HPV aşısı enfeksiyona karşı güçlü bir bağışıklık yanıtı oluşturarak enfeksiyonu önler. Böyle bir aşı özellikle HPV enfeksiyonu riski taşıyan kişilerde oldukça faydalı olacaktır. Aşının kaç yıl süre koruduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte, koruyuculuğun 5 yıl üzerinde olabileceği düşünülmektedir.
HPV nedir?
İnsan siğil virüsü (HPV), rahim ağzı kanseri ve genital siğillere neden olabilen bir virüstür. HPV kadınlarda, rahim ağzı kadar sık olmamakla birlikte vulva (dış cinsel organ cildi) ve vajina kanserine de neden olabilirken; hem kadın hem de erkeklerde anüs, ağız ve boğaz kanseri de oluşturabilir.
HPV, cinsel ilişki gibi doğrudan cilt teması ile bulaşan bir virüstür.
HPV enfeksiyonu nasıl bulaşır?
Siğil virüsü, enfekte kişi ile doğrudan temas ile bulaşır. Genital siğil enfeksiyonu cinsel temas ile bulaşır. Cinsel ilişki; vajinal, oral, anal veya el ile temasın olduğu bütün cinsel yakınlaşmaları içerir. Cinsel ilişki olmaksızın doğrudan ten teması ile de bulaşma görülebilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmada kondom kullanılması önerilmekle birlikte HPV bulaşmasından tam korunma sağlayamaz. Çünkü kondom, HPV bulunabilecek cildin tümünü kaplamaz.
Cinsel partner sayısı arttıkça HPV ile karşılaşma riski de artar. Cinsel partnerin önceden birlikte olduğu kişi sayısının fazla olması da riski artıran bir faktördür. Hesaplamalara göre cinsel olarak aktif yetişkinler 50 yaşına geldiğinde %75-80 oranında HPV ile karşılaşmış olacaktır. 15-25 yıllık cinsel temas sonrası yetişkinlerin büyük kısmında HPV enfeksiyonu bulaşmış olur.
HPV enfeksiyonu bulaşanların çoğunda belirti görülmez. Bulaşma sonrası vücut virüsten tamamen temizlenebilir. Ancak olguların %10-20’sinde virüs vücutta bulunmaya devam edecektir. Bu kişilerde rahim ağzı kanseri veya kanser öncülü lezyonların görülme olasılığı artar. HPV enfeksiyonundan rahim ağzı kanseri gelişme süresi ortalama 20-25 yıldır. Bu nedenle rahim ağzı kanseri taraması için smear yapılması, kanser başlamadan öncül lezyonları saptayıp tedavi etmede çok büyük önem taşır.
100’ün üzerinde HPV tipi ayırt edilmiş olup bunlardan 40 kadarı rahim ağzını enfekte edebilir ve ortalama 15 tanesi rahim ağzı kanserine neden olabilir. HPV tipleri rahim ağzı kanseri açısından yüksek, orta ve düşük riskliler olarak üç gruba ayrılmıştır.
- HPV tip 6 ve 11, genital siğil olgularının %90’ından sorumludur. Bu tipler ahim ağzı kanseri açısından düşük riskli tiplerdir. Çünkü rahim ağzı kanserine nadiren neden olurlar.
- HPV tip 16 ve 18, rahim ağzı kanseri açısından yüksek riskli tipler olup tüm rahim ağzı kanseri olgularının ortalama %70’inden sorumludur.
- HPV tip 31, 33, 45, 52 ve 58, rahim ağzı kanseri açısında diğer yüksek riskli tipler olup tüm rahim ağzı kanseri olgularının %20’sinden sorumludur.
- Rahim ağzı kanseri açısından yüksek riskli diğer tipler, HPV tip 35, 39, 51, 56 ve 59 olmakla birlikte bu tiplere çok nadiren rastlanır.
İnsan papilloma virüsü (HPV) aşısı nedir?
HPV aşısı, insan papilloma virüsüne (HPV) karşı bağışıklık sağlamak için kullanılan bir aşıdır .
Aşılar bazı ciddi veya ölümcül enfeksiyonları önleyebilir. Vücudu enfeksiyonlara neden olan mikroplarla savaşmaya hazırlarlar. Buna aşılama veya bağışıklama denir.
HPV aşısını neden yaptırmalıyım?
HPV aşısı sizi HPV enfeksiyonundan korur. Farklı sorunlara yol açabilecek farklı HPV tipleri vardır. Bazı siğil virüsü tipleri ciddi sonuçlara neden olabilir:
- Cinsel organlardaki bir HPV enfeksiyonu ahim ağzı (serviks) kanseri, vajina veya penis kanserine neden olabilir. Diğer HPV türleri genital siğillere neden olabilir.
- Anüs çevresindeki bir HPV enfeksiyonu anüs kanserine (anal kanser) neden olabilir.
- Ağız ve boğazdaki bir HPV enfeksiyonu ağız ve boğaz kanserine neden olabilir.
Kadın iç üreme organları
Genital, anüs, ağız veya boğazda oluşan her siğil virüsü enfeksiyonu kansere yol açmayabilir. Aslında HPV bulaşan kişilerden hangilerinin kanser olacağını tahmin etmek kolay değildir. HPV aşıları, virüsün bulaşmasını önleyerek ilk basamakta korunma sağlamış olur.
Farklı HPV aşıları var mı?
Tüm dünyada 3 çeşit HPV aşısı vardır. Aşılar ve korudukları virüs tipleri şöyle sıralanabilir.
Gardasil-9 (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 ve 58)
Gardasil (6, 11, 16 ve 18)
Cervarix (16 ve 18)
Glaxo Smith Kline’ın geliştirdiği aşı (Cervarix), HPV 16 ve 18 L1 VLP tiplerini içerir, FDA tarafından onaylanmıştır. Çalışmalarda Kuzey Amerika, Latin Amerika, Asya ve Avrupa’da 18.000’in üstünde kadın aşılanmıştır ve 27 aylık takip süresi içinde yeni infeksiyona karşı % 92, persistan infeksiyona karşı % 100 koruma sağlamıştır. HPV aşıları tipe spesifik olduğundan, diğer tiplere karşı koruyucu değildir. Sadece HPV 16 ile HPV 31, 33, 58, 18 ile HPV 45 arasında nötralizan epitopların ortak kullanımı sonucu çapraz koruma olmaktadır. Bu virüslerin oluşturabileceği serviks, vulva, vagina prekanseröz oluşumlarını ve genital siğilleri engellemektedir.
Merck&Co.,Inc’ın Gardasil adlı HPV 6, 11, 16, 18 tiplerini içeren aşısı ise kuadrivalan bir aşı olup faz 3 çalışmaları tamamlanmıştır. Bu 4 tip virüsün oluşturabileceği serviks, vulva, vagina prekanseröz oluşumlarını ve genital siğillerini engellemektedir. Bu aşı ile 33 ülkede 25.000 kadın aşılanmış ve aşının persistan infeksiyonu önlemede % 100 etkili olduğu gösterilmiştir. Ayrıca Villa ve arkadaşları çalışmalarında 15-26 yaş arasındaki 12.000 kadını aşılamış ve HPV 16/18’e karşı CIN I /CIN II gelişimini de % 100 önlediğini göstermiştir. Aşı 3 doz halinde 0, 2 ve 6. aylarda uygulanır. İlk cinsel ilişkiden önce uygulandığında % 100’e yakın koruma sağlandığı vurgulanmaktadır.
Bu aşıların hepsi güvenli ve rahim ağzı kanserine ilerleyebilecek kanser öncülü lezyonlardan koruma konusunda etkilidir. Aşıların rahim ağzı kanseri riskini azalttığı, geniş kitlelerde uygulanan çalışmalarla gösterilmiştir. Gardasil ve Gardasil-9 yalnızca rahim ağzı kanseri değil, genital siğillerden de %90 oranında korunma sağlar.
Türkiye’de hangi HPV aşıları var?
Siğil virüsü ve özellikle de rahim ağzı kanserinin önlenmesi için 2003 yılından beri piyasada olan aşılar 2007 yılında ülkemizde de kullanılmaya başlanmıştır.
HPV Aşılarıyla ilgili TCSB Kanser Dairesi Başkanlığı, FDA (Food and Drug Administration) ve ACIP (Advisory Committee on Immunization Practices) önerileri tamamen aynıdır. İki ayrı firmaya ait HPV aşısına ithalat izni verilmiştir. Bunlardan birisi GSK firmasına ait ikili aşı Cervarix® ve diğeri MSD firmasına ait dörtlü aşı Gardasil®’dir. Cervarix’in ithalatı durmuş olup ülkemiz piyasasında yalnızca Gardasil (4’lü aşı) bulunmaktadır.
Bazı özel sağlık sigortaları dışında geri ödeme kurumları tarafından aşının ücreti ödenmemektedir.
Aşılar hangi dozda ve ne sıklıkta yapılır?
Tüm HPV aşıları koldan enjeksiyon şeklinde yapılır. Aşı yapılmasından önce muayene veya rahim ağzı kanseri taraması için smear yapılması gerekli değildir.
Doz, yaş ve bağışıklık sisteminin gücüne bağlıdır.
- 15 yaş altında ve bağışıklık sistemi sağlıklı ise 6 ay ara ile 2 doz uygulanabilir.
- 15 yaş ve üzerinde ve bağışıklık sistemi sağlıklı ise 6 ayda 3 doz uygulama önerilir. İlk dozdan 1-2 ay sonra ikinci doz, ilk dozdan 6 ay sonra üçüncü doz yapılır.
- Bağışıklık sistemi sağlıklı değil ise yaşa bakılmaksızın üç doz aşı yapılmalıdır.
En iyi korunma için her üç dozun yapılması önerilir.
HPV aşısı hangi yaşta uygulanmalıdır?
HPV aşısının 11-12 yaşlarında uygulanması önerilir. Ancak 9 yaşından 26 yaşına kadar aşı yapılabilir. Hedef 9-26 yaş grubundaki her kadının mümkünse ilk cinsel ilişkiden önce, değilse mümkün olan en kısa zamanda aşılanmasıdır. Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi (FDA), 26 yaş üzerinde 45 yaşına kadar aşı yapılmasını onaylamıştır. Bu yaşlarda aşı yapılması zararlı değildir. Önceden HPV enfeksiyon alınmış ise aşının etkinliği daha düşük olacaktır.
HPV aşıları, enfeksiyon oluşmadan yapıldığında en yüksek etkinlik elde edilebilir. Bu yüzden aşı ilk cinsel temastan önce tamamlanmış olmalıdır. Aşılar, önceden bulaşmış bir HPV enfeksiyonu veya rahim ağzında kanser öncülü lezyonların tedavisi için kullanılmaz.
Genital bölgede siğil bulunması veya geçirilmiş olması, yapılan smear testinde anormal veya şüpheli sonuçların bulunması veya siğil virüsü DNA’sı saptanmış olması aşılama yapılması için engel değildir. Ancak aşıdan elde edilecek yarar daha az olacaktır. Geçirilmiş olan enfeksiyon, bir HPV tipine aittir. Aşı, diğer HPV tiplerinden korumak için yine de uygulanmalıdır. Aşı yapılmadan önce geçirilmiş olan siğilin virüs tipi belirlenmesine gerek yoktur.
Bazı anne babalar çocuklarını aşılatmak istemiyorlar. Bazıları aşı yapılmış olmanın sağladığı rahatlık ile çocuklarının cinsel hayatının daha erken yaşta başlayacağından endişeleniyor olabilir. Ancak aşı olanlarda cinsel temas yaşının daha erken olduğuna dair bir bilgi bulunmamaktadır.
HPV aşısının yan etkileri nelerdir?
Bazıları aşının ciddi yan etkileri olduğundan korkarlar. Ancak piyasadaki HPV aşıları üzerinde yapılan çalışmalar güvenli olduklarını göstermiştir.
Aşı, yapıldığı yerde kızarıklık, şişlik ve ağrıya neden olabilir.
HPV aşılarında timersol (civa türevi bir koruyucu) kullanılmamaktadır.
Uygulama sırasında çok nadiren baş dönmesi olabilir. Bu yüzden aşı yapılırken ve yapıldıktan sonra bir süre oturmalısınız.
Siğil virüsü aşıları, virüs kapsülünden üretilir. Canlı veya ölü virüs bulundurmadığından yan etki olarak HPV enfeksiyonu, HPV ilişkili kanser veya ölüme neden olamazlar.
Gebelikte uygulandığında aşının bebek üzerinde bilinen bir risk oluşturduğu gösterilmemiş olmakla birlikte gebelerin aşılaması önerilmemektedir. Ancak yine de aşı yapılmadan önce gebelik testi yapılması gerekli değildir. Gebelikte aşılamaya başlanmamalıdır. Gebe kalmadan önce aşılanmasına başlanmış olan bir kadının aşı dozları gebeliğin bitiminden sonraya ertelenmelidir. İlk doz yapıldıktan sonra gebe kalındıysa gebelik sonrası sıfırdan başlanmalıdır. İki doz yapıldıktan sonra gebelik söz konusu ise üçüncü doz emzirme döneminde doğumdan sonraki 6. haftadan itibaren güvenle yapılabilir. Gebe olduğu bilinmeden aşı yapılmış ise gebeliğin sonlandırılmasına gerek yoktur; doğumsal özür artışı gösterilmemiştir. Emzirme sırasında aşı uygulanmasında bir sakınca bulunmamıştır.
HPV aşısının koruma gücü ne kadardır?
Aşı, rahim ağzı ve vajina kanserine neden olabilen HPV enfeksiyonu türlerinin bulaşmasını önlemede çok etkilidir. Diğer kanser türlerinin riskini de azaltabilir. Aşı, genital siğillere neden olan HPV türlerini önlemede de çok etkilidir.
HPV aşısı en sık görülen tiplere karşı geliştirildiğinden tüm genital kanser ve siğillere karşı koruma sağlamaz. HPV aşısı rahim ağzı kanserlerine karşı yaklaşık %70, genital siğillere karşı yaklaşık %90 oranında koruma sağlamaktadır.
Önceden HPV bulaşmış olanlarda koruyucu etkisi düşüktür ancak yine de uygulanmalıdır.
- HPV aşılaması kadınlarda aşının içerdiği virüs tiplerinin yol açtığı rahim ağzı kanseri ve kanser öncülü hastalıklarına karşı yüksek derecede koruyucudur.
- HPV aşısı, aşının içerdiği virüs tiplerinin yol açtığı genital siğil oluşumuna karşı yüksek derecede koruyucudur.
- HPV aşısı ülkemizde erkeklerde ruhsat almamıştır. Ancak erkeklerde HPV aşısı uygulanması genital ve penil siğile karşı yüksek derecede koruyucudur. Cinsel partnerlerinde enfeksiyon oluşma riskinde azalma sağlar.
- HPV aşıları hem kadın hem erkeklerde anal kansere karşı yüksek derecede korunma sağlar.
- HPV aşısı, ağız ve boğazda kansere de neden olabilen HPV enfeksiyonuna karşı yüksek derecede koruyucudur.
Koruma ne kadar süre devam eder?
Aşı sonrası korumanın en az 5 yıl sürdüğü kanıtlanmıştır. Daha uzun süreli takip çalışmaları devam etmektedir. Bu gözlemlere göre koruma süresinin daha uzun bulunacağı tahmin edilmektedir. Bugünkü bilgilerin ışığında rapel (tekrar doz) gerekli değildir.
HPV aşısı diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklardan da korur mu?
HPV aşısı; AIDS, genital uçuk, klamidya, bel soğukluğu gibi diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruma konusunda etkili değildir. Genel anlamda cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için en iyi yol kondom kullanmaktır.
HPV aşısı olanlar da rahim ağzı kanseri taraması için smear kontrollerine devam etmeli midir?
HPV aşısı yaptırmak rahim ağzı kanserine yakalanma riskinizi azaltır. Ancak sizi tamamen korumaz. Aşı olsanız da kanser veya kanser öncüsü hastalıklar için taranmalısınız.
21 yaşından itibaren smear testi, herkeste olduğu gibi aşı yapılanlarda da yapılmalıdır. Aşı, yapılmadan önce bulaşmış olabilecek virüse bağlı riskleri ortadan kaldırmayacaktır. Üstelik aşı olanlara da aşının içeriğinde bulunmayan yüksek riskli virüsler bulaşabilir ve kansere neden olabilir.
Rahim ağzı kanserinin temel önlenme yolu kolposkopik muayene ve sürüntü testlerinin düzenli olarak yapılmasıdır. Rahim ağzında görülen sorunlar hızla ve etkin olarak tedavi edilmelidir.
Tarama, Pap test veya rahim ağzında araması ile yapılabilir. Pap test, rahim ağzından alınan sürüntüde kanser hücrelerinin veya kansere dönüşebilecek hücrelerin aranması ile yapılır.
HPV aşıları rahim ağzı kanseri olma riskinizi azaltır. Ancak risk asla sıfır değildir. Bu nedenle rahim ağzı kanseri taraması için smear testlerine devam etmelisiniz.
Yüksek risk taşıyanlarda anal ve ağız, boğaz kanseri tarama yöntemleri tanımlanmış olmakla birlikte pek çok merkezde uygulanamamakta ve rutin taraması bulunmamaktadır.
Bu sayfa düzenlenirken UpToDate Patient Education sayfalarından yararlanılmıştır.
