Acil kontrasepsiyon (doğum kontrolü) nedir?
Acil kontrasepsiyon, korunmasız cinsel ilişkiden sonra hamilelik riskini azaltmanın bir yoludur. Başlamış olan hamileliği sonlandırmaz. Kontrasepsiyon doğum kontrolü anlamına gelir. Acil kontrasepsiyon, bir doğum kontrol yöntemi değildir. Zor durumda acil kullanım için tasarlanmıştır.
Aşağıdaki durumlarda acil kontrasepsiyona başvurulabilir:
- Doğum kontrol hapını almayı unutmanız
- Prezervatifin yırtılması veya çıkması
- Deri yaması veya vajinal halka düşmesi
- Doğum kontrolü kullanmadan cinsel ilişkide bulunma
Acil kontrasepsiyon, cinsel saldırı gibi irade dışı korunmasız cinsel ilişkiye zorlanma durumunda da kullanılabilir.
Acil kontrasepsiyon gebelik riskini azaltır. Başlamış olan hamileliği sonlandırmaz.
Farklı acil kontrasepsiyon yöntemleri var mı?
2 tip acil kontrasepsiyon yöntemi vardır:
- RİA. Rahim içi araç yerleştirilir. Bakırlı veya hormonlu RİA kullanılabilir.
- Ertesi gün hapı. Diğer seçenekler ertesi gün haplarıdır.
Hangi tür acil kontrasepsiyon yöntemini seçmeliyim?
Bu kişisel bir karardır. Seçmenize yardımcı olması için şunları düşünün:
- Yöntemi uygulamak ne kadar kolay? RİA, klinik ziyareti gerektiri. Bazı haplar reçete gerektirirken, çoğu gerektirmez.
- Gebeliği önlemede ne kadar etkili? RİA, acil kontrasepsiyonun en etkili yöntemidir. Haplar daha az etkilidir.
- Bundan sonra nasıl korunacaksınız? Bakır RİA vücudunuzda kalabilir ve en az 10 yıl doğum kontrolü sağlayabilir. Hormonlu RİA 6 yıla kadar kalabilir. Düzenli adet görmeyen ve dolayısıyla yumurtlama zamanını bilmeyen kişiler için RİA iyi bir seçimdir. Bazıları, hap veya cilt yaması gibi farklı bir doğum kontrol yöntemine başlamayı tercih eder.
- Vücut ağırlığınız. 75 kilogram veya daha fazlaysanız, hap yerine RİA tercih edilir. Her iki RİA türü de, kilonuz ne olursa olsun hamileliği önlemede çok etkilidir.
- Korunmasız ne zaman ve kaç kez cinsel ilişkiye girdiniz? En son ne zaman seks yaptığınıza bağlı olarak seçiminiz değişebilir.
Acil kontrasepsiyon nasıl uygulanır?
Kullanım şekli hangi türü seçtiğinize bağlıdır.
Spiral istiyorsanız, en son korunmasız cinsel ilişkiye girdiğiniz tarihten itibaren 5 gün içinde takılmalıdır. RİA, acil kontrasepsiyon sağladığı gibi korumaya devam da eder. Yerinde olduğu sürece hamileliği önler.
RİA yerine hap kullanmayı seçerseniz, reçeteye ihtiyacınız olabilir. Acil kontrasepsiyon için kullanılabilecek birkaç farklı hap vardır:
- Ulipristal. Bu hap, korunmasız cinsel ilişkiden sonra 120 saate (5 gün) kadar kullanılabilir. Eczaneden reçetesiz temin edilebilir. 75 kg veya daha kiloluysanız ve RİA yerine hap tercih ediyorsanız, ulipristal diğer hap seçeneklerinden daha etkili olabilir.
- Levonorgestrel. Korunmasız cinsel ilişkiden sonra 72 saate (3 gün) kadar kullanılabilir, ancak 120 saate kadar (5 gün) işe yarayabilir. Tek hap almanız yeterlidir. Levonorgestrel birçok eczanede reçetesiz olarak satılır.
- Mifepriston. Ülkemizde satışa sunulmamıştır.
- Doğum kontrol hapları. Normal doğum kontrol hapları da acil kontrasepsiyon için kullanılabilir. Bu, diğer yöntemler kadar etkili değildir ve mide bulantısına neden olma riski daha yüksektir.
Acil kontrasepsiyon için, 12 saat ara ile iki defa birden fazla doğum kontrol hapı almanız gerekir. Doğum kontrol hapları reçetesiz satılır.
Acil kontrasepsiyon ne kadar etkilidir?
RİA, acil kontrasepsiyonun en etkili şeklidir. Korunmasız cinsel ilişkiden sonra 5 gün içinde spiral takıldığında gebeliklerin yüzde 99’undan fazlasını önler.
Hapların etkinliği, birkaç farklı şeyden etkilenir. Bunlar, cinsel ilişkiden sonra hapları ne kadar sürede aldığınız, adet döngünüzün neresinde olduğunuz, kaç kez korunmasız cinsel ilişkiye girdiğiniz ve ne kadar kilolu olduğunuz gibi. Genel olarak, korunmasız cinsel ilişkiden sonra hapları ne kadar erken alırsanız, o kadar etkili olacaktır. Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 3 gün (72 saat) içinde kullanıldığında:
- Ulipristal. Gebelik riski yüzde 1 ila 2’dir. Bu, kullanan 100 kişiden 1 ila 2’sinin hamile kalacağı anlamına gelir.
- Levonorgestrel. Gebelik riski yüzde 1 ila 7’dir. Bu, kullanan 100 kişiden 1 ila 7’sinin hamile kalacağı anlamına gelir.
- Mifepriston. Mifepriston ile ilgili çok fazla bilgi bulunmamaktadır. Ancak mifepriston, hamileliği önlemek için muhtemelen levonorgestrelden biraz daha etkilidir.
- Doğum kontrol hapları. Doğum kontrol hapları gebelik riskini azaltır, ancak diğer yöntemler kadar etkili değildir.
Kusarsam ne olur?
Acil doğum kontrol hapları bazı kişilerde kusmaya neden olabilir. Acil kontrasepsiyon için doğum kontrol haplarını aldıktan sonra 1 saatten daha kısa bir süre içinde kusarsanız, tekrar almanız gerekir. Ancak önce, kusmayı önlemeye yardımcı olan bir ilaç alabilirsiniz.
Ulipristal ve levonorgestrel, doğum kontrol hapları kadar kusmaya yol açmaz. Ulipristal aldıktan sonra 3 saat veya levonorgestrel aldıktan sonra 2 saat içinde kusarsanız yeniden kullanmanız gerekir.
Acil kontrasepsiyon kullandıktan sonra ne olur?
Adetiniz normalde beklediğinizden bir hafta önce olur. Ulipristal aldıysanız, adetiniz birkaç gün gecikebilir. Ancak, hangi acil kontrasepsiyon yöntemini almış olursanız olun, 3 veya 4 hafta içinde adet olmamışsanız hamilelik testi yaptırmalısınız. Normal adetten fazla kanama veya karın ağrısı varsa, muayene olmalısınız.
Ulipristal aldınız ve normalde doğum kontrol hapı kullanıyorsanız, haplarınıza tekrar başlamadan önce en az 5 gün bekleyin. Ulipristal, doğum kontrol haplarının çalışma mekanizmasını bozabilir. Haplarınızı tekrar almaya başladıktan sonra bile, bir sonraki adete kadar her cinsel ilişkide prezervatif kullanmalısınız.
Acil doğum kontrol hapları, aldıktan sonraki ilişkilerde gebelikten korumaz. Prezervatif veya başka bir doğum kontrol yöntemi kullanmalısınız.
İhtiyacım olmasa da ertesi gün hapı satın almalı mıyım?
Ertesi gün hapları hapları reçetesiz satılsa, bulmak her zaman kolay değildir. Şimdi ihtiyacınız olmasa bile evde tutmak için bir tane satın alabilirsiniz.
