Genital Uçuk Nedir?
Genital uçuk, herpes simpleks virüsünün neden olduğu, sık görülen cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. Her beş yetişkinden en az birinin virüsle enfekte olduğu tahmin edilmektedir, ancak birçok kişi hafif belirtilerle geçirir veya hiç belirti göstermez ve enfekte olduklarının farkında değildir.
Enfekte olduktan sonra, birçok insan birkaç yıl boyunca tekrarlayan genital ülser atakları geçirir. Enfeksiyon vücutta yıllarca kalabilse de, belirti atakları zamanla seyrekleşir. Enfeksiyon ilaç ve kişisel bakım önlemleri ile kontrol altına alınabilir.
Genital uçuğu olan kişiler, cinsel partnerlerini bilgilendirmeli, prezervatif kullanmalı ve virüsün başkalarına bulaşmasını önlemek için diğer önleyici tedbirleri almalıdır. Genital uçuk, görünür ülserler veya kabarcıklar olmadığında da yayılabilir.
Genital uçuk teşhisi konulması duygusal ve üzücü bir deneyim olabilir ve belirtilerin nasıl hafifletileceği ve virüsün cinsel partnerlere bulaşmasından nasıl kaçınılacağını öğrenmeniz önemlidir.
Genital Uçuk Nedeni
Genital uçuk, herpes simpleks virüsü (genellikle HSV tip 2) ile enfeksiyondan kaynaklanır. Ayrıca oral uçukların (ağız ve dudaklarda uçuk) nedeni olan HSV tip 1 de genital uçuğa neden olabilir.
Genital Uçuk Belirtileri
Genital uçuk belirtileri, ilk ve tekrarlayan ataklarda büyük ölçüde farklıdır. Bununla birlikte, genital herpes ile enfekte olan birçok kişi hiçbir zaman belirti yaşamaz.
İlk atak. Çoğu insan için ilk uçuk atağı en şiddetli olanıdır ve belirtiler kadınlarda erkeklerden daha şiddetli olma eğilimindedir. İlk atak genellikle virüs bulaştıktan birkaç hafta sonra ortaya çıkar. Belirtiler iki ila üç hafta içinde iyileşir.
Genital uçuğun ilk atağının başlangıç belirtileri, genital bölgede çok sayıda kabarcık oluşmasıdır. Kadınlarda en sık tutulan bölgeler vajina, vulva, kalçalar, anüs ve uyluklar; erkeklerde penis, skrotum, anüs, kalçalar ve uyluklardır. Kabarcıklar, ağrılı ülserlere dönüşür. Penis veya dış dudaklardaki kabarcıklar kabuklanıp iyileşebilir. İlk belirtiler ortaya çıktıktan sonra beş ila yedi güne kadar yeni lezyonlar gelişebilir.
Kasıkta hassas, şişmiş lenf düğümleri, eklem ağrısı, ateş ve baş ağrısı gibi grip benzeri belirtiler olabilir ve idrar yanması olabilir.
Nadiren baş ağrısı, mide bulantısı, kusma veya idrar yanması olabilir. Bu belirtiler, herpes enfeksiyonu sinir sistemini etkilediğinde ortaya çıkar.
Dışkılama sırasında ağrı olanlarda proktit (rektum veya anüs iltihabı) olabilir. Homoseksüel erkeklerde proktit daha sıktır.
Gizli aşama. İlk ataktan sonra virüs, omurganın tabanındaki bir sinir demetine gider ve burada sessiz kalır. Buna gizli aşama denir. Bu aşamada herhangi bir belirti görülmez.
Tekrarlayan ataklar. Virüsün sinirler yoluyla cilt yüzeyine ilerleyip ülser oluşturmasıyla tekrarlayan genital uçuk atakları yaşanır. Bu tekrarlayan ataklar, ilk salgından daha hafif olma eğilimindedir.
Ülserler, ilk atakla aynı bölgede veya başka alanlarda ortaya çıkabilir. Doğrudan temasın olmadığı alanlarda lezyon gelişmesi de mümkündür; örneğin, anal seks yapmadan anüs çevresinde lezyonlar olabilir.
Nüks olasılığı. Genital uçuk birçok hastada, özellikle de HSV tip 2 olanlarda sıklıkla tekrarlar. Zamanla, nüksler daha seyrek ve daha hafif hale gelir. Bununla birlikte nüks, ilk HSV enfeksiyonundan birkaç yıl sonra da olabilir. Bu tür gecikmiş uçuk atağı, özellikle ilk enfeksiyon sırasında belirtileriniz olmadıysa, önceki cinsel partneriniz veya mevcut cinsel partnerinizin önceki cinsel aktiviteleri hakkında şüphe yaratabilir.
Nüks öncesi belirtiler. Tekrarlayan ataklardan önce hastaların yüzde 50’si belirtiler hisseder. Bunlara prodromal belirtiler denir. Kalçalarda ve bacaklarda kaşıntı, karıncalanma veya ağrı olabilir. Nüksler, ilk yıldan sonra daha seyrek ve daha hafif olma eğilimindedir.
Nüks için tetikleyiciler. Hastalık, stres, güneş ışığı ve yorgunluk, tekrarlayan uçuk ataklarını tetikleyebilir. Kadınlarda adet dönemleri de bir tetikleyicidir.
Ne zaman enfekte oldum?
Bir kişinin uçuk belirtilerinin ilk kez ortaya çıkması, ilk atak olmayabilir. Örneğin, ilk kez enfeksiyonda belirtiler silik olabilir veya hiç olmayabilir. Ardından birkaç yıl sonra belirgin belirtilerle tekrarlayan bir atak olması mümkündür. Özellikle bir kişinin birden fazla cinsel partneri varsa, ilk enfeksiyonun ne zaman başladığını belirlemek genellikle zordur. Bu nedenle, mevcut cinsel partner enfeksiyonun kaynağı olmayabilir.
Genital Uçuk Tanısı
Genital uçuk teşhisi, bireyin tıbbi geçmişine, belirtilerine ve test sonuçlarına dayanır. Genital uçuğu diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklardan, özellikle de sifiliz ve şankroid gibi genital ülserlere neden olan hastalıklardan ayırt etmek önemlidir.
Genital uçuk teşhisi için çeşitli tanı testleri kullanılabilir. Bu testler genellikle enfeksiyonu doğrular ve hangi virüsün (HSV-1 veya HSV-2) sorumlu olduğunu belirler. Test seçimi, belirtilerinize ve muayenede herhangi bir kabarcığınız veya ülseriniz olup olmadığına bağlıdır. Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) bazlı testler ve kültür, aktif ülserlerle başvuran bir hasta için tercih edilen testlerdir.
Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) testi. PCR testi, üriner ve genital salgılardaki hücrelerde herpes virüsünü belirlemek için çok hassas bir testtir. PCR testi, kültür testinden daha duyarlıdır.
Kültür testi. Bir kültür testi, kabarcıklarda veya ülserlerde herpes simpleks virüsünün bulunup bulunmadığını belirlemek için kullanılır. Bununla birlikte, bir kültür, uçuk ülseri olan kişilerin sadece yüzde 50’sinde virüsü tespit eder. Ülserler yeni ve açık olduğunda, daha yaşlı ve iyileşmiş oldukları zamana kıyasla virüsü tespit etme olasılığı daha yüksektir. Bu nedenle, ilk belirtilerden sonraki 48 saat içinde muayene olmak önemlidir. Test ayrıca, ilk genital uçuk atağı yaşayanlarda, tekrarlayan atak yaşayanlara göre daha duyarlıdır.
Kan testi. Muayene sırasında görünür ülser olmadığı, ancak geçmişinde genital ülser olduğu veya HSV ile enfekte olabileceği düşünülen durumlarda kan testleri kullanılır. Bununla birlikte, belirtisiz gelenlerde herpes simpleks virüsü-1 veya 2 (HSV-1 veya HSV-2) için rutin tarama önerilmez.
Kan testi, HSV tip 1 ve tip 2’ye karşı antikorları (yabancı bir maddeye tepki olarak vücut tarafından üretilen proteinler) tespit edebilir. Virüsün ne zaman veya kimden bulaştığını bilmek genellikle mümkün olmaz.
Antikor oluşumu birkaç hafta sürdüğünden, antikor testinin sonuçları, enfeksiyonun ilk epizodu sırasında erken dönemde negatif olabilir. Ancak sonrasında ömür boyu pozitif kalır.
Bir kişinin genital uçuğu varsa ve partnerinde yoksa, kan testleri yararlı olabilir. Partnere virüs bulaşmadıysa, bulaşmayı önlemenin yollarını tartışılır.
Tip 2’nin tip 1’den daha sık tekrarladığı göz önüne alındığında, uçuk tipinin belirlenmesi, gelecekteki tekrarlama olasılığının tahmin edilmesine de yardımcı olabilir.
Genital Uçuk Bulaşma ve Risk Faktörleri
Cinsel patnerler arasında bulaşma. Herpes virüsü çoğunlukla oral, anal veya vajinal seks sırasında eşler arasında bulaşır.
Dudaktaki oçuğun oral seks sırasında genital uçuğa neden olması mümkündür. Bu durumda, genital uçuk büyük olasılıkla HSV tip 1 enfeksiyonudur. Görünür ülser olmasa bile bulaşma olabilir.
Çevresel yüzeylerden (kapı kolları, klozet kapakları, çarşaflar) enfeksiyon bulaşma riski yoktur.
Enfekte bir erkekten enfekte olmayan bir kadın partnere bulaşma riski, enfekte bir kadından enfekte olmayan bir erkeğe bulaşma riskinden daha yüksektir. Cinsel yolla bulaşan herhangi bir enfeksiyonda olduğu gibi, genital uçuk bulaşma riski, cinsel partnerlerin sayısına, ne sıklıkta cinsel temas olduğuna ve ne sıklıkla kondom kullandığınıza bağlı olarak değişir.
Virüsü en çok ne zaman yayarım?
Bir kişide aktif enfeksiyon belirtileri olduğunda enfeksiyonun yayılma riski daha fazladır. Ancak ülser olmadığında bile enfeksiyonu yaymak mümkündür.
Bir araştırmada, heteroseksüel çiftlerde yalnızca bir eş enfekte olduğunda genital uçuk bulaşma oranları incelenmiştir. Bir yılda, çiftlerin yüzde 10’unda virüs diğer eşe bulaşmıştır. Vakaların yüzde 70’inde enfeksiyon, belirti olmadığı bir zamanda bulaştı.
Prezervatif ve baskılayıcı antiviral ilaçların kullanılması, enfeksiyonun bulaşmamış eşlere bulaşma riskini azaltabilir.
Hamilelik ve uçuk. Genital uçuğun ilk atağını doğum saatine yakın bir zamanda yaşayan anneler, yeni doğan bebeklerine uçuk bulaştırabilir. Hamilelikte dikkatli planlama ve hamilelik ve doğum sırasında alınacak önlemler bulaşma olasılığını azaltabilir.
Bebeklerde uçuk çok ciddi bir durum olduğundan anne, genital uçuk öyküsü varsa sağlık kuruluşuna bildirmelidir. Gebe kalmadan önce genital uçuk bulaşan kadınların virüsü bebeğe geçirme olasılığı düşük olsa da mümkündür. Örneğin, doğum sırasında annede nüks varsa, bazen anneden çocuğa bulaşma meydana gelebilir.
Bu nedenle, hamilelik sırasında bir veya daha fazla nüksü olan kadınlar için genellikle asiklovir ile önleyici antiviral tedavi önerilir. Doğum sırasında bir atak yaşayan kadınlarda genellikle sezaryen doğum önerilir.
Eşinde dudakta uçuk (genellikle HSV tip 1) veya genital uçuk (genellikle HSV tip 2) öyküsü olan ve kendisinde genital uçuk olmayan kadınlar, gebeliğin son üç ayında oral, vajinal ve anal seksten kaçınmalıdır. Tüm hamilelik boyunca prezervatif kullanılması önerilir.
Genital Uçuk ve HIV
Genital uçuğu olan kişilerde HIV bulunma riski yüksektir. Bir atak sırasında, kabarcıklar ve ülserler, bir partnerin genital sıvılarının vücuda girmesini kolaylaştırır. Bu nedenle, uçuğu olan bir kişi, uçuk lezyonları varken cinsel temas yoluyla HIV’e maruz kalırsa, HIV deriden daha kolay geçebilir. Prezervatifler HSV ve HIV’in yayılmasını azaltmaya yardımcı olur.
Genital Uçuk Tedavisi
Genital uçuğun bir tedavisi olmamasına rağmen, enfeksiyon antiviral ilaç tedavisi ve kişisel bakım önlemleri ile yönetilebilir.
Antiviral ilaçlar. Genital herpes tedavisinde üç antiviral ilaç kullanılır: asiklovir, famsiklovir ve valasiklovir. Genellikle ağızdan hap şeklinde alınır. Asiklovir en eski ve en ucuz antiviral ilaçtır. Genellikle famsiklovir ve valasiklovire göre daha sık aralarla kullanılır.
Tedavi rejimi. Tedavinin dozu ve süresi, ilk atak mı yoksa tekrarlayan atak mı olduğuna bağlıdır.
İlk atak. Genital herpesin ilk atağı genellikle ağızdan alınan 7 ila 10 günlük bir antiviral ilaçla tedavi edilir.
Epizodik tedavi. Epizodik terapi, yalnızca ataklar meydana geldiğinde antiviral ilaçları almaya yönelik bir tedavi stratejisidir. Her yıl altıdan az atağınız varsa epizodik tedavi önerilebilir. Ne yazık ki, epizodik tedavi atakların sıklığını azaltmaz.
Epizodik tedavinin avantajı, hastalığın süresini ve şiddetini azaltabilmesidir.
Tedaviye, ilk belirtilerden sonra 72 saat içinde başlanırsa, etkili olma olasılığı yüksektir. Tekrarlayan genital uçuğu olan kişilere evlerinde bir nüksün ilk belirtilerinde (örneğin ağrı veya karıncalanma belirtileri veya ilk kabarcıklar) başlayabilecekleri bir antiviral ilaç bulundurmaları tavsiye edilir.
Baskılayıcı tedavi. Baskılayıcı tedavi, atakları önlemek için her gün alınan antiviral tedavidir.
Baskılayıcı tedavinin avantajı, nükslerin sıklığını ve süresini azaltması ve HSV’nin enfekte olmayan bir seks partnerine bulaşma riskini azaltabilmesidir.
Yılda altı veya daha fazla nüksünüz varsa, insan immün yetmezlik virüsü (HIV), bağışıklık baskılayıcı ilaçların kullanımı veya diğer fnedenlerle zayıflamış bir bağışıklık sisteminiz varsa baskılayıcı tedavi önerilebilir.
Genital uçuk öyküsü veya HSV-1 veya 2’ye karşı antikorları (kan testinde) olmayan bir partnerle cinsel ilişkiniz varsa, baskılayıcı tedavi bir seçenek olabilir. Valasiklovir ile baskılayıcı tedavi, virüsü bulaştırma riskini yarı yarıya azaltır.
Baskılayıcı tedavinin ne kadar devam etmesi gerektiği açık değildir. Baskılayıcı tedaviye devam etmenin gerekli olup olmadığını belirlemek için periyodik olarak (birkaç yılda bir) tedaviye ara verebilirsiniz. Tekrarlayan ataklar gelişirse, baskılayıcı tedaviye yeniden başlanır.
Tedavisiz takip. Tekrarlayan genital uçuk atağını tedavi etmek şart değildir. Özellikle seyrek atakları veya hafif belirtileri olanlar için hiçbir tedavi gerekli değildir. Ayrıca hasta şu anda cinsel olarak aktif değilse de tedavi uygulanmayabilir.
Hangi tedavi rejimi benim için uygun?
Tekrarlayan herpesi olan birçok kişi, kendileri için hangi tedavi rejiminin (epizodik veya günlük baskılama) doğru olduğundan emin değildir. Göz önünde bulundurmanız gereken faktörler arasında ne sıklıkta atak yaşadığınız, belirtilerinizin ne kadar şiddetli olduğu ve enfeksiyonu cinsel partnerinize geçirme riski yer alır.
- Sık ataklar ve şiddetli belirtiler yaşıyorsanız veya cinsel partnerinize bulaştırmaktan kaçınmak istiyorsanız, baskılayıcı tedavi önerilir.
- Sık ataklarınız yok ve atak sırasında belirtilerden (ağrı) rahatsız değilseniz ve cinsel bir partnere bulaştırma endişesi duymuyorsanız (örneğin cinsel olarak aktif değilsiniz), epizodik terapi veya terapi yapılmaması makul seçeneklerdir.
Kişisel bakım önlemleri. Antiviral ilaçlara ek olarak, herpes atağının acısını hafifletmek için lokal tedaviler kullanılabilir. Ilık suda oturma banyosu ülser ağrısını geçici olarak hafifletebilir.
İdrar yanmanız varsa, oturma banyosunda veya ılık bir banyonun sonunda idrara çıkmayı deneyebilirsiniz. Sabun ve köpük banyolarından kaçınılmalıdır. Genital bölgeyi temiz ve kuru tutmak, dar veya tahriş edici iç çamaşırı ve giysilerden kaçınmak önemlidir.
Asetaminofen veya ibuprofen, genital ülser ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir. Reçetesiz satılan kremler ve merhemler tavsiye edilmez.
Danışma ve Destek
Genital uçuk tanısı utanç, korku ve sıkıntı duygularına neden olabilir. Bu reaksiyonlar normal olmakla birlikte, genital uçuğun yönetilebilir bir durum olduğunu unutmamalısınız. Eğitim, enfekte bireyler ve eşlerinin ne bekleyecekleri ve kendilerini nasıl koruyacaklarını bilmeleri için önemlidir.
Aile hekimi veya psikiyatri uzmanı danışmanlığı, genital uçuk teşhisi ile ortaya çıkan sorunlarla başa çıkmada yardımcı olabilir. Danışmanlık, virüs testi pozitif çıkan ancak belirtisi olmayan kişiler için özellikle önemli olabilir.
Genital Uçuğu Önleme
Tüm cinsel olarak aktif kişiler, genital uçuk riski altında olduğundan, ilk cinsel ilişkiden önce cinsel bir partnerle iletişim kurmak önemlidir. Uçuğu tartışmak rahatsız edici ve utanç verici olabilir, ancak her iki tarafın da enfeksiyonu bulaştırma olasılığını bilmesini sağlar. Özellikle eşlerden birinin veya her ikisinin başka cinsel partnerleri varsa, cinsel yolla bulaşan hastalıklar için düzenli testler önerilir.
Genital uçuk teşhisi konduktan sonra da güvenli ve sağlıklı bir cinsel yaşam sürmek mümkündür. Yine de önlem almak önemlidir.
- Her cinsel ilişkide prezervatif kullanmak, bulaşma riskini azaltabilir. Prezervatifi cinsel temaslarınızın ne kadar çoğunda kullanırsanız, bulaşma riski o kadar düşük olur.
- Ülser veya su toplaması olmasa bile kondom kullanılmalıdır.
- Genital ülser olduğunda cinsel temastan kaçınılmalıdır. Ağız çevresinde ülser veya kabarcıklar varsa oral seksten kaçınılmalıdır. Dudakta uçuk olan bir kişi oral seks yaparak partnerine genital uçuk bulaştırabilir.
Özet
- Genital uçuk, cinsel yolla yayılan viral bir enfeksiyondur.
- Genital uçuk belirtileri arasında genital bölgede (örneğin penis, kalça, anüs, vulva) kabarcıklar bulunur. Kabarcıklar ağrılı ülserler haline gelir. Bazı kişilerde hiç bir belirti görülmez.
- Belirtiler genellikle ilk ortaya çıktıklarında en şiddetlidir. Ataklar zamanla daha hafif ve daha seyrek hale gelir. Çoğu insan, hayatlarında bir kereden fazla genital uçuk atağı geçirir. Bu atakların sıklığı kişiden kişiye değişir.
- Genital uçuk teşhisi için çeşitli testler mevcuttur. Bazı testler kandan bazıları uçuktan alınan örnekten yapılır.
- Görünür ülser olmasa bile uçuk yayılabilir. Bir yüzeye (kapı kolları, klozet kapağı, çarşaf) dokunarak uçuk bulaşmaz.
- Genital herpes tedavisi için çeşitli ilaçlar mevcuttur (asiklovir, valasiklovir ve famsiklovir). Bu ilaçlar, yeni enfekte olmuş veya tekrarlayan atakları olan kişilerde ülserlerin iyileşmesini hızlandırır.
- Uçuk atakları olan bazı kişiler, gelecekteki atakları veya cinsel partnerine yayılmasını önlemek için her gün ilaç alabilir.
- Genital herpes ile enfekte olma riskini azaltmanın yolları vardır. Her cinsel temasta prezervatif kullanılmalıdır. Bir kişinin kabarcıkları veya ülserleri varsa seks (oral, vajinal ve anal) önerilmez.
Genital Uçuk (Temel)
Anogenital Siğiller (Temel)
Frengi (Temel)
Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlarda Tarama (Temel)
Üretrit (Temel)
