Kombine oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları) hem östrojen hem de progesteron içeren haplara verilen isimdir ve ilk kez 1960’lı yıllarda üretilmiştir. Farklı bileşenlere ve kullanım şekillerine sahip çok sayıda doğum kontrol hapları bulunmaktadır. Doğum kontrol haplarının farklı içeriklere sahip olması avantaj ve yan etkilerinde farklılıklara yol açmakta ve her bir kadın için uygun doğum kontrol hapının seçilmesi gerekmektedir. Hapların bir kısmı; 7 gün ara verilerek, 21 gün süreyle kullanılmaktadır. Ara dönemde hormon içermeyen plasebo veya demir preparatı içeren tabletlerin yer aldığı ara verilmeksizin kullanılan ürünler de bulunmaktadır. Aktif hormon içeren hapların alınmadığı bu dönemde çekilme kanaması gerçekleşir ve bu şekilde düzenli kanamalar sağlanır. Bunlara örnek olarak 24 tablet hormon, 4 tablet boş ilaç içeren ve ara verilmeksizin kullanılan ürünler verilebilir. Ayrıca doğum kontrol haplarının uzun süre sürekli kullanımları da söz konusudur. Uzamış dönemler halinde kulanılan haplar ülkemizde mevcut değildir. 84 gün kombine düşük doz hap kullanımını izleyen 7 günde boş hap veya sadece etinil östradiol içeren tabletler verilerek yılda sadece 4 kez adet kanaması olmasını hedefleyen haplar bazı ülkelerde kullanılmaktadır.
Ülkemizde daha sonra kullanıma sunulan ve düşük doz östrojeni ve drospirenon içeren doğum kontrol hapı Yazz, 24 gün etkin madde 4 gün plasebo içermekte ve ara vermeden kullanılmaktadır.
Günümüz doğum kontrol haplarında östrojen olarak kullanılan ethinyl estradiol dozu damar içi pıhtılaşma riski nedeniyle 1960’dan günümüze kadar 15 kat aşağı çekilmesine rağmen gebelikten koruyuculuğunda azalma olmamıştır. Gebe kalma olasılığı düzenli kullanımda binde birdir. Hapı bir gün unutunca bu olasılık %3 olmaktadır. Özellikle 7 gün aradan sonra yeni kutuya geç başlandığında veya ilk haplar unutulduğunda gebelik riski daha fazla artar.
Doğum kontrol hapları monofazik, bifazik, trifazik ve kuadrofazik olarak sınıflandırılırlar.
Doğum kontrol haplarının çoğunda her hapın hormon içeriği aynıdır. Buna monofazik yani tek fazlı rejim denir. Monofazik doğum kontrol haplarında her bir tablette sabit miktarda östrojen ve sentetik progesteron bulunur.
Multifazik olan ilaçların amacı doğal adet döngüsünü taklit etmek ve yan etkileri azaltmaktır.
Tek fazlı rejimde en önemli sorun kanama düzenini sağlamak için östrojen miktarını yüksek tutma gereksinimidir.
Bunu önlemek için ilaçlar iki gruba ayrılarak ilk dönemde östrojen, sonraki dönemde östrojen ve progesteron içeren iki grup tabletten oluşan kutular yapılmıştır. Bunlara bifazik yani iki fazlı ilaçlar denir.
Bifaziklerde sabit miktarda östrojen, kutunun 2. yarısında östrojenle birlikte sentetik progesteron bulunur.
Bifazik ilaçlarda progesteronun yetersizliğine bağlı olarak rahim kanseri riskinde artma olunca üç fazlı ilaçlar denenmiştir.
Trifazik doğum kontrol hapları ise sabit veya değişken dozda östrojen içerirken, sentetik progesteron dozu 3 eşit fazda giderek artar.
Kombine (Monofazik) Doğum Kontrol Hapları
Piyasada bulunan doğum kontrol hapları ve içeriğindeki hormonlar
