Kadınlar için en yaygın kalıcı doğum kontrol yöntemi tüp ligasyonudur. Bu, hamileliği kalıcı olarak önlemek isteyen kadınlar için güvenli ve etkili bir seçenektir. Fallop tüpleri, yumurtanın yumurtalıktan rahme geçmesi için geçiş yoludur. Bu, yumurtanın rahme gitmeden önce sperm tarafından döllendiği yerdir. Tüp ligasyonu sırasında, fallop tüpleri kesilir ve bağlanır. Kadınlar için başka bir kalıcı doğum kontrol yöntemi, her iki fallop tüpünün de tamamen çıkarıldığı bilateral salpenjektomidir. Bu yöntemlerin her ikisi de yumurta ve spermin buluşmasını engelleyerek hamileliği önler. Bilateral salpenjektominin bir avantajı, gelecekte yumurtalık kanseri geliştirme riskinizi azaltabilmesidir.
Kadın iç üreme organları
Her iki işlem, ne zaman yapıldığına bağlı olarak (doğumdan hemen sonra veya başka bir zamanda) birkaç yoldan biriyle yapılabilir.
- Laparoskopi doğumdan sonraki herhangi bir zamanda ameliyathanede yapılır. Genel anestezi gerektirir.
- Minilaparotomi ameliyathanede genel veya bölgesel anestezi kullanılarak, genellikle doğumdan sonraki 1-2 gün içinde yapılır.
- Sürekli doğum kontrol işlemleri sezaryen doğum sırasında da yapılabilir. Ek kesi gerekmez.
Kalıcı Doğum Kontrol Kararı
Kalıcı bir doğum kontrol işlemi önemli bir karardır. Gelecekte asla hamile kalmak istemediğinize emin olduğunuz anlamına gelir. Bu seçim size ait olmalı ve aileniz, eşiniz veya başka hiç kimse tarafından size zorlanmamalıdır.
Ülkemizde, tüp bağlama işlemi için eşinizin de onayı alınır. Bunun için, hem sizin hem de partnerinizin işlem, faydaları, potansiyel riskleri ve alternatiflerini tam olarak anlamış olmanız gerekir. Bazı çiftler alternatif olarak erkek kalıcı doğum kontrol yöntemini (vazektomi) seçer.
Anestezi seçenekleri (genel, spinal veya lokal), ektopik gebelik olasılığı, gebelik riski dahil olmak üzere işlemin ayrıntıları hakkında bilgi sahibi olmalısınız. İşlemden önce istediğiniz zaman fikrinizi değiştirebilirsiniz.
Kalıcı doğum kontrol yöntemleri, gelecekteki hamileliği önlemek için kalıcı ve nihai bir karar olarak düşünülmelidir. Bağlanmış tüpleri açmak büyük bir ameliyat gerektirir ve her zaman başarılı olmaz. Salpenjektomi ise (tüplerin tamamen çıkarıldığı) geri döndürülemez. Gelecekte hamilelik konusunda fikrinizi değiştirebileceğinizi düşünüyorsanız, farklı bir doğum kontrol yöntemi seçmelisiniz. Uzun etkili ancak kalıcı olmayan seçeneklerini düşünebilirsiniz.
Alternatifler. Kadınlar için kalıcı doğum kontrol yönteminin alternatifi kalıcı erkek doğum kontrol yöntemidir (vazektomi). Rahim içi araçlar (RİA) ve doğum kontrol implantları (kol derisinde) dahil olmak üzere uzun etkili geri dönüşümlü yöntemler ve kısa etkili geri dönüşümlü kontrasepsiyon türleri (doğum kontrol hapları, yama, vajinal halka, prezervatif, diyafram, servikal başlık veya kontraseptif enjeksiyon) kalıcı olmayan alternatifler olabilir.
Kalıcı doğum kontrolünden sonra pişmanlık. Çoğu kadın kalıcı bir doğum kontrol prosedürü sonrasında aldıkları karardan memnun olsa da, bazıları daha sonra pişmanlık duyar. Bu tüp bağlama pişmanlığı olarak bilinir. Pişmanlığı en sık yaşayanlar, işlem sırasında 30 yaşından küçük olanlardır. Bir kadın ne kadar gençse, daha sonra karardan pişman olma olasılığı o kadar yüksektir. Pişmanlığa neden olabilecek diğer faktörler arasında işlem sırasındaki ilişki sorunları, son hamilelik komplikasyonlarından kaynaklanan stres, hamilelik kaybı, bebek veya çocuğun ölümü ve işlemden sonra yeni bir ilişki içinde olmak sayılabilir.
Bu nedenlerle, 30 yaşından küçükseniz, yakın zamanda doğum yaptıysanız ve önemli komplikasyonlar (örneğin erken doğum, bebek ölümü) yaşadıysanız veya ilişkinizle ilgili sorunlar yaşıyorsanız, uzun etkili ancak geri dönüşümlü bir doğum kontrol yöntemi (örneğin, bir RİA veya implant) seçeneklerini düşünmek isteyebilirsiniz. Bunlar hamileliği önlemede kalıcı doğum kontrolü kadar etkilidir, ancak gelecekte hamile kalmak isterseniz uygulama sonlandırılabilir.
İşlemin zamanlaması. Kalıcı doğum kontrol işlemi, adet döngüsü sırasında herhangi bir zamanda yapılabilir, ancak işlemin adet döneminizden hemen sonra yapılması, ameliyat sırasında (bilmeseniz bile) hamile olma riskinizi azaltır.
İşlem, doğumdan veya kürtajdan sonra ya da başka bir cerrahi prosedürle (örneğin safra kesesi alınması) birlikte yapılabilir. İdeal olarak, doğum sonrası işlem doğumdan hemen sonra veya 24 saat içinde gerçekleştirilir, ancak işlem yedi gün sonraya kadar yapılabilir. İşlemin yedi günden fazla ertelenmesi işlemin zorluğunu ve enfeksiyon riskini artırır.
Kalıcı doğum kontrol yönteminden önce hamileliği önleme. İşlemden önce, hamilelik riskini azaltmak için başka bir doğum kontrol yöntemi (prezervatif, diyafram, doğum kontrol hapları, enjeksiyonlar veya RİA gibi) kullanmalısınız. İşlemden hemen önce döllenme gerçekleşmişse gebelik devam edebilir. İşlemi doğumdan hemen sonra, kürtaj sırasında veya adet döneminiz sırasında (veya hemen sonrasında) gerçekleştirmek, bu olasılığı azaltır.
Kalıcı doğum kontrol yöntemleri çok etkili olmakla birlikte cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları önlemez. Kondom, cinsel yolla bulaşan enfeksiyon riskini azalttığı bilinen tek doğum kontrol yöntemidir ve birden fazla seks partneri olan veya partnerinin başka partnerleri olan kişiler gibi risk altında olabilecek herkese tavsiye edilir.
Cerrahi Yaklaşımlar
Laparoskopi. Ameliyathanede yapılan cerrahi bir işlemdir. Genel anestezi gerektirir, böylece işlem sırasında neler olduğunun farkında olmazsınız. İşlem sırasında göbek deliği yakınında ve alt karın bölgesinde küçük birer kesi yapılır ve fallop tüplerini görüntülemek için ince bir kamera (laparoskop) kullanılır. Tüpler koter ile yakılarak, halka veya klipsle kapatılır.
Laparoskopik kalıcı doğum kontrolü için başka bir yöntem, her iki tüpün de tamamen çıkarıldığı iki taraflı salpenjektomidir. Bu yöntemlerin ikisi de hamileliği önlemede çok etkilidir.
Minilaparotomi. Minilaparotomi, doğumdan bir ila iki gün sonra yapılan cerrahi bir işlemdir. Genel veya bölgesel (örneğin spinal) anestezi kullanılarak ameliyathanede yapılır. Karında küçük bir kesi (üç beş cm) yapılır ve ardından her iki taraftaki fallop tüplerinin bir bölümü çıkarılır. Bu işlem doğum sonrası dönemde yapıldığında hastanede kalış sürenizi uzatmaz.
Minilaparotominin bir avantajı, tüpün bir kısmının tamamen çıkarılmasıdır. Minilaparotominin dezavantajları arasında ağrı kesici ilaçlara daha fazla ihtiyaç duyulması, biraz daha uzun iyileşme süresi ve laparoskopik işleme göre daha büyük bir cerrahi kesi yapılır.
Kalıcı doğum kontrol ameliyatından sonra neler beklenir?
İşlemin hemen ardından. Kalıcı bir doğum kontrol operasyonu uyguladığının ertesi günü eve gidebilirsiniz. Yanınızda araba kullanacak ve size yardım edecek biri bulunmalıdır. Kesi yerinde biraz rahatsızlık ve acı olabilir. Bu, asetaminofen veya ibuprofen gibi ağrı kesici ilaçlarla tedavi edilebilir. Bazen, genel anestezi sırasında nefes alabilmeniz için yerleştirilen tüpten kaynaklanan boğaz ağrısı, karın boşluğuna giren hava emilene kadar süren boyun veya omuz ağrısı, vajinal akıntı veya hafif kanama olabilir.
Birkaç gün içinde normal rutininize dönebilirsiniz. Vajina içine herhangi bir şey (örn. tampon, duş) sokmamalı ve iki hafta boyunca cinsel ilişkiden kaçınmalısınız.
Komplikasyonlar. Laparoskopik ve minilaparotominin komplikasyonları ortalama 1000 prosedürden yaklaşık 1’inde görülür. En sık görülen komplikasyonlar enfeksiyon, diğer organlarda yaralanma, iç kanama ve anestezi ile ilgili sorunlardır.
Adetlere etkisi. Kalıcı doğum kontrol yöntemlerinden sonra kanama veya adet ağrısı artmaz. Aslında, tüpleri bağlanan kişilerin daha az gün, daha az miktar kan kaybı ve daha az adet ağrısı olması daha olasıdır. Bununla birlikte, kalıcı doğum kontrol yöntemi uygulanan bazı kişilerde, adet düzensizliği görülebilir. Kalıcı doğum kontrol yönteminden sonra hormonal doğum kontrol yöntemi (hap gibi) almayı bırakırsanız, adet döngünüzdeki değişiklikleri de fark edebilirsiniz.
Cinsel istek. Kalıcı doğum kontrol yöntemleri cinsel istek veya performansı etkilemez.
Hamilelik. Kalıcı doğum kontrol operasyonundan sonra hamile kalmak nadirdir, ancak hiçbir doğum kontrol yöntemi hamileliği yüzde 100 önleyemez. Kalıcı doğum kontrol yöntemi uygulanan kadınlarda uzun süreli gebelik oranı yüzde 1’den azdır. İşlemden sonra hamilelik meydana gelirse ektopik gebelik riski artar. Dış gebelik, rahim dışında, genellikle fallop tüpünde gelişen ve hemen tedavi edilmezse hayati tehlike oluşturabilen bir gebeliktir.
Kalıcı bir doğum kontrol yönteminden sonra hamilelik nadir olmakla birlikte, dış gebelik riski nedeniyle hamile olabileceğinizi düşünüyorsanız, mümkün olan en kısa sürede muayene olmanız önemlidir.
