Gebelikten korunmak için çeşitli yöntemler vardır. Hangi yöntemin sizin için doğru olduğuna karar vermek için; kolaylık, maliyet, olası yan etkiler ve gelecekteki hamilelik planlarınız dahil olmak üzere bir dizi konuyu göz önüne almalısınız.
Cinsel ilişki sırasında kullanılan doğum kontrol yöntemleri perikoital kontrasepsiyon olarak adlandırılır. Prezervatifler (hem dış hem de iç), diyafram, servikal başlık, sünger ve vajinal sperm öldürücüler perkoital kontrasepsiyon yöntemleridir.
Prezervatif aynı zamanda bariyer doğum kontrol yöntemleri arasındadır. Spermin rahme girmesini ve döllenme için yumurtaya ulaşmasını fiziksel olarak engeller. Diyafram, servikal başlık ve sünger, hamileliği önlemek için spermisit (spermi yok eden kimyasal bir madde) ile birlikte kullanılır.
Bu yöntemler:
- Hormonal yan etkisi yoktur (Hormon içermediği için).
- İç ve dış kondomlarda cinsel yolla bulaşan bazı enfeksiyonlara karşı korunma sağlar.
- Reçetesiz satılır.
Bu sayfada, prezervatif, diyafram, servikal başlık, doğum kontrol süngeri ve sperm öldürücüler ele alınmıştır.
Doğum Kontrol Yöntemi Seçimi
Mevcut seçeneklerin çeşitliliği nedeniyle hangi doğum kontrol yönteminin en iyi olduğuna karar vermek zor olabilir. En iyi yöntem, sürekli olarak kullanılacak ve rahatsız edici yan etkilere neden olmayan yöntemdir. Dikkate alınması gereken diğer faktörler:
- Etkinlik (hamileliği önlemede ne kadar etkilidir)
- Kolaylık
- İlaç veya cihazın ne kadar süre etkili olduğu
- Adet döneminizi etkileyip etkilemediği ve nasıl etkileyeceği
- Yan etkilerin türü ve sıklığı
- Satın alınabilirlik
- Gizlilik endişesi
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı da koruma sağlayıp sağlamadığı
- Almayı bırakırsanız doğurganlığınız ne kadar çabuk geri döneceği
Hiçbir doğum kontrol yöntemi mükemmel değildir; farklı seçeneklerin avantaj ve dezavantajlarını dengelemeli ve hangi yöntemin sizin için en iyi olduğuna karar vermelisiniz.
Bariyer Yöntemi ve Perikoital Yöntemlerin Etkinliği
Etkinlik oranları (yani, gebelikten ne kadar korudukları), hangi doğum kontrol yöntemini seçtiğinize bağlıdır. Her yöntemi kullanan kişiler için ortalama gebelik oranları tabloda listelenmiştir. Doğum kontrol yöntemini mükemmel kullanırsanız, yani her cinsel ilişkide kullanır ve tüm talimatları dikkatle uygularsanız, hamilelik riski daha düşük olacaktır.
Cinsel ilişki sırasında kullanılan doğum kontrol yöntemlerine perikoital doğum kontrolü denir. Bunlara bariyer yöntemleri de denir.
Listede verilen oranlar, yöntemi bir yıl kullandıktan sonra gebe kalacak kişilerin yüzdesi için tahminlerdir. Yöntemin uygulanması için tipik kullanım deyimi kullamılır. Bu, insanların bu yöntemleri kullanmada gösterdikleri ortalama özen anlamına gelir. Mükemmel kullanım ile gebelik oranları biraz daha düşük olacaktır. Her cinsel ilişkide yöntemi kullanır ve tüm talimatları tam olarak uygularsınız mükemmel kullanım oranları ortaya çıkar.
Genel olarak, bariyer ve perikoital yöntemler, diğer yöntemler (rahim içi araç [RİA], implant veya doğum kontrol hapları gibi) kadar etkili bir şekilde hamileliği engellemez.
Acil Kontrasepsiyon
Korunmasız cinsel ilişkiye girdiyseniz (örneğin, bariyer yöntemini kullanmadıysanız veya kullanırken sorun olduysa), hamilelik riskini azaltmanın yolları vardır. Hamilelik riskinizi azaltmak için RİA takılabilir (bu en etkili acil doğum kontrol yöntemidir) veya ertesi gün hapı alabilirsiniz. Bu, cinsel ilişkiden sonra mümkün olan en kısa sürede, ideal olarak 120 saat içinde alınmalıdır.
Bariyer ve perikoital yöntemler başarısız olabileceğinden (örneğin, prezervatifler yırtılabileceğinden veya diyafram, servikal kap veya doğum kontrol süngerini takmayı unutabileceğinizden), evde kullanmak üzere ertesi gün hapı bulundurmak iyi bir fikirdir.
Prezervatif
İki tür prezervatif vardır: dış (penisin üzerinden geçen) ve iç (vajinanın içine giren).
Dış prezervatif. Dış (erkek) prezervatif, cinsel ilişki sırasında meninin partnerin vücuduna girmesini önlemek için ereksiyon halindeki penisin üzerine yerleştirilen ince, esnek bir kılıftır. Optimum etkinlik ve koruma sağlamak için, kullanım talimatlarına dikkat edilmelidir.
Sperm öldürücü prezervatifler (prezervatife uygulanan sperm öldürücü ile paketlenmiş olanlar), sperm öldürücü içermeyen prezervatiflerden daha etkili değildir. Bunun yerine ayrı bir sperm öldürücü kullanmak tercih edilir.
Doğru kullanıldığında, prezervatifler HIV gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyon riskini de azaltabilir.
- Partneri düzenli prezervatif kullanan kadınlarda bel soğukluğu, klamidya, trikomonas, frengi, HIV ve HPV (genital siğillere ve rahim ağzı kanserine neden olabilen insan papilloma virüsü) riski azalır.
- HIV bulaşmış bir erkekle düzenli ilişkisi olan HIV negatif kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmada, sürekli prezervatif kullanan kadınların enfekte olmadığı gösterildi.
- Düzenli prezervatif kullanımı HIV enfeksiyonu riskini yaklaşık yüzde 69 oranında azaltır.
Yağ bazlı kayganlaştırıcılar (örneğin güneş yağı, jöle veya krem şanti gibi gıda maddeleri), prezervatifin zayıflamasına ve yırtılmasına neden olabileceğinden lateks prezervatiflerle birlikte kullanılmamalıdır. Su bazlı yağlar güvenlidir.
Çoğu prezervatif lateksten yapılır, bu da latekse alerjisi veya hassasiyeti olan kişiler için sorun olabilir. Poliüretan prezervatifler latekse bir alternatiftir. Hayvan derisi prezervatifleri (örneğin kuzu derisi), HIV bulaşma riskini etkili bir şekilde önlemedikleri için HIV enfeksiyonu riski olduğunda önerilmez.
Prezervatif kullanımı ile 100 kadından yaklaşık 13’ü ilk yıl içinde hamile kalacaktır. Kusursuz kullanımla (yani her cinsel ilişkide kondomu doğru kullanmak) etkinlik daha yüksektir.
İç prezervatif. Meninin girmesini önlemek için dahili (kadın) prezervatif vajinanın içine takılır. Nitrilden yapılmış bir kılıftır ve silikon bazlı bir kayganlaştırıcı ile önceden yağlanmıştır. Her iki uçta da yumuşak, esnek bir halka vardır. Kılıfın kapalı ucundaki halkanın kenarları birbirine bastırılır ve ardından vajinaya mümkün olduğunca derine sokulur. Serbest bırakıldığında, prezervatifi yerinde tutmak için halka açılacaktır. Kılıfın açık ucundaki halka vulvanın dışında kalır ve labiaya dayanır.
İç kondomun halkalarından kapalı olanı vajinanın içinde, açık olan diğer halka ise dışarıda durmaktadır.
Dahili prezervatif kullanan 100 kadından yaklaşık 21’i ilk yıl içinde hamile kalır.
Diyafram ve Servikal Kap
Diyafram veya servikal başlık, cinsel ilişkiden önce serviksin üzerine yerleştirilir. Spermisit ile spermi öldürerek hamileliği önler. Her iki aracın da doktor tarafından takılması gerekir. Doğumdan sonra veya 4,5 kilogramdan fazla kaybederseniz veya alırsanız, uyum yeniden kontrol edilmelidir. Diyaframın doktor tarafından denenmesine gerek yoktur, çünkü tek boyutta gelir.
Hem diyafram hem de servikal kap, gonore, klamidya ve pelvik inflamatuar hastalık dahil olmak üzere bazı cinsel yolla bulaşan hastalık ve enfeksiyon riskini azaltabilir. Ancak, HIV enfeksiyonunun yayılmasını engellemezler. HIV enfeksiyonu olduğu bilinen veya HIV ile enfekte olma riski taşıyan kadınların diyafram veya servikal kapa ek olarak harici prezervatif kullanmaları önerilir.
Diyafram veya servikal kap kullananlarda başarısızlık oranı (gebelik sayısı), hormonal doğum kontrol yöntemleri (örn. doğum kontrol hapı) kullananlara kıyasla daha yüksekti.
Diyafram kullanan 100 kadından yaklaşık 17’si ilk yıl içinde hamile kalır. Servikal kap ile 100 kadından 16 ila 32’si ilk yıl hamile kalır; servikal kap doğum yapmış kadınlarda daha az etkilidir.
Diyafram. Diyafram, esnek kenarlı, silikondan yapılmış, yumuşak, kubbe şeklinde bir kaptır. Cinsel ilişkiden önce, kubbenin oyuk kısmı bir sperm öldürücü krem veya jel ile kısmen doldurulur ve ardından diyafram vajinanın derinine yerleştirilip serviksin üzerine oturacak şekilde konumlandırılır. Cinsel ilişkiden sonra altı ila sekiz saat yerinde bırakılmalı ve daha sonra çıkarılmalıdır. Bu süre içinde birden fazla kez cinsel ilişkiniz olduysa, diyaframı çıkarmanıza gerek yoktur. Ancak vajinaya ek spermisit konulmalıdır.
Diyafram, cinsel ilişkiden önce vajinaya sokulan ve serviksin üzerine yerleştirilen esnek bir zardır. Bu resimdeki delikli diyafram boyutlandırma için kullanılır. Doğum kontrolü için kullanılan diyaframda delik yoktur.
Önlemler. Çoğu kadın diyaframı kullanabilir. Fakat; silikon veya sperm öldürücülere alerji veya hassasiyeti olanlar için iyi bir yöntem değildir. Pelvik taban kaslarıyla ilgili sorunlar (rahim sarkması, sistosel, rektosel veya zayıf vajinal tonus); yerleştirme işleminde zorluk oluşturabilir. Yukarıda tartışıldığı gibi, cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyonu olan (veya enfeksiyon kapma riski yüksek olan) kadınlar, cinsel ilişki sırasında diyaframa ek olarak harici bir prezervatif kullanmalıdır. Toksik şok sendromu öyküsü olanlar diyafram kullanmamalıdır. Bazı kadınlarda diyafram kullanmak idrar yolu enfeksiyonu riskini artırır.
Servikal başlık. Servikal başlık, silikon kauçuktan yapılmıştır. Farklı boyutlarda bulunur. Diyaframa benzer şekilde kısmen sperm öldürücü ile doldurulur ve serviksin üzerine yerleştirilir. 48 saate kadar yerinde kalabilir.
Doğum yapmış olanlarda servikal kap iyi bir seçim olmayabilir. Hamileliği önlemede daha az etkilidir. Bunun nedeni, doğumun serviksin boyutunu değiştirmesidir. Bu nedenle başlık da tam oturmayabilir.
Sünger
Doğum kontrol süngeri, spermin rahme girmesini engeller ve sperm öldürücü içerir. Reçetesiz satın alınabilir.
Sünger, 2 cm kalınlığında ve 5 cm genişliğinde, çıkarmak için kullanılan bir halkaya bağlı dairesel bir disktir. Spermisit içerir ve vajinanın derinine yerleştirmeden önce musluk suyuyla nemlendirilir.
Sünger yerinde bırakılabilir ve 24 saate kadar tekrar tekrar kullanılabilir.
Sünger kullanan 100 kadından 14’ü ilk yıl içinde hamile kalır. Doğum yapmış kadınlarda başarısızlık oranı daha yüksektir (yaklaşık yüzde 27).
Vajinal Spermisit ve pH Regülatör Jel
Spermisit. Spermisitler, spermleri yok eden kimyasal maddelerdir. Eczanede reçetesiz olarak satılır. Spermisitler jel, köpük, krem, film, fitil ve tablet gibi çeşitli formlarda mevcuttur.
Spermisitler tek başına kullanılabilir, ancak prezervatif, diyafram veya servikal başlık ile birlikte kullanıldığında daha etkilidir. Bir çift cinsel ilişkiden önce spermisitin dağılması için yeterince beklemezse, cinsel ilişki uygulamadan sonra bir saatten fazla ertelenirse veya tekrar cinsel ilişkiden önce yeni bir doz uygulanmazsa, etkinlik azalır.
Spermisit kullanımı ile vajinanın lokal tahrişi nadir değildir ve sperm öldürücü kaplı prezervatif kullanımı kadında idrar yolu enfeksiyonu riskini artırır. En çok kullanılan sperm öldürücü nonoksinol-9’dur. Bu spermisitin tek başına kullanımı, HIV dahil cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların bulaşmasını önlemede etkili değildir.
Spermisit kullanan 100 kadından yaklaşık 21’i ilk yıl içinde hamile kalır. Spermisit, prezervatif veya diyafram gibi başka bir doğum kontrol yöntemiyle birlikte kullanıldığında, gebelik oranı çok daha düşüktür.
Vajinal pH düzenleyici jel. 2020’de yeni bir vajinal jel kullanıma sunuldu. Bu ürün, vajinadaki asitlik seviyelerini değiştirerek sperm hareketliliğini azaltır. Bu, spermin yumurtaya ulaşma ve dölleme olasılığını azaltır. Jel, cinsel ilişkiden bir saat veya daha önce vajinaya yerleştirilir.
Vajinal kontraseptif jel, hamileliği önlemede yaklaşık olarak sperm öldürücü kadar etkili gibi görünmektedir. Ancak vajinanın veya penisin tahriş olması gibi yan etkileri olabilir. Hormonal vajinal halka kullanan kişilerin jeli kullanmaması gerekirken diğer doğum kontrol yöntemleriyle birlikte kullanılabilir.
