Normal gebeliklerin yüzde 50 ila 90’ında, gebeliğin ilk yarısında, kusmalı veya kusmasız, mide bulantısı görülür. Belirtilerin süresi ve şiddeti gebeler arasında değişir.
Bu sayfada, bulantı ve kusmayı ilaçlı ve ilaçsız önlemenin ve gidermenin yolları tartışılmıştır.
Gebelik Bulantısı mı Hiperemezis Gravidarum mu?
Gebelik bulantısı. Gebelik bulantısı, belirtiler günün herhangi bir saatinde ortaya çıksa ve birçok anne adayı (yüzde 80) bulantı hissetse de, genellikle hamilelikten kaynaklanan ve bir hastalıktan kaynaklanmayan hafif bulantı ve kusmayı tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Sabah bulantısı adını da alır ancak bulantı gündüz veya gece olabilir.
Gebelik bulantısı genellikle gebeliğin beş ila altıncı haftasında ortaya çıkar. Belirtiler genellikle dokuz hafta civarında en şiddetli halini alır ve tipik olarak 16 ila 18. gebelik haftalarında düzelir. Bununla birlikte, belirtiler anne adaylarının yüzde 15 ila 20’sinde üçüncü trimesterde ve kadınların yüzde 5’inde doğuma kadar devam eder.
Dikkat çekici bir şekilde, hamilelik sırasında hafif mide bulantısı ve kusması olan anne adayları, bu belirtileri olmayanlara göre daha az düşük ve ölü doğum yaşarlar.
Hiperemezis gravidarum. Hiperemezis gravidarum, hamileliğin şiddetli bulantı ve kusmasını tanımlamak için kullanılan terimdir. Hiperemezisli anne adayları genellikle her gün birkaç kez kusar, genellikle yiyecek ve sıvı tüketemez ve gebelik öncesi vücut ağırlıklarının yüzde 5’inden fazlasını kaybedebilirler. Hiperemezis gravidarumu olan kadınlar genellikle susuz kalır ve tedavi edilmezlerse zamanla vitamin ve diğer besin eksiklikleri gelişebilir. Bu durum hastanede değerlendirme ve ilaçlarla tedavi gerektirir.
Gebelikte Bulantı ve Kusma Nedeni
Gebeliğe bağlı bulantı ve kusmanın nedeni net değildir. Hiçbiri kesin olarak kanıtlanmamış olmasına rağmen, birkaç teori öne sürülmüştür. Artan hormon düzeylerinden, genetik yatkınlıktan ve psikolojik faktörlerden kaynaklanan çeşitli etkiler, yaygın teoriler arasındadır.
Risk Faktörleri
Bazı anne adaylarının, hamilelikte bulantı ve kusma yaşama olasılığı daha yüksektir:
- Önceki gebelikte bulantı ve kusma olması
- Östrojen alırken (örneğin doğum kontrol hapları) veya adet migreni sırasında mide bulantısı ve kusma yaşamış olmanız
- Yolculukta bulantı kusma yaşıyor olmanız
- Aile üyelerinizin gebeliğinde (özellikle kız kardeşlere veya annelere) bulantı ve kusma yaşamış olması
- Geçmişte sindirim sistemi sorunları (örn. reflü, ülser) yaşamış olmanız
- Çoğul gebelik geçiriyorsanız (ikiz, üçüz)
- Mol gebelik (bir tür anormal plasenta ile gebelik) geçiriyor olmanız
Ne Zaman Yardım İstemelisiniz
Birçok anne adayı, özellikle hafif veya orta derecede bulantı kusması olanlar, tıbbi tedaviye ihtiyaç duymaz. Ancak yine de muayenede bulantılarından bahsetmelidirler. Belirtileri azaltmaya yardımcı olacak önerilerde bulunulabilir veya bir ilaç tavsiye edilebilir.
Aşağıdakilerden bir veya daha fazlası varsa muayene olmalısınız:
- Sık idrara çıkma, koyu renkli idrar veya ayaktayken baş dönmesi gibi dehidratasyon belirtileri
- Gün boyunca tekrar tekrar kusma, özellikle kusmukta kan
- Karın veya asıkta ağrı veya kramp
- Herhangi bir yiyecek veya içeceği 12 saatten fazla tutamama
- 2-3 kg.dan fazla kilo kaybı
- Bulantı kusmaya ek olarak ateş veya ishal
- Bulantı/kusmanın şiddeti nedeniyle umutsuzluk, hamileliği sonlandırmak isteme
Bulantı ve kusmanın olası nedenini ve şiddetini belirlemek için test yapılabilir. Kan testleri, idrar testleri veya ultrason muayenesi yapılabilir.
Gebelik Bulantı ve Kusması Tedavisi
Tedavi, diyet ve yaşam tarzı değişikliklerinden ilaç kullanımına kadar değişebilir. Sizin için en iyi olanı bulmadan önce birkaç tedavi türü veya birkaç tedavi kombinasyonunu denemeniz gerekir.
Tedavi bulantı ve kusmanızı tamamen ortadan kaldırmayabilir. Amaç, uygun fetal büyüme için yeterince yiyip içebilmeniz ve makul bir yaşam kalitesine sahip olabilmenizdir. Neyse ki, herhangi bir tedaviye ihtiyacınız olsun ya da olmasın, belirtiler genellikle hamileliğin ortasında düzelir.
Diyet değişiklikleri. Bulantı ve kusma, aşırı yemek veya aşırı açlıkta daha da kötüleşebilir. Çok fazla yemekten kaçınmak veya yeterince yemek yememek mide bulantısını daha da kötüleştirebilir. Öyleyse:
- Uzun süre aç kalmamak için acıkmadan önce veya acıkınca yemek yiyin.
- Sık ara öğünlerde protein veya karbonhidrat içeriği yüksek ve yağ oranı düşük yiyin.
- Hafif bir diyet yapın.
- Öğün aralarında soğuk, berrak ve gazlı veya ekşi sıvılar (örneğin zencefilli gazoz, limonata) alın.
- Taze limon, nane veya portakal kokusu alın. Yağ kokuları için koku giderici kullanmayı deneyin.
Tetikleyicilerden kaçının. Gebelik bulantı ve kusması için en önemli tedavilerden biri, mide bulantısını tetikleyen kokulardan, tatlardan ve diğer faaliyetlerden kaçınmaktır. Baharatlı, şekerli ve yüksek yağlı yiyecekler gibi gıda tetikleyicilerini ortadan kaldırmak bazı anne adaylarına yardımcı olur.
Diğer tetikleyici örnekleri:
- Havasız oda
- Kokular (örneğin parfüm, kimyasallar, kahve, yemek, duman)
- Isı ve nem
- Gürültü
- Görsel veya fiziksel hareket (örneğin, yanıp sönen ışıklar, sürüş)
- Aşırı egzersiz
- Aşırı tükürük salgısı
- Yorgun hissetmek
Diğer faydalı ipuçları. Belirtileri önlemeye veya hafifletmeye yardımcı olabilecek diğer davranışlar:
- Yemekten sonra dişlerinizi fırçalamak.
- Yeterince sıvı almak.
- Yemekten hemen sonra yatmaktan ve hızlı pozisyon değiştirmekten kaçının.
- Demir içeren bir vitamin alıyorsanız ve bulantı yapıyorsa, vitamini yatmadan önce alın. Belirtiler devam ederse, vitaminleri geçici olarak bırakın. Bazen tablet formundaki bir vitaminden daha iyi tolere ettiğinden, çiğnenebilir bir vitamin denenebilir. Vitamin almayı bırakırsanız, doğum kusurları riskini azaltmak için en az 14 haftalık hamile olana kadar günde 400 ila 800 mikrogram folik asit içeren bir takviye almalısınız.
Tamamlayıcı tedaviler. Diğer tedavilerle birlikte kullanıldığında aşağıdaki tedaviler faydalı olabilir.
- Akupunktur. Akupunktur bileklikleri; hamilelik, taşıt tutması ve diğer nedenlerden kaynaklanan bulantı ve kusma için popüler bir tedavidir. Ne akupunktur ne de akupresin anne veya bebeğe bilinen herhangi bir zararlı etkisi yoktur.
- Zencefil. Zencefil içeren yiyecekler (örneğin, zencefilli şeker, zencefilli gazoz) tüketmek, hafif bulantı ve kusmayı yönetmeye yardımcı olur. Zencefil tozu da mide bulantısını ve kusmayı hafifletmeye yardımcı olabilir.
- Hipnoz ve danışmanlık. Hipnoz ve danışmanlık, anksiyete veya depresyon öyküsü olan anne adayları için yararlı olabilir.
P6 akupunktur noktasında basınç veya masaj, bulantıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Nokta, bilekten üç parmak uzakta, kabaca ön kolun ortasındadır. Resimde nokta kalemin ucuyla gösterilmiştir.
Kaçınılması gereken tedaviler. Uyuşturucu içeren ürünlerin hamilelikte güvenli olduğu gösterilememiştir ve hamilelik sırasında bulantı ve kusma tedavisi için önerilmez. Uzun süreli esrar kullanımı sonrası bırakıldığında kusma artabilir. Bebeğin gelişen beyni üzerindeki uzun vadeli etkileri de bilinmemektedir.
Sıvılar ve beslenme. Ağızdan alınan yiyecek veya sıvıları hemen kusuyorsanız, damardan sıvılarla tedavi edilebilirsiniz. Bu, kusmanızın şiddetine bağlı olarak doktor muayenehanesinde veya hastanede yapılabilir. Kısa bir süre için, midenizin dinlenmesi için hiçbir şey yememeniz veya içmemeniz yararlı olabilir. Kendinizi daha iyi hissetmeye başladığınızda, genellikle 24 ila 48 saat içinde yavaş yavaş yemeye ve içmeye başlarsınız.
Sıvı ve ilaç tedavisine rağmen kilo veriyorsanız, nazogastrik tüp (burundan mideye yerleştirilen bir tüp) veya damar yoluyla beslenme gibi beslenme biçimleri düşünülebilir.
İlaçlar. Bazı anne adaylarında bulantı ve kusmayı azaltan ilaçlar etkilidir. Aşağıda tartışılan ilaçların hiçbiri gebelikte zararlı değildir. Besin ve bitkisel takviyeler de dahil olmak üzere reçetesiz veya reçeteli yeni ilaçları almadan önce doktorunuzla konuşun.
- B6 Vitamini ve doksilamin. Reçetesiz satılan B6 vitamini takviyeleri, hafif ila orta dereceli mide bulantısını azaltabilir, ancak kusmaya etkili olmaz. Doksilamin, kusmayı azaltabilir. B6 vitamini ile kombine edilebilen bir ilaçtır. B6 vitamini ve doksilamin kombinasyonları, bulantının ilk tedavisi için yararlıdır ve reçete ile satılır.
- Antihistaminikler. Difenhidramin gibi antihistaminikler hamilelik bulantı ve kusmasını giderebilir. Uyuşukluk yaygın bir yan etkidir.
- Reçeteyle satılan bulantı önleyici ilaçlar
- Prometazin. Prometazin hap, oral solüsyon, enjeksiyon veya rektal fitil şeklinde mevcuttur. Genellikle her dört ila altı saatte bir alınır. Uyuşukluk ve ağız kuruluğuna neden olabilir. Nadir yan etkiler arasında, kas kasılmaları bulunur.
- Metoklopramid. Metoklopramid midenin boşalmasını hızlandırır ve bulantı ve kusmayı azaltır. Hap, oral solüsyon ve enjeksiyon formunda bulunur. Yemeklerden 30 dakika önce ve yatmadan önce alınır. Metoklopramid de istemsiz kasılmalara neden olabilir.
- Ondansetron. Ondansetron, genellikle ağız yoluyla veya enjeksiyon yoluyla her 8 ila 12 saatte bir alınan bulantı önleyici bir ilaçtır. Ondansetron, uzamış QT durumu olan veya QT aralığını uzatan diğer ilaçları kullanan hastalarda kullanılmamalıdır. Bu hastalarda, ölümcül olabilen aritmilere yol açabilir. Kabızlık, ondansetron’un bazı hastaların rahatsız eden ve hafif müshil ile tedavi edilebilen bir yan etkisidir.
- Proklorperazin. Proklorperazin hap, rektal fitil veya enjekte edilebilir formlarda mevcuttur. Uyuşukluk ve ağız kuruluğuna neden olabilir. Prometazin ve metoklopramide benzer istem dışı kasılmalara neden olabilir veondansetron gibi QT uzamasına yatkın hastalarda kullanılmamalıdır.
- Kortikosteroidler. Yukarıda listelenen ilaçlar ve kombinasyonuna yanıt vermeyen kadınlara kısa süreli steroid enjeksiyonları ve ardından bir miktar hap önerilebilir.
Prognoz ve Sonuçlar
Gebeliğe bağlı bulantı ve kusması olan çoğu anne adayı herhangi bir komplikasyon olmaksızın tamamen iyileşir. Hafif ila orta derecede kusması olanlar, hamileliğin erken döneminde daha az kilo alabilir. Annenin hamilelikten önce çok zayıf olması dışında, bu bebek için zararlı değildir. Hamilelik sırasında normal kilo alımı, hamilelik öncesi boyunuza ve kilonuza bağlıdır. Normal kilolu gebelerde (vücut kitle indeksi 18,5 ila 24,9 kg/m2), tekil gebelik için önerilen kilo alımı 8-18 kg arasındadır. Bununla birlikte, bu kilo alımının çoğu normalde hamileliğin son yarısında meydana gelir ve hamileliğe bağlı bulantı ve kusma o zamana kadar çoğunlukla çözülmüştür.
Şiddetli mide bulantısı ve kusması (hiperemezis gravidarum) olan, birden fazla kez hastaneye kaldırılan ve hamilelik sırasında normal kilo almayan kadınlarda, doğumda bebeğin düşük kilolu olma ihtimali vardır ama çok azdır.
Nüks Riski
Bir gebelikte hiperemezis gravidarumu olan kadınların sonraki gebeliklerinde tekrar hiperemezis gravidarum geçirme riski yüzde 15 ila 20 arasındadır. İlk gebeliğinde şiddetli bulantı ve kusması olmayan kadınların sonraki gebeliklerinde olma olasılığı daha düşüktür.
Gebelik Kusması (Temel)
Hamilelik Belirtileri (Temel)
Gebelikte Reçetesiz İlaçlar (Temel)
Hiperemezis Gravidarum (Temel)
Down Sendromu Tarama Testi Yaptırmalı mıyım (Ayrıntılı)
