Tekrarlayan cinsel uyarı bozukluğu (Persistent Genital Arousal Disorder – PGAD), geçmişte Persistent Sexual Arousal Disorder (PSAD) veya Syndrome (PSAS) olarak da adlandırılmıştır. Sıklıkla kadınlarda görülen, aniden ve dış uyaran olmaksızın ortaya çıkan, önlenemeyen cinsel uyarıdır. Cinsel uyarılma için hiç bir neden olmadığı halde vajinada nemlenme, klitoris ereksiyonu gibi belirtiler ortaya çıkar. Bu durum saatler, haftalar sürebilir. Bu esnada defalarca orgazm yaşanır. Doğal olarak günlük hayatın akışını şiddetle bozar.
- PGAD’nin nedeni bilinmediğinden atakların başlamasını önlemek zordur.
- PGAD’dan şüphelenen kişiler kınanma endişesi olmadan tıbbi yardım almalıdır.
- PGSD’nin tam tedavisi bilinmemekle birlikte ataklar azaltılıp günlük hayatın devamı sağlanabilir.
Tekrarlayan cinsel uyarı bozukluğu (PGAD), kadınlarda daha sık görülür. Her yaşta karşılaşılabilecek bir hastalıktır. PGAD’li bir kadın herhangi bir uyaran olmaksızın art arda kendiliğinden orgazmlar olur. Orgazmlar; cinsel istek oluşmadan kendiliğinden ortaya çıkar. Bu art arda gelen orgazmlar ağrı stres, psikolojik sorunlara yol açabileceği gibi günlük hayatı sürdürmeyi zorlaştırır.
PGAD’nin toplumda ne sıklıkta görüldüğünü bilmek mümkün değildir. Hastaların çoğu sorununu dile getirmez ve tedavi için doktora başvurmaya çekinir.
Belirtiler
PGAD’nin en önde gelen belirtisi, herhangi bir uyaran olmadığı halde ortaya çıkan cinsel uyarılmışlık halidir. Klitoris, büyük ve küçük dudaklar, vajina, perine ve anüsü de içeren tüm cinsel organda art arda gelen rahatsızlık hissidir. Klitoris, vajina ve dudaklarda irileşme (ereksiyon), meme başlarında kabarma olur. Bu cinsel hazırlık durumu rahatsız edici belirtilere neden olur. Rahatsızlık hissini hastalar da tanımlamakta zorlanır. Bu hissi; nemlilik, kaşıntı, karıncalanma, basınç, yanma, vurma veya iğnelenme şeklinde tanımlayanlar olur. Atak anında
- Yüz ve boyunda ateş basması şeklinde kızarma meydana gelir
- Kan basıncı yükselir
- Kalp atım sayısı artar (çarpıntı)
- Solunum hızlanır
- Tüm vücutta kas spazmları olur
- Görmede bulanıklık ve koyu leke uçuşmaları ortaya çıkar
- Cinsel organ bölgesinde rahatsızlık hissedilir.
Bu belirtiler, her hangi bir cinsel istek veya uyarılma yokken ortaya çıkar. Belirtiler cinsel tatmin ile hafiflese de birkaç saat içinde tekrarlar. Bu ataklar kimi zaman günde birkaç defa olurken kimi zaman yılda birkaç kez ortaya çıkar.
Bu belirtilerin ortaya çıkması günlük hayatın akışını bozan bazı sorunlara neden olabilir. Endişe, panik ataklar, depresyon, stres, üzüntü, suçluluk duygusu ve uykusuzluk ortaya çıkabilir. Kronik PGAD hastalarında orgazm hoş bir deneyim değil azalan bir ağrı ile ortaya çıktığı için cinsel tatmin duygusu ortaya çıkarmaz.
Atakları Başlatan Faktörler
Genellikle atağı neyin başlattığı net saptanamaz. PGAD’ı, cinsel uyarı, mastürbasyon, endişe ve stres tetikleyebilir. Bazı kadınlar tuvalete gitmenin bile uyarılma ve ağrıya neden olabildiğini ifade eder. Sıklıkla endişe ve stres ile başladığından durumun psikolojik kökenleri olduğu düşünülür. Ancak her zaman olmasa da bazı olgularda damarlar, hormonlar, sinir sistemi ve kimyasal dengeler atakları etkileyebilir.
PGAD ve Benzeri Hastalıklar
Bazı doktorlar, kadındaki PGAD’ın erkekteki karşılığının priapizm olduğundan bahseder. Priapizm, cinsel uyarı olmaksızın ortaya çıkan ve rahatlayamayan bir ereksiyondur.
PGAD, erkeklerde satiriazis ve kadınlarda nimfomani olarak adlandırılan aşırı cinsel istek ve artmış haz isteği ile karıştırılmamalıdır.
Nedenleri
PGAD için çok sayıda nedenden bahsedilse de nedeni saptamak çok zordur, çok az olguda neden saptanabilir.
Olguların çoğuna endişe, depresyon, bipolar hastalık gibi sorunlar eşlik eder. Ancak bunların neden mi sonuç mu olduğunu saptamak zordur.
Bir kadında beyin ameliyatı sonrası başlaması, beyin damarlarının olaya ciddi şekilde katıldığını düşündürmüştür.
Kasık (perine) bölgesini uyaran sinir köklerine baskı PGAD’yi başlatabilir. Bazı PGAD olgularında Tarlov kisti saptanmıştır. Tarlov kisti, kuyruk sokumu kemiğinde sinir köklerine baskı yapan ve beyin omurilik sıvısı ile dolu bir kisttir. Bu bölgeden geçen sinirler beyin ile mesane, kalın barsak ve cinsel organları birbirine bağlar. 2012 yılında yapılan bir çalışmada PGAD hastalarının üçte ikisinde Tarlov kisti saptanmıştır.
Bazı PGAD olgularında Tourette sendromu, beyin travması veya sara hastalığı da bulunur. Antidepresan kullanan kadınlarda ilacın bırakılması sonrası PGAD başlayabilir. Ancak çoğu olguda hastalığı neyin başlattığı bilinmez.
Tanı
Son yıllara kadar PGAD’ın kesin tanısı mümkün değildi. Son yıllarda PGAD, net bir sendrom olarak tanımlanmıştır. Tanı için beş kriter konmuştur.
- Uzun süre devam eden (saatler-aylar) istem dışı cinsel ve klitoral uyarılma.
- Bu uyarılmaya neden olan bir şey saptanamaması
- Bu uyarılma cinsel istek ile başlamamıştır.
- Bu uyarılma istemsizdir ve rahatsız edicidir.
- Bir veya birkaç orgazma rağmen uyarılma hali sona ermez.
Tedavi
Tedavi üç hedefe yönelik olarak uygulanır.
- PGAD nedeni saptanabiliyorsa ortadan kaldırmak
- Atakları uyaran faktörleri önlemek
- Atakları kabul edilebilir şekilde yaşamayı sağlamak.
Psikolojik tedavi bilişsel davranışçı terapi şeklindedir. Tetikleyici faktörler saptanır ve önlenmeye çalışılırken belirtilerle başa çıkma ve azaltmaya çalışılır. Stres, endişe, utanma, suçluluk ve depresyon gibi PGAD’ı tetikleyen sorunlar önlenir.
Öncelikle bitkisel olanlar dahil hormon içeren tüm tedaviler sonlandırılmalıdır.
Bazı hastalar atak anında buz uygulamasından yarar görebilmektedir. Bazı lokal anestezi kremleri de işe yarayabilir.
- Lidokain içeren lokal anestezi jelleri
Antidepresan ve sara önleyiciler gibi prolaktin hormonunu yükselten ilaçlar da işe yarayabilmektedir.
- Klomipramin gibi saplantı-takıntı bozukluğu için kullanılan antidepresanlar
- Fluoksetin gibi major depresyon, panik bozukluğu ve blumia için kullanılan SSRI grubu antidepresanlar
Mastürbasyon bazı hastalarda atağı uyarmakla birlikte bazılarında atak sırasında yapılan mastürbasyon ile orgazm olmak atağı sonlandırabilir. Ancak bu bir süre sonra yeni bir atağın gelme olasılığını azaltmaz.
Tarlov kisti gibi sinirsel basıdan kaynaklanan olgular beyin cerrahları tarafından ameliyat edilebilir.
