Sendrom adından da anlaşıldığı gibi birbirinden bağımsız gibi görünen bazı belirtilerin bir arada olmasıyla karakterizedir. Polikistik over sendromunun değişken doğasından ötürü klinik, ultrason ve laboratuvar bulgularına dayanarak tanı konur. Polikistik over sendromu olan bir kadın tüm belirtileri göstermek zorunda değildir. Bu nedenle Polikistik over sendromu tanısı konabilmesi için bu üçünden iki tanesinin bulunması yanı sıra bu duruma neden olabilecek diğer hastalıklar da ekarte edilmiş olmalıdır.
- Artmış Androjenler. Androjenler, başta testosteron olmak üzere erkeklik hormonları anlamına gelir. Artan androjenler, kıllanmada ve sivilcelerde (akne) artma yanı sıra, yapılan kan testinde de toplam veya serbest testosteronun artmış olması ile saptanabilir.
- Adet düzensizliği. Yumurtlamanın bozuk olmasına bağlı olarak adet kanamalarının düzensiz olmasıdır.
- Ultrasonda yumurtalıkların karakteristik görünümü.
Yumurtlama, küçük hormonal değişikliklerden etkilenebilecek kadar hassastır. Bazı hormonların fazla veya az salgılanması çok ciddi sonuçlara neden olabilir. Polikistik over sendromunda artan LH ve insülin, yumurtlamayı önlerken gereğinden fazla androjen üretimine neden olur.
LH’a göre yetersiz salgılanan FSH, yumurta gelişimini uyaramaz. Bu nedenle yumurtlama da olmaz. Yumurtlama olmaması gebelik de olamaması anlamına gelir. Diğer yandan atılamayan yumurtalar yumurtalıkta birikerek polikistik görüntüyü oluşturur. Diğer yandan polikistik over sendromu olan her kadında yumurtalıkların böyle görünmesi de gerekmez.
Yumurtlama olmadığında östrojen sürekli yüksektir. Progesteron ise üretilmez. Progesteron ile karşılanamayan sürekli östrojen üretimi, rahim iç tabakasını (endometrium) kalınlaştırır. Bu süreçte kanaması bir süre geciken endometrium uzun süren veya şiddetli kanama ile dökülür. Buna, disfonksiyonel kanama veya anovulatuar (yumurtlamasız) kanama adı verilir. Diğer yandan progesteron ile karşılanmamış uzun süreli östrojen uyarısı rahim iç tabakasında kanser (endometrium adenokanser) gelişimi riski ortaya çıkarır.
Polikistik over hastalığında neler olduğu bilindiği halde bunları başlatanın ne olduğu çok net değildir.
Polikistik Over Sendromunun Belirti ve Uzun Vadeli Sorunları
Hiperandrojenizm
Erkeklik hormonlarının miktarının artmasıdır. Polikistik over sendromunda yumurtalıklar aşırı androjen üretir. Buna bağlı olarak kıllanmada artma, sivilce, ciltte yağlanma ve saç dökülmesi görülür.
Kronik Anovulasyon
Uzun süreli izlemelerde yumurtlama olmaması anlamına gelir. Her hanımın yılda birkaç kez yumurtlama olamaması sorunu görülebilir. PKOS olgularında sürekli yumurtlama olamaması durumu vardır.
Bir diğer önemli konu da PCOS’un çocuk yapmada zorluk ile sonuçlanması. Halen pek çok aile PCOS nedeniyle çocuk peşinde koşuyor.
Ultrason Görünümü
Yumurtalıklarda normalde az sayıda görülen yumurta öncülü kistlerin sayısında artma vardır. Yumurtalıkta çok sayıda küçük kistler şeklinde birikmiş yumurtanın ultrason ile saptanması. Polikistik over sendromunda yumurtalıkta büyüyemediği için atılamamış çok sayıda yumurta görülür. İçi yumurta sıvısı ile dolu bu yapılara kistler denir. Aslında yumurta olan bu kistler küçük ve çok sayıdadır. Bu nedenle yumurtalıkların ultrasondaki görüntüsü polikistik adını alır.
Polikistik over sendromu olan hastalardaki yumurtalık görünümüne “polikistik” denmesi çok kafa karıştırabilmektedir. Bu nedenle yumurtalıklardaki görünüm “multikistik” deyimi tercih edilir. Sendromun adı polikistik over olduğundan yumurtalıklarda görülen çok sayıda küçük yumurtaya multikistik over görünümü denir. Çünkü her şey çok sağlıklı olsa da yumurtalıklarda multikistik görünüm olabilir. Bu yüzden sağlıklı birinin yumurtalık görünümüne “multikistik” yerine “polikistik” yazılırsa kişi kendisine polikistik over sendromu tanısı koyulduğunu zannedebilir. Oysa tek başına ultrason görüntüsü ile asla tanı konamaz.
Polikistik over sendromu olan kadınların yalnızca %75’inde yumurtalıklar karakteristik multikistik görünümdedir. Geri kalan %25’inde yumurtalıklar normal görünür. Oysa kimi kadınların ultrason görüntülerinde tamamen multikistik yumurtalık görünümü olsa da polikistik overin diğer belirtileri yoktur, yumurtlamaları normaldir ve bu kadınlara polikistik over sendromu tanısı konmaz.
Kronik Hastalıklarıda Artma
PCOS’lu kadınlar, metabolik sendrom açısından risk altındadır. Özellikle insülin direnci olan PCOS’lularda risk daha yüksektir. Metabolik sendrom; şeker hastalığı, kolesterol, kalp damar hastalıkları, depresyon ve rahim kanseri risklerinde artışa neden olur.
Polikistik over sendromunun (PCOS) önemli bir diğer özelliği de insülin direncine eşlik etmesidir. Zira insülin direnci şişmanlık ile sıklıkla birliktedir ve çağımızın hastalığı şişmanlık ve bunun kolaylaştırdığı insülin direnci ileriki yaşlarda gelecek olan diyabetin ayak sesleri olabilir.
Adet Düzensizlikleri
PKOS hastalarında sıklıkla adet gecikmeleri olur, hatta bazen uzun süreler adet gelmez
Her şeyden önce ergenlik döneminde ilk adetten itibaren bir yıl yumurtlamasız adet dönemleri vardır. Bu süre bazen birkaç yıl olabilir. Bu yüzden yumurtalıkta kistleşmiş büyük yumurtalar, onların yırtılması ile oluşan karın ağrısı ve ameliyatlar, geciktiği için şiddetli olan adetler görülmedikçe genç kızların bu düzensizliklerinin üzerine gidilmemelidir.
Polikistik Over Sendromu Tanısı
Ergenlik çağıyla başlayan ve devam eden adet düzensizliği ve kıllanma artışı belirtilerinden en az birini farkediyorsanız doktorunuza bildirmelisiniz. Eğer size PCOS tanısı konmuş ise kız çocuklarınızın da genetik yatkınlığı olacaktır. Bu nedenle ergenlik yaşından itibaren belirtileri araştırmalı, ilk adetten birkaç yıl sonra kadın doğum doktorunuza danışmalısınız. Erken tanı ve tedavi ile kıllanma ve akne oluşumu erkenden önlenebilir.
Tıbbi öykü ve muayene bulgularınız uyumlu ise doktorunuz da PCOS’dan şüphelenir. Bu durumda farklı hastalıkların olmadığının saptanması ve PCOS’un kesinleştirilmesi için kan hormon düzeylerine bakılabilir, rahim kanseri veya kanser öncülü sorunların saptanması için rahimden biyopsi alınabilir.
