İdrar yolu enfeksiyonları gebelikte en sık görülen enfeksiyon grubudur. Tüm kadınların % 50’sinin hayatları boyunca en az bir kez idrar yolu enfeksiyonu geçirdiği kabul edilmektedir.
İdrar yolu enfeksiyonları nelerdir?
İdrar yolu enfeksiyonu (İYE), idrar yollarında hastalıklara neden olan mikropların çoğalmasıdır. İdrar yolları, idrarın vücuttan atılırken geçtiği bir grup organdır. Böbrekler, mesane, idrar borusu, idrarın dışarı atıldığı delik idrar yollarıdır.
İdrar, böbreklerde üretilir. Böbreklerden mesaneye, üreter adı verilen bir çift kanal ile boşalır. Mesaneyi ise üretra denilen diğer bir kanalla terk eder.
Bu enfeksiyonlar basit bir idrar yolu enfeksiyonu olabileceği gibi, idrar torbası iltihabı (sistit) veya böbrek iltihabına (pyelonefrit) kadar ilerleyebilir.
Mesane enfeksiyonları (Sistit). Böbrek enfeksiyonlarından daha yaygın olarak görülür. Bakterilerin idrar deliğinden mesaneye girmesiyle meydana gelir.
Böbrek enfeksiyonları (Nefrit). Mesanedeki bakterilerin ilerleyip böbreklerin içine girmesiyle oluşur.
İdrar yolu enfeksiyonları hamilelikte daha sık görülür. Hamilelikte mesane enfeksiyonu yaşayan bir kadının, böbreklerinde de enfeksiyon görülmesi muhtemeldir.
Gebelerde İdrar Yolu Enfeksiyonunun Daha Sık Olmasının Nedenleri
Gebelikte mekanik ve hormonal faktörlerin yol açtığı fizyolojik değişiklikler nedeniyle idrar yolu infeksiyonu riski artar. Gebeliğin erken dönemlerinde progesteron hormonunun etkisiyle, geç dönemde büyüyen rahimin mekanik basısıyla idrar yollarında genişleme olur. Ayrıca idrar torbasının yetersiz boşalması nedeniyle, idrarın bir kısmı burada kalarak bakterilerin üremesine zemin hazırlar.
İYE belirtileri nelerdir?
Belirtiler idrar yolunun hangi kısmının etkilendiğine bağlıdır.
Mesane enfeksiyonlarında;
- İdrar yaparken ağrı veya yanma hissi (dizüri)
- İdrar torbasında ağrı,
- İdrarda koku,
- Sık idrara çıkma ihtiyacı (pollaküri)
- Gece idrar hissi (noktüri)
- Aniden gelen idrar yapma ihtiyacı
- Kanlı idrar (hematüri)
Böbrek enfeksiyonunda yukarıdaki belirtilerin yanısıra;
- Yüksek ateş
- Sırt ağrısı
- Mide bulantısı veya kusma
Hamilelikte yaşanan böbrek enfeksiyonları bazen daha ciddi sorunlara yol açabilir. Sepsis (enfeksiyonun tüm vücuda yayılması durumu) ve solunum problemleri gibi. Mesane veya böbrek enfeksiyonu belirtileri yaşarsanız doktorunuza bildirmelisiniz.
Asemptomatik bakteriüri nedir?
Hiç bir belirti olmadığı halde idrarda normalden fazla bakteri olmasına asemptomatik bakteriüri idrarda belirti vermeyen bakteri varlığı) denir. Gebelikte, basit idrar testi gibi rutin testler sırasında saptanır.
İdrar yolları infeksiyonuna ait lokal veya sistemik herhangi bir şikayet veya belirtisi olmayan hastada, en az 24 saat ara ile alınmış 2 orta akım idrar örneğinin 1 ml’sinde aynı bakteri suşunun 100.000 koloni oluşturan birim veya daha fazla üremesi asemptomatik bakteriüri olarak tanımlanır. Genellikle tanı için kültürden ziyade tam idrar tetkiki kullanılır.
Bu durum bir enfeksiyon olmamakla birlikte şartlar uygun olduğunda hemen enfeksiyona dönüşebileceği için mutlaka saptanması ve tedavi edilmesi Amerikan Kadın Doğum Cemiyeti (ACOG) tarafından önerilmektedir. Tarama için strip ile idrar testi yeterlidir.
The U.S.Preventive Task Force, tüm gebe kadınların ilk muayenesinde idrar tetkiki ile taranmasını önermektedir.
Eğer tanı konulup gereken tedavi verilmezse böbrek iltihabına kadar ilerleyebilir ve erken doğuma neden olabilir. İdrar yolu enfeksiyonu olup antibiyotik almayan annelerin çocuklarında, antibiyotik alanlara göre %24, hiç idrar yolu enfeksiyonu olmayanlara göre % 35 daha fazla zeka geriliği bulunmuştur. Gebelikte idrar yollarındaki dilatasyon (genişleme) nedeniyle asemptomatik bakteriüri tedavi edilmezse bakteriler yükselerek böbreklere ulaşıp piyelonefrite ilerleyebilir. En sık etken E.coli bakterisidir.
Tam İdrar Tetkiki ve İdrar Kültürü
İlk kontrolte yapılan idrar tahlilleri böbrek fonksiyonlarının indirekt bir göstergesi olduğu gibi gizli veya aşikar idrar yolu enfeksiyonu varlığını konusunda da bilgi verir. Semptomatik enfeksiyon (idrar yaparken yanma, sık ve gece idrara çıkma vb bulguları) olduğunda sistit olasılığı gözönünde bulundurulmalı, tam idrar tahlili ile izlenmelidir. Komplike idrar yolu enfeksiyonlarında ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarında mutlaka idrar kültürü alınmalıdır. Gebelikte idrar yolu enfeksiyolarında pyelonefrit (böbrekte enfeksiyon) riski göz önünde bulundurulmalıdır.
İlk aylardaki idrar yolu enfeksiyonları gebeliğe bağlı bulantı ve kusmaları arttırır. Son aylardaki gizli veya aşikar enfeksiyonlar ise erken doğum sancılarına sebep olabilir.
Gebeliğin ilk trimestrinde (ilk üç ay) tüm gebelerde Tam idrar (TİT) veya strip test yapılmalıdır. İdrar tahlillerinde aç veya tok olmak önemli değildir. Rutin taramalar ile asemptomatik bakteriüri tanısı erken konabilir.
Hamilelikte İYE nasıl tedavi edilir?
Gebelik olsun ya da olmasın idrar yolu enfeksiyonu antibiyotik ile tedavi edilir. Antibiyotikler enfeksiyona neden olan bakterileri öldürmeye çalışır.
- Mesane enfeksiyonunda antibiyotik haplarıyla tedavi uygulanır. 7 ila 10 gün boyunca kullanmanız gerekir. Ancak kesin program hangi antibiyotiği aldığınıza bağlıdır. Tedavi gebelik kategorisi FDA-B olan antibiyotiklerle yapılır; Bunlar; sefalosporinler, beta-laktamlar (amoksisilin-klavulonik asit), nitrofurantoin, fosfomisin’dir. Ancak; Kinolonlar, TMP-SMX’nin (Bactrim, Sulfaprim vb.) gebelik kategorisi FDA-C’dir ve kullanılması önerilmez. Belirtiler sona erse de tüm hapları bitirmek çok önemlidir.
- Böbrek enfeksiyonunuz varsa hastanede yatarak tedavi olmanız gerekebilir. Bu durum damar yolu ile antibiyotik almanız gerekir. Belirtileriniz iyileştikten sonra eve gidip antibiyotiğinize ağızdan devam edebilirsiniz.
Tedaviye yanıt olup olmadığını görmek için antibiyotik tedavisi bittikten 7 gün sonra idrar tetkiki yapılmalı, aylık olarak da tekrarlanmalıdır.
Şikayetleriniz tekrarlıyor veya geçmiyorsa gebeliğin geri kalan kısmında antibiyotik almaya devam etmeniz gerekebilir. Ayrıca tekrarlayan enfeksiyonların varlığında mutlaka doğumsal idrar yolları anomalileri yönünden daha ileri araştırmalar yapılmalıdır.
Hamilelikte asemptomatik bakteriüri nasıl tedavi edilir?
Gebe olmayan kişilerin asemptomatik bakteriüride tedaviye ihtiyacı yoktur. Ama gebelerde antibiyotik kullanımını gerekir. Bunun nedeni tedavi edilmeyen asemptomatik bakteriürinin hamilelikte sistit veya nefrite ilerleme riskinin yüksek olmasıdır.
Asemptomatik bakteriüri tedavisinde, mesane enfeksiyonu için kullanılan antibiyotikler kullanılır.
Gebelikte güvenli olan antibiotiklerle 3-7 günlük tedavi asemptomatik bakteriürinin ileri enfeksiyona ilerlemesini % 80-90 azaltır.
Hamilelikte idrar yolu enfeksiyonları önlenebilir mi?
Sık idrar yolu enfeksiyonu yaşıyorsanız, özellikle cinsel ilişki sonrası yaşanıyorsa, antibiyotik kullanmak uygun olabilir. Cinsel ilişki sonrası 1 doz antibiyotik almak koruyucu olabilir.
- Günde en az 6-8 bardak sıvı tüketmelisiniz ama özellikle şekerli sıvılardan kaçınmalısınız.
- Gebelikde enfeksiyona yatkınlığın artması, bağışıklık sistemi ile ilgili olduğundan, multivitamin kullanarak vücut direncinizi arttırmalısınız.
- Mümkün olduğunca sık tuvalete gitmeli, sıkışıncaya kadar beklememeli ve idrarınızı tamamen boşatmaya çalışmalısınız.
- Cinsel ilişki öncesi ve sonrası tuvalet ihtiyacınızı gidermelisiniz, eğer enfeksiyon saptandıysa geçene kadar cinsel ilişki önerilmez.
- Tuvalet sonrası genital bölge iyi temizlenmeli, yıkama işlemi önden arkaya doğru yapılmalı, ıslak kalmamalıdır.
- İdrar yaparken yanma, sızlama, bulantı, böğür ağrısı, ateş, kasık ve alt karın ağrısı gibi şikayetlerden biri bile olsa mutlaka doktora başvurmalı veya rutin antanatal takibinize geldiğinizde bu şikayetlerinizi belirterek idrar tahlili yaptırmalısınız.
Bebeğim sağlıklı olacak mı?
İdrar yolu enfeksiyonunuz tedavi edilirseniz bebeğiniz gayet sağlıklı olacaktır.
Hamilelikte idrar yolu enfeksiyonu, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek gibi bebeğinizi etkileyebilecek komplikasyonlara da yol açabilir. Erken doğan veya düşük doğum ağırlığına sahip bebeklerde problemler görülebilir. Yapılan çalışmalarda, idrar yolu enfeksiyonu tedavi edilmeyen gebenin doğurduğu bebeklerin motor ve mental gelişiminde olumsuz etkilerin olabileceği gösterilmiştir.
Asemptomatik bakteriüri de sistit veya nefrite dönüşebilir. Bu nedenle asemptomatik bakteriüri veya İYE varsa antibiyotik ile tedavi çok önemlidir.
