Gebelikte şeker hastalığı, sık görülen ve bebek ve annenin sağlığını ciddi şekilde etkileyebilen önemli bir hastalıktır.
Tüm gebelerin %3’ünde şeker hastalığı görülür.
Gebelik şekerinin anne adayı ve bebekte yol açtığı sorunlar
Gebelik ve şekerin sınıflaması
Gebeliğin ilk aylarında gerek anne, gerek plasenta ve rahimin harcamalarında artış nedeniyle kan şekerinde düşme görülür. Özellikle de açlık kan şekeri daha düşüktür. Bu nedenle gebelikte açlık kan şekeri ile şeker taraması ve kontrolü yapılmaz. Gebeliğin ikinci yarısında ise insülin direnci oluşur. Bu, diyabete benzer bir etki yaratır. Kan şekeri yükselir. Diyabet hastası olanlarda ağırlaşma, diyabet eğilimi olanlarda gebelik şekeri ortaya çıkmaya başlar.
Diyabetes mellitus olan hastalarda, gebe kalmadan 6 ay öncesinde hazırlıklara başlamakta yarar vardır. Gebelik öncesinden beri devam edegelen şeker hastalığında ağızdan alınan şeker ilaçları kullanılamadığı için ilaç kullanımı gerekli olan hanımlarda gebelik başlamadan insüline geçilmelidir. Diğer yandan şeker hastalığına genellikler eşlik eden obesite önlenmeli, gebelik başlamadan normal vücut kitle indeksine inilmelidir.
Önceden bilinen bir şeker hastalığı olmadığı halde gebelik sırasında şeker tanısı konursa buna gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) denir. Şeker metabolizmasının bozulması anlamına gelen bu durum, diyet ile düzelse de, insülin kullanılması gerekse de tanı değişmez. Bu tanıma göre hamilelikten önce şeker hastalığı olduğu halde tanı konamamış olan olgulara ilk kez gebelikte tanı konursa bu da gebelik şekeri olarak adlandırılır. Gebelikten sonra şeker metabolizmasının düzelmesi veya düzelmemesi de tanıyı değiştirmez.
Gebelik, diyabeti ağırlaştırıcı bir dönemdir. Diyabeti olmayan kişilerde de diyabete eğilim yaratır. Bazı hormonların etkisiyle insüline karşı direnç artar ve kan şekeri kolayca yükselebilir. Bu nedenle özellikle şeker hastalığı açısından yatkınlığı olan bazı kadınlarda, gebelik sırasında geçici olarak şeker hastalığı bulguları ortaya çıkar.
Gebelikte diyabet ve artan kan şekerinin anne ve bebek üzerindeki etkilerini araştıran en büyük bilimsel çalışma 25 binin üzerinde gebe kadın ile 9 ülkede yapılan HAPO (Hyperglycemia and Adverse Pregnancy Outcomes- Yüksek kan şekerinin gebelikteki olumsuz etkileri) çalışmasıdır. 2008 yılında en saygın tıp dergilerinden biri olan NEJM ( New England Journal of Medicine)’da yayınlanmıştır. Bu çalışmada kan şekerinin 92 mg/dl ya da daha fazla olduğu gebeliklerde gebelik yaşına göre, bebek büyüklüğünün 1.75 kat daha fazla olduğu gösterilmiştir.
Glukoz yükleme testinin anneye ya da bebeğe zarar verdiğine dair en ufak bir bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Gestasyonel diyabet sezaryen doğum riskini, erken doğum riskini, gebelikte tehlikeli bir durum olan yüksek tansiyon (preeclampsia) riskini artırmaktadır.
Gebelik şekeri tedavi edilebilir bir durumdur, ancak gebelik süresince dikkatle izlenmelidir. Tedavi edilmeyen gestasyonel diyabet hem bebeğin hem de annenin sağlığı için tehlikeli olabilir. Gestasyonel diyabet tanısının koyulması ve tedavisi, gebelikte, doğum sırasında ve sonrasında bebek ve annenin yaşadığı sorunların büyük oranda azalmasını sağlar. Bu nedenle daha önce farkına varılmamış şeker hastalığının saptanması veya gebelik sırasında ortaya çıkan geçici şeker hastalığının tanısının koyulması önemlidir.
Arzu edilen, gebelerin hepsinin sağlıklı beslenmesi ve kan şekeri yüksekliğinden kaynaklanan sağlık sorunlarıyla karşılaşmamasıdır. Ancak şeker hastalığı sadece beslenme hataları nedeniyle ortaya çıkan bir durum değildir. Genetik ve çevresel faktörlerin de önemli etkisi vardır. Bu nedenle gebelik şekeri gelişme riski kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Sağlıklı beslenmek önemli olsa da diyabetin ortaya çıkmasını tamamen engellemez. Bütün insanların istisnasız aynı diyetle beslenmesi ve sonuçta diyabetten kurtulması pratikte ne yazık ki mümkün değildir. Diyabet açısından bazı kişiler yüksek riskli, bazıları orta derecede, bazıları da düşük risklidir. Kişilerin risk durumlarını bilmesi, yaşam tarzı ve sağlık kontrollerini buna göre planlaması önerilen yaklaşımdır. Bir defa yapılan şeker yükleme testi ile, pek çok kişi sürekli şekeri yüksek olarak yaşamaktan kurtarılabilir.
Gebelik Şekeri Risk Faktörleri
Diyabete eğilim varsa veya hamilelik diyabeti gelişmişse kan şeker düzeyi takibiniz önemlidir. Şeker düzeyiniz dengesizleştiğinde fazla glukoz ve yağlar plasenta yolu ile bebeğinize geçer, bebeğiniz bu besinleri alarak şişmanlamaya başlar.
