İnsülin, görevi kan dolaşımındaki glikozun (şekerin) enerji kaynağı olduğu vücut hücrelerine girmesini sağlamak olan bir hormondur. Fetüs (bebek) ve plasenta, anneyi kendi insülinine dirençli hale getiren hormonlar üretir. Anne adayı, kan şekeri seviyelerini dengelemek için daha fazla insülin üretir. Bazen anne adayı yeterli ekstra insülin üretemez ve kan şekeri seviyeleri yükselir, buna gestasyonel diyabet denir. Gestasyonel diyabet, gebeliklerin yüzde 2 ila 10’unu etkilemektedir. Genellikle doğumdan sonra geçer.
Anne ve bebek için komplikasyon riskini en aza indirmek için gestasyonel diyabeti tanımak ve tedavi etmek önemlidir. Ayrıca, gestasyonel diyabet öyküsü olan kadınların, doğumu takip eden yıllarda pre-diyabet ve tip 2 diyabet gelişme riskinin artması nedeniyle gebelikten sonra diyabet testi yaptırmaları önemlidir.
Gestasyonel Diyabet Tanısı
Tüm gebeler gestasyonel diyabet için test edilmelidir. Gestasyonel diyabetin belirlenmesi ve tedavi edilmesi, gebelik komplikasyonları riskini azaltır.
Gestasyonel diyabet komplikasyonları:
- Kilolu bebek. (4 kg’dan fazla) Doğum sırasında annenin veya bebeğin yaralanma riskini artırabilir ve sezaryen doğum olasılığını artırabilir. Gestasyonel diyabetli annelerden doğan kilolu bebekler, yaşamları boyunca diyabet ve obezite riski altındadır.
- Ölü doğum. Kan şekerlerinin iyi kontrolü ve hamilelik sırasında anne ve bebeklerin dikkatli bir şekilde izlenmesiyle, gestasyonel diyabetli kadınlarda ölü doğum riski azaltılabilir.
- Yenidoğan hipoglisemisi. Yenidoğan döneminde düşük kan şekeri.
- Preeklampsi.
Testin zamanlaması. Gestasyonel diyabet testi genellikle gebeliğin 24 ila 28. haftaları arasında yapılır. Bununla birlikte, gestasyonel diyabet için risk faktörleriniz varsa, ilk ziyarette test yapılabilir:
- Bir önceki gebelikte gestasyonel diyabet öyküsü
- Obezite
- Güçlü bir aile diyabet öyküsü
- Polikistik over sendromu (PCOS)
Test uygulanışı. Birkaç gestasyonel diyabet riski vardır.
İki basamaklı test. Tarama testinin yapıldığı gün normal şekilde yiyip içebilirsiniz. Özel olarak formüle edilmiş 50 gram glikoz içeren içecek verilir. Tüm miktarı birkaç dakika içinde içmelisiniz. Bir saat sonra, kan şekeri seviyenizi ölçmek için bir kan testiniz olacak.
Kan şekeri seviyeniz normalse başka bir test yapılmaz.
Kan şekeriniz, 130 ila 140 mg/dL’nin üzerindeyse, tarama testinde kan şekeri seviyenizin yüksek olduğunu düşünülür. Kan şekeri seviyeniz çok yüksekse (≥200 mg/dL), gestasyonel diyabetiniz olma ihtimali çok yüksektir.
Tarama testiniz kan şekeri seviyeniz 140-200 mg/dL arasındaysa, gestasyonel diyabetiniz olup olmadığından emin olmak için başka bir test gerekir. Bu teste oral glukoz tolerans testi (GTT) denir. Test, sabahı herhangi bir şey yemeden veya içmeden açlık ve 100 gram glikoz içeren bir içeceği içtikten bir, iki ve üç saat sonra kan şekeri seviyenizi ölçerek yapılır. Bir saatlik teste benzer şekilde, bu genellikle özel olarak formüle edilmiş içecek şeklindedir. Düşük kalori alımı test sonuçlarının yanlış yüksek çıkmasına neden olabileceğinden, GTT’den iki ila üç gün öncesinden itibaren diyetinizi sınırlamayın.
GTT sırasında iki veya daha fazla yüksek kan şekeri değeriniz varsa gestasyonel diyabet teşhisi konur. Özellikle yüksek kilolu bebek veya bebeğin suyunun fazla olması gibi başka gestasyonel diyabet belirtileri varsa tek bir yüksek değerden sonrası da tedavi önerilebilir.
Tek basamaklı test. Test, sabahı herhangi bir şey yemeden veya içmeden açlık ve 75 gram glikoz içeren bir içeceği içtikten bir ve iki saat sonra kan şekeri seviyenizi ölçerek yapılır.
Bir veya daha fazla yüksek kan şekeri değeriniz varsa gestasyonel diyabet tanısı konur.
Gestasyonel Diyabet Tedavisi
Gestasyonel diyabet teşhisi konduktan sonra, yediklerinizde değişiklik yapmanız ve kan şekeri seviyenizi kontrol etmeyi öğrenmeniz gerekecek. Bazı durumlarda, kendinize insülin enjeksiyonu yapmayı veya kan şekeri seviyenizi düşürmek için bir hap almayı da öğrenmeniz gerekebilir.
Gestasyonel diyabet tedavisinin temel amacı, yukarıda belirtilen komplikasyonların riskini azaltmaktır. Ana komplikasyonlardan biri aşırı kilolu bebektir. Büyük bir bebeğin pelvisten (omuz distosisi) geçmesi zor olabilir. Vajinal doğumda, büyük bir bebeğin yaralanma riski fazladır (örneğin, kırık veya sinir yaralanması). Kilolu bir bebeğin doğum sırasında anneye zarar verme olasılığı da yüksektir (örneğin, ciddi vajinal yırtılmalar).
Hamilelik sırasında kan şekeri seviyeleriniz normalden yüksekse, kilolu bir bebek doğurma olasılığınız daha yüksektir.
Yeme planı. Gestasyonel diyabetin ilk tedavisi doğru yemektir.
- Sağlıklı bir hamilelik diyetine devam edin.
- Üç ana ve üç ara öğün yiyin.
- Gün boyunca yiyecekleri eşit aralıklarla dağıtmak için her iki ila üç saatte bir yiyin.
- Öğün ve ara öğünleri atlamayın.
- Tatlılardan ve tatlandırılmış içeceklerden kaçının. Buna şeker, kek, kurabiye, dondurma, çörek, reçel ve jöleler, şuruplar ve tatlı soslar dahildir.
- Alternatif tatlandırıcılar olan aspartam, sukraloz, stevioside veya asesülfam potasyum kullanabilirsiniz. Bu tatlandırıcılar, doğumsal kusurlara neden olmaz.
- Kırmızı et, tavuk ve balık gibi sınırlı doymuş yağ içeren proteinleri dahil edin. Peynir, yumurta, kabuklu yemişler, tohumlar ve fıstık ezmesi gibi diğer proteinli yiyecekler de sizin ve bebeğiniz için iyidir.
- Karbonhidrat (doğal nişastalar ve şekerler) içeren gıdaları azaltın.
- Nişastalı yiyecekler (örneğin ekmekler, pirinç, makarna, patates, mısır, tahıllar). Mümkünse rafine tahıllar yerine tam tahılları seçin.
- Meyveler ve meyve suları. Meyve porsiyonlarını küçük bir parça meyve ile sınırlayın. Meyve suyundan kaçının veya porsiyon başına yüzde 100 meyve suyunu yarım fincan ile sınırlayın. Kahvaltıda meyvelerden kaçının.
- Süt ve yoğurt. Yağsız süt en sağlıklısıdır. Sade, hafif, az yağlı yoğurt seçin.
- Birçok sebzede şeker ve karbonhidrat düşüktür. Bol salata, yeşillik (ıspanak, lahana, lahana), brokoli, havuç, yeşil fasulye, domates, soğan, mantar ve sevdiğiniz diğer sebzeleri ekleyin. Yemeklerinizdeki tabağın yarısı nişastasız sebzeler olsun.
- Zeytinyağı gibi sağlıklı yağlar kullanın.
Kan şekeri izleme. Kan şekeri seviyenizi nasıl kontrol edeceğinizi ve sonuçları nasıl kaydedeceğinizi öğreneceksiniz.
Gebelik şekerinde kan şekeri ve insülin dozu takip çizelgesi
Başlangıçta çoğu anne adayı kan şekerini günde dört kez kontrol etmelidir:
- Sabah yemekten önce
- Kahvaltı, öğle yemeği ve akşam yemeğinden bir veya iki saat sonra
Bu bilgi, kan şekeri seviyelerinizin normal olup olmadığını belirlemenize yardımcı olabilir. Seviyeleriniz olması gerekenden daha yüksekse insülin kullanmaya başlamanız gerekir.
Egzersiz. Egzersiz, gestasyonel diyabet tedavisi için şart olmasa da, kan şekeri düzeylerini kontrol etmeye yardımcı olabilir. Daha önce egzersiz yapıyorsanız, gestasyonel diyabet teşhisi konduktan sonra devam etmelisiniz.
Daha önce egzersiz yapmadıysanız, başlamanızda yarar var. Tıbbi veya hamilelikle ilgili komplikasyonları olmayan çoğu anne adayı, hamilelikleri boyunca en azından orta derecede egzersiz yapabilir.
İnsülin. Gestasyonel diyabetli kadınların yaklaşık yüzde 15’i insüline ihtiyaç duyacaktır. İnsülin, kan şekeri düzeylerini düşürerek gestasyonel diyabetle ilişkili komplikasyon riskini azaltır. İnsülin, gestasyonel diyabet tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçtır.
İnsülin ağızdan alındığında etki etmediği için mutlaka iğne şeklinde uygulanır. Çoğu anne adayı günde bir ila iki kez insülin yaparak başlar. Yemekten sonra kan şekeri seviyeleriniz yüksekse, kendinize günde üç veya dört kez bir enjeksiyon yapmanız gerekebilir.
İnsülin yapıyorsanız, kan şekeri seviyenizi günde en az dört kez kontrol etmelisiniz. Sonuçlarınızı ve ne kadar insülin aldığınızı yazmanız ve bu kayıtları her muayeneye götürmelisiniz. Doğru kayıtların tutulması, insülin dozlarının ayarlanmasına yardımcı olur ve komplikasyon riskini azaltır.
Tip 2 diyabetlilerin kullandığı oral diyabet ilaçları bazen hamilelik sırasında kullanılır. Beslenme tedavisi ile kan şekerini yeterince kontrol edemeyen diyabetli gebelerde öncelikle insülin tedavisini tercih edilir. İnsülin etkili ve güvenlidir ve plasentadan fetüse geçmez. Oral diyabet ilaçları plasenta yoluyla anneden bebeğine geçer. Fetüse veya yenidoğana zarar verdiği gösterilmemiş olsa da, çocuklar üzerinde uzun vadeli etkileri olup olmadığı bilinmemektedir.
Gebe İzlemi
Gebe muayeneleri. Gestasyonel diyabeli gebelerin çoğu, özellikle insülin kullanılıyorsa, daha sık muayene (örneğin, haftada bir veya iki kez) olmalıdır. Bu muayenelerin amacı, sizin ve bebeğinizin sağlığını izlemek, diyetinizi tartışmak, kan şekerlerinizi gözden geçirmek ve insülin dozunuzu ayarlamaktır. Hamilelik ilerledikçe insülin dozunu değişecektir.
Nonstres test. Özellikle kan şekeriniz yüksekse, insülin kullanıyorsanız veya hamilelikle ilgili herhangi bir komplikasyonunuz varsa (örn. yüksek tansiyon), bebeğin sağlığını izlemek için testlere ihtiyacınız olabilir. En sık kullanılan test nonstres testidir.
Gestasyonel Diyabette Doğum
Hamilelik sırasında kan şekeri seviyeleriniz normale yakınsa ve başka bir komplikasyonunuz yoksa, doğum için ideal zaman beklenen doğum tarihinizden daha geç olmamak üzere 39 ila 40 hafta arasıdır.
Doğum tarihinize kadar doğum yapmamışsanız, sizin ve bebeğinizin sağlığını izlemek için ek testlere ihtiyacınız olabilir.
Gestasyonel diyabetli ve normal büyüklükte bir bebeği olan çoğu anne adayında, sezaryenin vajinal doğuma göre avantajı yoktur, ancak özellikle ilk bebekte sezaryen tercih edilir.
Kan şekeri seviyeleriniz doğum sırasında izlenecektir. Doğum sırasında çoğu gebenin kan şekeri normal seviyelerdedir ve insüline ihtiyaç duymaz. Kan şekeri seviyeniz yükselirse insülin gerekir. Doğum sırasında yüksek kan şekeri seviyeleri, hem doğumdan önce hem de doğumdan sonra bebekte sorunlara neden olabilir.
Doğum Sonrası Bakım
Doğumdan sonra, gestasyonel diyabetlilerin çoğunda kan şekeri normal seviyelere iner ve insülin tedavisi gerekmez. Hamilelik öncesi diyetinize dönebilir ve bebeğinizi emzirebilirsiniz.
Bununla birlikte, normal veya normale yakın olduğundan emin olmak için doğumdan sonraki gün kan şekeri seviyeniz kontrol edilir. Hamilelik tip 2 diyabet olma riskini artırmaz. Bununla birlikte, gestasyonel diyabetli gebelik geçirmek, yaşamın ilerleyen dönemlerinde tip 2 diyabet geliştirme riskinizi artırır.
Doğumdan sonra, tip 2 diyabet için test yaptırmalısınız. Tipik olarak bu, doğumdan 4 ila 12 hafta sonra yapılır. Test genellikle iki saatlik glikoz tolerans testidir.
Gestasyonel diyabet riski. Bir gebelikte gestasyonel diyabeti olan kadınların üçte biri ila üçte ikisinin daha sonraki gebelikleri diyabetli geçecektir. Fazla kilolu veya obezseniz, diyet ve egzersiz yoluyla kilo vermek bu riski azaltabilir.
Tip 2 diyabet riski. Gestasyonel diyabetli kadınların, özellikle başka risk faktörleri varsa (örn. obezite, ailede tip 2 diyabet öyküsü) daha sonraki yaşamlarında tip 2 diyabet riski artar.
Tip 2 diyabet riski, vücut ağırlığından büyük ölçüde etkilenir. Obezlerde tip 2 diyabet riski yüzde 50 ila 75 arasındayken, normal kilolu olanlarda yüzde 25’ten daha az risk vardır. Fazla kilolu veya obezseniz, kilo vererek ve düzenli egzersiz yaparak tip 2 diyabet riskinizi azaltabilirsiniz.
Gestasyonel diyabet öyküsü olan tüm kadınların, diyabet için gebelik sonrası ilk testlerinden sonra her bir ila üç yılda bir tip 2 diyabet testi yaptırması önerilir. Doğum sonrası taramanız sırasında diyabete varmayan kan şekeri yükselmeleri varsa yıllık test yapılmasını önerilir. Sağlıklı beslenmek, fazla kilolarınızdan kurtulmak ve düzenli egzersiz yapmak tip 2 diyabet geliştirme riskinizi azaltır.
Kardiyovasküler hastalık. Geçmişte gestasyonel diyabeti olan kadınlar, kalp krizi ve felç dahil olmak üzere kardiyovasküler hastalık riski altındadır. Bu çoğunlukla tip 2 diyabet riskine bağlı olsa da tip 2 diyabet olmayanların bile ileriki yaşamlarında kalp hastalığı risklerinde küçük bir artış olur. Dengeli beslenme, düzenli egzersiz yapma ve sigaradan uzak durma gibi sağlıklı yaşam tarzı seçimleri, bu riski en aza indirmeye yardımcı olur.
Doğum kontrolü. Gestasyonel diyabet öyküsü olan kadınlar hamilelikten sonra her türlü doğum kontrol yöntemini kullanabilir.
Gestasyonel Diyabet (Temel)
Gebelik Zehirlenmesi (Ayrıntılı)
Doğum Tarihi Geçmesi (Ayrıntılı)
Sezaryen ile Doğum (Ayrıntılı)
Emzirmeye Karar Vermek (Ayrıntılı)
En Uygun Doğum Kontrol Yöntemi (Ayrıntılı)
