Vazektomi, erkekler için güvenli, etkili ve kalıcı bir doğum kontrol yöntemidir. Aynı zamanda en uygun maliyetli doğum kontrol yöntemidir ve tüp ligasyonundan (bir kadının tüplerinin bağlanması) daha uygun fiyata mal olur.
Bu sayfa, başarı ve başarısızlık oranları, işlemin nasıl yapıldığı vazektomi düşünen erkekler için önerileri gözden geçirmektedir.
Vazektominin Tanımı
Sperm testislerde üretilir ve daha sonra her testisin üst yüzeyinde bulunan epididime taşınır. Sperm epididimde depolanır, burada olgunlaşır ve döllenme yeteneğine sahip olur.
Boşalma sırasında, seminal sıvı ve sperm, epididimden vas deferens yoluyla hareket eder ve penisten dışarı atılır. Vas deferens, skrotumdan başlayıp mesanenin arkasından geçen ve prostat bezinin içindeki üretraya boşalmak üzere ilerleyen uzun, ince tüplerdir. Üretra, penisin içinde idrar ve meni taşıyan kanaldır.
Vazektomi yapıldığında, spermin epididimi terk etmesini önlemek için vas deferens kesilir ve koterize edilir (bazen sütüre edilerek kapatılır). Bu sayede boşalma anında penisten sperm dışarı atılmaz.
Vazektomi, gebelik önleme için erkekte uygulanan kalıcı yöntemdir. Başarılı bir vazektomiden sonra eşinizi hamile bırakamazsınız.
Sperm testislerde yapılır ve epididimde depolanır. Vazektomi sırasında, spermi epididimden dışarı taşıyan iki tüp bloke edilir. Biri solda, diğeri sağda olan bu tüplere sperm kanalı denir. Ameliyattan sonra sperm vücuda geri emilir. Boşalma gerçekleşir ama sperm dışarı çıkmaz.
Kimler vazektomi yaptırmalıdır?
Vazektomi, doğum kontrol yönteminde aşağıdakilerin tümünü isteyen erkekler için uygundur:
- Kalıcı olması
- Cinsel ilişki öncesi veya sırasında özen göstermeyi gerektirmemesi
- Yüksek başarı oranı ve düşük komplikasyon riski olması
- Başka biyolojik çocuk düşünmemesi
Vazektominin kendileri için doğru olduğundan emin olmayan erkekler, başka doğum kontrol seçeneklerini değerlendirebilir.
Vazektominin Başarı Oranları
Vazektomi erkeklerin yüzde 99’undan fazlasında başarılıdır. Menide hiç sperm olmadığını doğrulamak için test yapılana kadar ek bir doğum kontrol yöntemi gerekir.
Ejakülatta hiç sperm kalmadığından emin olmak için genellikle işlemden üç ay sonra sperm sayısı kontrol edilir. Bir erkeğin takip sperm sayımından önce sperm kanallarını temizlemek için vazektomi sonrası en az 20 kez boşalması gerekir.
Sperm sayımı için, erkeğin mastürbasyonla elde edilen bir meni örneği vermesi gerekir. Ejakülatta sperm varsa, iki ay sonra ikinci bir sperm sayımı yapılır.
Takip kontrolünde, hareket etmeyen sperm görülüyorsa, eşin hamile kalma olasılığı çok düşüktür. İzin verilene kadar başka bir doğum kontrol yöntemine devam edilmelidir.
Vazektomi İşlemi
Ön muayene. Vazektomi işleminden önce bir ön kontrol gerekir. Bu ziyarette, doktor işlemi açıklayacak ve soruları cevaplayacaktır.
Erkekler çoğunlukla vazektomi hakkında endişe duyarlar. Kaygılar, ağrı korkusu ve penis veya skrotumda hasar ile ilgilidir. Ön muayene prosedürü, riskleri ve olası komplikasyonları tartışmak için mükemmel bir fırsattır. Erkeğin partnerini de bu ziyarete getirmesi tercih edilir.
İşlem. Vazektomi, muayenehane ortamında yapılır ve yaklaşık 30 dakika sürer.
- Küçük bir iğne kullanılarak deri altına (testis içine değil) lokal anestezik enjekte edilir. Sadece vas deferens (sperm kanalı) etrafındaki alan uyuşur. Lokal anestezik enjeksiyonu kısa bir süre acıtacaktır.
- Bölge uyuştuğunda, bazı erkekler işlem sırasında gerginlik hissedebilir. Doktor skrotumun derisinden vas deferensi bulur.
- Kanalı görmek için neştersiz teknikle küçük bir delik açılır. Küçük bir kesi de kullanılabilir. Yüzeye bir halka getirilir ve genellikle küçük bir segment çıkarılır (yaklaşık 1 cm’ye kadar). Kanalınn kesilmiş yüzeylerinden biri veya her ikisi yakılır, bağlanır ve kesilir. Bir vas deferenste işlem tamamlandıktan sonra diğer tarafa uygulanır.
- Neştersiz teknikte cilt delinmesi dikiş gerektirmez. Kesi yapılırsa cilt kenarları dikişlerle kapatılır.
- Bandajı yerinde tutmak ve skrotuma baskı uygulamak için sıkı iç çamaşırı veya spor askısı kullanılır.
İşlemden sonra. Vazektomi tamamlandıktan birkaç dakika sonra eve gidilebilir. Ancak kendisine eşlik edecek ve (araba sürme, ağır kaldırma, vb.) yardımcı olacak biri bulunmalıdır.
- İyileşme için en önemli faktör dinlenmedir. İşlemden sonra iki ila üç gün dinlenmek en iyisidir.
- İç çamaşırının üzerine aralıklı olarak buz torbası uygulamak rahatsızlık ve şişliği en aza indirmeye yardımcı olur.
- Aktiviteleri beş gün sınırlamalısınız. Toplam yedi gün boyunca yorucu egzersiz veya ağır kaldırmadan kaçınılmalıdır.
- İşlemden sonra 24-48 saat banyo yapmak ve yüzmek yasaktır.
- Cinsel ilişkiye bir hafta sonra devam edilebilir. Ancak ejakülatta artık sperm bulunmadığını doğrulamak için test yapılana kadar (genellikle işlemden üç ay sonra) ek bir doğum kontrol yöntemi gereklidir.
- Erkeklerin üç aylık kontrolden önce sperm kanallarını temizlemek için en az 20 kez boşalması gerekir.
Vazektomi Sonrası Ağrı
Vazektomiden sonra, skrotumda bir miktar âğrı olabilir. Bu, buz paketi uygulaması ve asetaminofen gibi bir ağrı kesici ilaçla hafifletilebilir. İbuprofen ve aspirinden en az bir hafta kaçınılmalıdır. Bu ilaçlar kesi çevresinde morarma veya kanama riskini artırabilir. Daha şiddetli ağrı için, daha güçlü bir ağrı kesici ilaç reçete edilebilir. Çoğu erkek, daha güçlü ilaçlara ihtiyaç duymadıklarını fark eder.
Vazektomi Komplikasyonları
Vazektomi nispeten basit bir işlemdir. Komplikasyon, mümkün olmasına rağmen nadirdir.
- Kanama. Vazektomi geçiren erkeklerin yüzde 5’inden azında aşırı kanama görülür. Çoğu kanama sorunu işlemden sonraki ilk 48 saat içinde ortaya çıkar. Skrotum içindeki kanama, kanal çevresindeki dokularda genişleyen bir kan kütlesi olan hematoma yol açabilir. Derhal tedavi edilmezse büyüyebilir. Ameliyattan en az bir hafta önce aspirin, ibuprofen ve diğer nonsteroid antiinflamatuar ilaçlardan (NSAİİ) kaçınarak ve ameliyattan sonra dinlenme ve sınırlı aktivite ile ilgili talimatları izleyerek kanamayı önlemeye yardımcı olabilirsiniz.
- Enfeksiyon. Vazektomi geçiren erkeklerin yüzde 4’ünde enfeksiyon oluşur. Bu tipik olarak insizyonun etrafındaki skrotal cildi içerir. Bazen, vazektomiden sonra epididim şişer. Bu genellikle kısa bir antibiyotik kürü ile tedavi edilir.
- Sperm granülomu. Vazektomi geçiren erkeklerin yüzde 15 ila 40’ında sperm granülomu oluşur. Sperm granülomu, kanalın kesik ucundan sızan sperme karşı vücudun bağışıklık tepkisinin bir sonucu olarak zamanla gelişen kitledir. İbuprofen gibi bir anti-inflamatuar ilaçla tedavi edilir. Kitle tehlikeli değildir. Bununla birlikte, sperm granülomunun önemli skrotal rahatsızlığa neden olduğu nadir durumlar vardır. Bu, granülomun cerrahi olarak çıkarılmasıyla tedavi edilebilir.
- Vazektomi sonrası ağrı sendromu. Bu durumun, epididimde sıvı birikmesinin ve testislerde kronik donuk bir ağrıya yol açmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu durumun ne sıklıkla meydana geldiği konusunda bazı tartışmalar vardır. Vazektomi sonrası ağrı sendromu oranları çok düşüktür (< yüzde 1). Vazektomi sonrası ağrı insidansının erkeklerin yaklaşık yüzde 15’i tarafından bildirilir ve yüzde 2’si yaşam kalitesini etkileyecek kadar şiddetlidir. Vazektomi sonrası ağrı sendromu için tercih edilen tedavi, ibuprofen veya naproksen gibi NSAID’ler ve ılık banyolardır. Bu önlemler ağrıyı gidermek için yeterli olmazsa bir ağrı uzmanı tarafından lokal sinir blokları veya steroid enjeksiyonları yapılabilir. Tedaviye yanıt vermeyen vakalar, muhtemelen vazektomi açılması da dahil olmak üzere ameliyat gerektirebilir.
Vazektominin Sağlığa Etkileri
Cinsel dürtü. Vazektomi yaptırmak testosteron (erkeklik hormonu) düzeylerini, cinsel dürtüyü veya ereksiyon olma yeteneğini etkilemez.
Kanser riski. Vazektomi ile prostat ve testis kanseri arasında bir bağlantı olduğuna dair endişeler olmasına rağmen, birkaç büyük çalışma vazektomi sonrası herhangi bir kanser riskinde artış olmadığını göstermektedir.
Kalp hastalığı. Kanserdeki duruma benzer şekilde, vazektomi ile kalp hastalığı arasındaki bağlantı hakkında bazı endişeler olmuştur; ancak, çalışmalar böyle bir bağlantı bulamadı.
Vazektomi Sonrası Çocuk
Bir erkek, gelecekte biyolojik olarak çocuk sahibi olmak istemediğinden emin olmadıkça vazektomi yaptırmamalıdır. Bununla birlikte, vazektomi geçiren erkeklerin yaklaşık yüzde 5’i sonunda geri alınmasını istediklerine karar verir.
Vazektomi sonrası erkeklerin yüzde 40’ında sperm antikorları gelişir. Bunlar, sızan sperm hücreleri vücudun bağışıklık sistemi ile etkileşime girdiğinde oluşur. Bu antikorlar erkeğe zarar vermez, ancak vazektomi açılsa da sperm hücrelerini daha az etkili hale getirebilir.
Vazektominin açılması. Vazektominin açılmasına vazovazostomi denir. Bu, vas deferensi birleştiren bir mikrocerrahi tekniktir. Bu işlemin başarı oranı kanalın durumuna bağlıdır. Vazektomi üzerinden fazla zaman geçtiyse, vazovazostominin başarılı olma (yani gebelikle sonuçlanma) olasılığı daha düşüktür. Bir çalışmada, vazovazostomi, vazektomi tarihinden üç yıl veya daha kısa bir süre sonra yapıldığında, yüzde 76 gebelikle sonuçlanmıştır, ancak vazektomiden, 15 yıl veya daha uzun bir süre önce yapıldığında gebelik yüzde 30 bulunmuştur. Sperm antikorları gelişmişse vazovazostomi sonrası doğurganlık daha da azalır.
Sperm bankacılığı. Sperm bankacılığı, toplanan sperm örneğinin bir koruyucu ile çok düşük bir sıcaklıkta saklanmasıdır. Sperm dondurma, vazektomi öncesinde gerçekleştirilebilir veya kanallardan sperm toplanması, vazostomi sırasında yapılabilir. Sperm depolamanın ilk maliyeti yaklaşık 500 dolar, yıllık depolama maliyeti ise yılda 300 ila 1000 dolar arasındadır.
Vazektomi Sonrası Doğum Kontrolü
Üç aylık kontrolde, ejakülatta sperm yoksa, hamileliği önlemek için ikinci bir doğum kontrol yöntemine (örn. prezervatif) gerek yoktur. Ancak vazektomi, HIV gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz. Birden fazla cinsel partneri olan erkekler ve partneri başka partnerleri olan erkekler cinsel yolla bulaşan hastalık riskini azaltmak için prezervatif kullanmalıdır.
