Gebelik sırasında bebeğin etkilenme riskinden dolayı her anne adayının gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) olup olmadığı belirlenmelidir.
Bu amaçla, başta dünya sağlık örgütü ve sağlık bakanlığı olmak üzere dünyadaki ve ülkemizdeki resmi kurumlar ile endokrinoloji ve kadın doğum uzmanlık derneklerinin hepsi, gebelik şekeri açısından yüksek risk taşıyan gebelere “şeker (glukoz) yükleme testi” yapılmasını önermektedir.
Böylece gestasyonel diyabet nedeniyle ortaya çıkabilecek sorunların engellenmesi amaçlanmaktadır. Dünyada gebelere şeker yükleme testinin yapılmasını önermeyen bir tek uzmanlık kuruluşu yoktur.
Gebelere şeker yükleme testi yapılmasını öneren bazı kuruluşlar:
Uluslararası kuruluşlar; Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası Diyabet ve Gebelik Çalışma Grubu, Birleşik Krallık Obstetrik ve Jinekoloji Birliği, Amerikan Diyabet Derneği (ADA), Amerikan Kadın Hastalıkları ve Doğum Hekimleri Birliği (ACOG)
Ülkemizdeki kuruluşlar; Sağlık Bakanlığı, Türkiye Maternal Fetal Tıp ve Perinatoloji Derneği, Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, vb.
Bunun için tüm topluma uygulanan tarama testleri yanısıra yüksek riskli anne adaylarına uygulanan tanı testleri vardır.
Tüm anne adaylarına gebeliğin en başında açlık kan şekeri ve HbA1c bakılmalıdır.
Testle ilgili sadece iki tartışma vardır, birincisi “herkese mi, sadece yüksek riskli gebelere mi yapılmalı?” ikincisi “tek aşamalı test mi, iki aşamalı test mi uygulanmalı?” konusundadır. Bazıları sadece yüksek riskli gebelere tarama yapılmasını yeterli bulurken, bazı kuruluşlar, riski yüksek olmayan gebelere de bu testin yapılması önerilmektedir. Çünkü riski az gibi görünen gebelerin bir kısmında da gestasyonel diyabet ve buna bağlı sorunlar ortaya çıkmaktadır.
Gebe olmayanlarda diyabet tanısı kriterleri…
ADA, gebelik şekeri için tek defada tanı koyulabilen 75 gram OGTT (şeker yükleme testi)’nin tüm anne adaylarına uygulanmasını önermektedir.
ADA’ya göre yüksek riskli olan olgularda ilk vizitte, düşük riskli olanlarda 24-28. haftada uygulanması önerilir.
Yüksek risk kriterleri şunlardır…
ACOG ise iki basamaklı tanı yöntemini önermektedir.
Öncelikle 24-28 hafta arasında tüm gebelere 50 gr OGTT uygulanır.
50 gr OGTT sonucunda risk faktörü varsa 100 gr OGTT uygulanır. Yüksek risk kriteri taşıyan anne adaylarına yüksek risk saptandığı anda yapılır.
ACOG, gebelik şekeri açısından düşük risk kriterlerinin tamamını taşıyan olgularda 100 gr OGTT yapılmayabileceğini belirtmiştir.
Gebelik Şekeri İçin Düşük Risk Kriterleri
Testler sırasında gebelere içirilen 50 gram glukoz 200 kalori, 75 gram 300 kalori, 100 gram ise 400 kalori içerir. Bu kalori miktarları günlük yaşamda herhangi bir yemek öğününde aldığımız kalori miktarlarının altındadır. Bir kutu süt, meyve suyu veya diğer içeceklerde 150-200 kalori, bir hamburgerde ortalama 300-500 kalori, 100 gr dondurmada 200, 100 gr (2 dilim) baklavada 400-500 kalori, 100 gr çikolatada 500 kalori bulunmaktadır. Yani bu testlerle bir defaya mahsus vücuda giren kalori miktarı, günlük yaşamda tüketilen sıradan yiyeceklerden çok fazla bir farklılık göstermemektedir. Testlerin etkisi gebeliğin herhangi bir döneminde 1-2 dilim baklava yemiş olmak kadardır. Yapılan bu testlerin bebeğe zarar verdiğini, zehirlediğini veya sakatlıklara neden olduğunu gösteren bir tek bilimsel çalışma yoktur. Bazı gebelerde test sırasında meydana gelen kısa süreli bulantı, baygınlık hissi gibi durumların bebeği etkilediğini gösteren hiç bir bilimsel veri yoktur. Gebeliğin başlangıcında pek çok gebenin yaşadığı bulantı, kusma gibi yakınmalarla kıyaslandığında testten korkmaya gerek olmadığı daha iyi anlaşılacaktır.
Gebelik takiplerini yapan hekimlerin, gebelere bu testi yaptırmalarını önermeleri doğru, önermemeleri ise eksik bir yaklaşımdır. Testin bebeğe zarar vereceğini ve yapılmamasını söylemek ise tamamen bilim dışı ve yanlış bir tutumdur. Elbette ki, bu testi yaptırıp yaptırmamaya gebeler kendi iradeleriyle karar verecektir. Ancak bu testi yaptıran veya yaptıracak olan gebeler kendilerini rahat hissetmeli, bundan dolayı bebeklerinin zarar görmeyeceğini bilmeli ve glukoz yükleme testinden dolayı endişe duymamalıdır.
Bir sorun ise bulantı nedeniyle OGTT yaptıramayan gebelerdir. Glukozun limonla tatlandırılması veya içine kırılmış buz konması yardımcı olabilir. Tatsız glukoz polimerleri ile de yükleme yapılabilir. Hiç biri işe yaramadığı taktirde intravenöz yükleme de yapılabilir. Ancak intravenöz yüklemenin sınırları konusunda tecrübeler henüz yeterli değildir.
