarılmalıdır.
İmplantlar
Ülkemizde tek çubuklu progestin implantı Nexplanon, bulunmaktadır. Üst iç kolda derinin altına küçük bir araç yerleştirir. En az üç yıl boyunca oldukça etkilidir. İlk kullanım yılında gebelik oranı yüzde 1’in altındadır.
Resimde implantın şeklini ve boyutunu gösterilmektedir. Hamileliği önlemeye yardımcı olan hormonları salgılar. Üst kola yerleştirilir.
İmplant, yerleştirildikten sonraki yedi gün içinde hamilelikten koruma etkisi başlar. İmplant, adetin ilk beş gününden daha geç yerleştirilirse, yedi gün boyunca yedek doğum kontrolü (prezervatif gibi) kullanılmalıdır. Düzensiz kanama en sık görülen yan etkidir.
İmplant kullanmayı bırakmak isterseniz (yani hamile kalmak veya farklı bir doğum kontrol yöntemine geçmek istiyorsanız) herhangi bir zamanda çıkarılabilir. İmplant çıkarıldıktan sonra doğum kontrol etkisi hızla ortadan kalkar.
Kalıcı Doğum Kontrol Yöntemleri
Bunlar, hamile kalma ve çocuk sahibi olmayı kalıcı olarak engelleyen yöntemlerdir (örneğin tüp ligasyonu ve vazektomi). Bu işlemler, yalnızca hamileliği kalıcı olarak önlemek istediğinizden eminseniz düşünülmelidir.
