Gebelerde demir gereksinimi artar. Aslında kadınların vücudundan demir kaybına yol açan olay, adet kanamasıdır ve gebelikte adet kanaması olmadığından demir gereksiniminin de azalması gerekir. Ancak buradan elde edilen kar, gebelikteki gereksinimi karşılamaya yetmez. Her şeyden önce gebeliğin 12. haftasından doğuma kadar kan hacmi %10 oranında artar. Kan hacmini artıran, kanın sulu kısmıdır. Bu durumda kan sulanmış olur. Kanın asıl görevi oksijeni dokulara taşımaktır. Bu görevi yapan da kanın rengini veren hemoglobin maddesidir. Bu durumda sulanmış kan, oksijen taşıma konusunda yetersiz kalacaktır. Hemoglobinin ana maddesi demir mineralidir. Hemoglobin üretilmesi için demir gereklidir, demir alınması ile hemoglobin üretimi artar. Bu nedenle gebelikte demir ilaçları kullanılır. Diğer yandan bebek de doğumdan 4-6 ay sonrasına kadar gereksinim duyacağı demirin tamamını anneden gebelik sırasında alır. Bu gereksinim de üzerine konunca gebelikte demir verilmesinin önemi ortaya çıkar.
Gebeliğin ilk aylarında sıkça rastlanan gebelik bulantı ve kusmaları demir ilaçları ile artabilir. Bu nedenle şiddetli kansızlık olmadığı sürece gebeliğin ilk 3 ayında demir ilacı kullanmaya gerek yoktur. Eğer bulantı yoksa ve kansızlık da var ise ilk üç ayda da demir kullanılabilir. Üç aydan sonra anne adayında şiddetli bir demir fazlalığı yok ise demir ilaçlarının kullanımına başlanır. Günde ortalama 60 mg elemanter demir kullanılır. Hemoglobin; ilk 3 ayda 11 , ikinci üç yadan itibaren 10,5 altına bulunursa demir verilmesi daha fazla önem kazanır.
Birinci çocuğu iki yaşından küçük kadınların vücutlarındaki demir deposunu takviye etmeleri gerekir. Demir eksikliği anemi riski saptanır ise (Hb <11g/dl ve MCV<80fl) demir ilaçları alınmalıdır.
Her üç kadından, her beş erkekten ve her iki gebeden biri demir eksikliğine bağlı kansızlık yaşıyor. Yoğun fiziksel aktivite ve vejeteryan beslenme, kansızlığa davetiye çıkarıyor.
Demir Eksikliğine Bağlı Kansızlık Belirtileri
- Ciltte ve özellikle de el ayası ve tırnak diplerinde solukluk.
- Saç dökülmesi
- Güçsüzlük.
- Yorgunluk, halsizlik, çabuk yorulma.
- Baş dönmesi, kulak çınlaması.
- Nefes darlığı.
- Çarpıntı.
- Hafızada zayıflık.
- Beyin işlevlerinde bozukluk.
- Sık hastalanma.
- İştahsızlık, sindirim bozuklukları.
- Fazla üşüme.
- Kabızlık.
- Tırnakların çatlaması, kırılgan olması.
- Çocuklarda öğrenme güçlükleri ve davranış bozuklukları.
- Toprak yeme.
Demir Nedir? Ne İşe Yarar
Demir, tüm canlılar için kaçınılmaz ve önemli bir elementtir. Demirin vücudumuzda yaptığı en önemli iş kan üretimidir. Demir insan vücudunda hemoglobin yapımında kullanılır. Hemoglobin hücre ve dokulara oksijen taşımak için eritrositlerin içinde bulunan bir maddedir. Demir yine bağışıklık sisteminde görev yapan hücrelerin yapısına katılır. Demir, vücut hücrelerinin gelişimi ve çeşitliliği için de gereklidir.
Demir Eksikliği Nelere Neden Olur?
Vücuttaki demir miktarının olması gereken düzeyin altına inmesi demir eksikliği olarak tanımlanır. Demir eksikliği, kansızlığın en yaygın nedenidir.
Gebelikte demir desteği yapılmayan tüm anne adaylarında anemi ortaya çıkar. Kansızlık hem anne, hem bebeğe zarar verebilir. Düşük, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek, ölü doğum riski artar.
Kadınların demir depoları erkeklerinkine göre yetersizdir. Gebelik sırasında demir eksikliğine bağlı kansızlık artar. Demir eksikliği, bağışıklık sistemi, sinirsel iletim ve vücudun ısı dengesini sağlama işlevi başta olmak üzere yaşamsal fonksiyonları olumsuz yönde etkiler.
Demir Eksikliğinin Nedenleri Nelerdir?
Vücutta demir gereksiniminin artması: Hamilelik, emzirme dönemi, adet dönemleri, büyüme dönemleri gibi süreçlerde demir gereksinimi artar.
Yiyeceklerle alınan demirin azlığı: Vücutta en iyi şekilde emilebilen ve kullanılabilen demir, hayvansal gıdalarda bulunmaktadır. Bitkisel kaynaklarda bulunan demir vücutta yeterince değerlendirilemez. Düşük kalorili veya vejeteryan beslenme düzenleri demir eksikliğine neden olabilir.
Demirin vücut tarafından emilimindeki azalma: Sık yaşanan ishaller ve sindirim sistemi hastalıkları da demir eksikliğinin önemli nedenleri arasındadır. Aşırı çay ve kahve içilmesi de demir emilimini azaltır.
Yoğun fiziksel aktivitesi olanlarda kas yapımında kullanılan demir nedeniyle demir eksikliği daha sık görülür.
Hangi Durumlarda Demir Takviyesi Gerekir?
- Demir eksikliğine bağlı kansızlık
- Şiddetli adet kanamaları
- Gebelik
- Emzirme
- Doğum kontrol yöntemi olarak rahim içi araç kullanımı
- Siroz
- Gastrit
- Mide ülseri
- Kolit
- Böbrek yetmezliği
- Kemoterapiye bağlı kansızlık
- Yoğun fiziksel aktivite
- Vejeteryan beslenme
- Barsaklarda demir emilimi yetersizliği
Demir Hangi Besinlerde Bulunur?
Demir, vücutta üretilemez. Besinlerle alınır. Demir en çok kırmızı et, tavuk, yumurta, kabuklu deniz ürünleri ve balıkta bulunur. Hayvansal besinlerin içinde bulunan demir, diğer besinlerdekine göre daha kolay vücuda emilir.
Bitkilerden ise buğday, mısır ve yulaf; özellikle de taneli olduklarında demir içerir. Kuru üzüm, kuru kayısı, kuru erik, badem, fıstık, ceviz gibi kuruyemişler ile çekirdekler yeterli düzeyde demir içerir. Eğer vejeteryan iseniz demir emilimini artırmak için bu besinblere C vitamini içeren besinler de eklenerek demir emilimi artırılmalıdır.
Kuru meyveler hamilelik sırasında harika demir kaynaklarıdır.
- Bir kâse Kuru üzüm 5,8 mg demir
- Bir kâse Kuru kayısı 8,2 mg demir
- Bir kâse Kuru şeftali 9,6 mg demir
- Bir bardak (250 ml) kırmızı erik suyu 10,5 mg demir
Bir gebenin günlük demir ihtiyacı 30 mg’dır.
Demir Eksikliği Tedavisinde Kullanılan İlaçların Yan Etkileri
- Ağızdan alınan demir ilaçları
- İshal
- Bulantı, kusma
- Dışkı renginde koyulaşma
- Romatizmal eklem hastalığı nüksü
- Enjeksiyon ile alınan demir ilaçları
- Allerjik reaksiyonlar
- Kas ağrıları
- Çarpıntı
- Tat duyusunda değişiklikler
- Şiddetli terleme
