Ertesi gün hapı denilen haplar korunmasız cinsel ilişkiden sonra üç gün içinde alındığında istenmeyen gebelik riskinden büyük oranda korur.
Ertesi gün haplarından bazıları hormon içerir, bazıları vücudun kendi hormonlarının etkinliğini bozarak etki eder.
Ulipristal Asetat (Ella®)
Bu ilaç vücuttaki progesteronun çalışmasına etki eder. Yumurtlamayı geciktirdiği ya da önlediği düşünülür.
Korunmadan girilen cinsel ilişkinin ardından beş gün içerisinde alınması durumunda etkisinde herhangi bir azalma görülmez.
Ulipristal yönlendirildiği şekliyle alındığında hamileliği önlemede sadece progestin içeren haplardan veya karma hormonal acil gebelik önleyici haplardan daha fazla etki eder.
Ülkemizde Ulipristal asetat içeren Ella, 30 mg’lık tek dozluk haplar halinde reçetesiz satılır.
Ulipristal asetat korunmasız cinsel ilişkiden sonra beş gün (120 saat) içinde alındığında etkilidir.
Levonorgestrel (Ertes 72®, Norlevo®, Postpill one®)
Progestin, doğum kontrol haplarında ve diğer hormonal doğum kontrol yöntemlerinde kullanılan bir hormondur. Hamileliği önlemek için yumurtlamayı durdurur ya da geciktirir.
Ülkemizde Levonorgestrel içeren Ertes, Norlevo ve Postpill one, 1,5 mg’lık tek dozluk haplar halinde reçetesiz satılır.
Levonorgestrel, korunmasız cinsel ilişkiden sonra mümkün olan en kısa sürede, ideal olarak üç gün (72 saat) içinde alınmalıdır. Beş gün (120 saat) süre içinde alınabilir, ancak etkinliği azalır.
Mifepriston
Mifepriston ülkemizde satışa sunulmamıştır. Etkinliği konusunda iyi düzenlenmiş bir çalışma yoktur.
Doğum Kontrol Hapları
Hem östrojen hem de progestin içeren doğum kontrol hapları genellikle karma hormonal doğum kontrol hapları olarak adlandırılır.
Normalden daha yüksek dozlarda kullanıldıklarında acil gebelik önleyici olarak kullanılabilirler. Ancak gebeliği önlemedeki başarıları diğer ertesi gün haplarından daha düşüktür.
Ülkemizde ertesi gün hapı olarak kullanılmak üzere planlanmış östrojen ve progesteron içeren ilaçlar bulunmamaktadır. İlişki sonrası gebeliği önlemek için toplam 200 mikrogram ethinyl estradiol (sentetik östrojen) ve 1500 mg levonorgestrele eş değer progesteronu 12 saat içinde iki doz şeklinde almak gerekecektir. Özetle ülkemizde günümüzde piyasada bulunan 30 mikrogram östrojen içeren haplardan (Microgynon® veya leverette®) 12 saat arayla iki kez 4’er tane (toplam 8 tablet) veya 20 mg östrojen içeren haplardan (Miranova®) 12 saat ara ile 5’er tane (toplam 10 tablet) alındığında istenmeyen gebelik riski %85 oranda azalacaktır. Karma hormonal acil gebelik önleyici hapları korunmadan girilen cinsel ilişkinin ardından beş gün içerisinde bir an önce almak gerekir. İki doz halinde alınırlar. Acil gebelik önleyici etkiyi göstermesi için alınması gereken hapların sayısı markadan markaya değişir.
Alındığı adet gününe göre bu hormonların etkisiyle yumurtlama veya döllenme engellenebilecek, fallop kanallarının peristaltik dediğimiz dalgalanma hareketini etkilenebilecek ve istenmeyen gebelik riski azalacaktır.
Karma hormonların mide bulantısına neden olma olasılığı, diğer ertesi gün haplarından daha yüksektir.
-
Ulipristal asetat
Ella 30 mg 1 film kaplı tb
5 gün içinde tek doz alınır.
Gebelik riski %1-2’dir
-
Levonorgestrel
Ertes72 1,5 mg 1 tb.
NorLevo 1,5 mg 1 tb.
Postpill One 1,5 mg 1 tb.
3 gün içinde tek doz alınır.
Gebelik riski %1-7’dir
-
Mifepriston
Ülkemizde satışa sunulmamıştır.
-
Doğum Kontrol Hapları
En az 200 mikrogram ethinyl estradiol ve 1500 mg levonorgestrel 12 saat içinde iki doz şeklinde kullanılır.
Etkinliği diğerlerinden daha düşüktür.
Ertesi gün haplarını nereden alabilirim?
Ertesi gün hapları eczanelerden her yaştaki birey tarafından reçetesiz bir şekilde alınabilir. Bütün eczanelerde acil gebelik önleyici haplar bulunmayabilir. Acil gebelik önleyici hapları ihtiyaç duyduğunuzda en hızlı şekilde kullanabilmek için evinizde bulundurabilirsiniz. Evde ilaç bulunduruyorsanız, gereğinde kullanmadan önce son kullanma tarihinin geçmiş olup olmadığını kontrol etmelisiniz.
Ertesi gün haplarını hangi sıklıkta kullanabilirsiniz?
Ertesi gün hapları, sürekli bir doğum kontrol yöntemi değildir, yalnızca son çare olarak uygulanması önerilebilir.
Ertesi gün hapları veya bu amaçla kullanılan doğum kontrol hapları her adet dönemi içinde bir defadan fazla kullanılmaz. Yani birkaç gün içinde başka bir cinsel beraberlikte tekrar ertesi gün hapı kullanmak, hatalı bir davranıştır. Ayrıca 5 günden önce korunmasız cinsel beraberlik olduysa ertesi gün hapını kullanmak anlamsızdır. Aynı ayda tekrarlayan kullanımlarda etkinlik azalması da söz konusudur.
Bu yöntem uygulandıktan sonra mutlaka düzenli bir doğum kontrol yöntemine geçilmelidir. Doktorunuzun yönlendirmesine göre hemen veya adet görüldüğünde Doğum kontrol haplarına başlanabilir.
Acil gebelik önleyici haplar hamileliği önlemede düzenli ve istikrarlı kullanılan doğum kontrol yöntemleri kadar etkili değildir. Bunun yanında standart doğum kontrol yöntemleri kullanımını yerine acil gebelik önleyici hapların çok sık kullanıldığı durumlarda gözlenen yan etkiler daha fazla olur. Eğer herhangi bir doğum kontrol yöntemi kullanmıyorsanız size en iyi gelecek yöntemi bulabilmek için kadın doğum uzmanına danışabilirsiniz.
Ertesi gün haplarının olası yan etkileri nelerdir?
Ertesi gün haplarını kullandıktan sonra kadınların uzun süren kanama düzensizlikleri yaşayabileceği unutulmamalıdır. Adet bir hafta erken veya geç olabilmektedir. Ancak gecikme durumunda gebelik olasılığının elenmesi için doktorunuza danışınız. Lekelenme şeklinde kanama düzensizliği olabilir. Lekelenme genellikle tedavisiz düzelir, sürerse doktora danışılması gerekir.
Bunun dışında acil gebelik önleyici haplardan dolayı oluşabilecek olası kısa vadeli yan etkiler şu şekilde sıralanabilir.
- Baş ağrısı
- Bulantı ve kusma (özellikle karma hormonal acil gebelik önleyici haplar kullandıysanız)
- Meme hassasiyeti
- Karın bölgesinde ağrı
- Baş dönmesi
- Yorgunluk
Bulantı ve kusma, ertesi gün haplarının en sık rastlanan yan etkisidir. %30-60 oranında karşılaşılır. Bu yan etki, doğum kontrol haplarında daha fazla görülür. İki gün sürebilen bulantı, kusmayı engellemek için, ilk ertesi gün hapı dozunu almadan iki saat önce kusmayı önleyici ilaç kullanılabilir.
- Meklizin. Dramamine®, Anti-Em®
- Metoklopramid. Metpamid®
Ya kusarsam?
Acil kontrasepsiyon için doğum kontrol haplarını aldıktan sonra 1 saatten az bir süre içinde kusarsanız, tekrar almanız gerekir. Bunu yapmadan önce bir bulantı ilacı alabilirsiniz.
Ulipristal ve levonorgestrelin sizi kusturma olasılığı doğum kontrol haplarından daha azdır. Böyle bir durumda ne yapacağınızı öğrenmek için paketin üzerindeki etiketi okuyun. Ulipristal aldıktan sonra 3 saat veya levonorgestrel aldıktan sonra 2 saat içinde kusarsanız, doktorunuzu arayın. Başka bir hap almanız gerekip gerekmediğini size söyleyebilir.
Ertesi gün haplarının etkisini azaltan etmenler nelerdir?
Fazla kilo ya da obezite acil gebelik önleyici hapların etkisini azaltabilir. Eğer fazla kilolu ya da obezseniz bakır rahim içi aracı kullanmayı tercih etmelisiniz. Bakır rahim içi aracı her kilodaki kadın için etkilidir.
Ertesi gün haplarından sonra ne zaman adet olurum?
Normalde en geç beklediğiniz adetten sonraki bir hafta içinde adet görmelisiniz. Ulipristal aldığınızda, adetiniz birkaç gün gecikirse şaşırmayın. Bu normal. Ancak 3 veya 4 hafta içinde adetiniz gelmemişse, hangi acil kontrasepsiyon yöntemini almış olursanız olun, gebelik testi yaptırmalısınız. Gebelik testi negatif ise muayeneye gelmeden önce 1 hafta daha adet kanaması bekleyebilirsiniz. Acil kontrasepsiyon işe yaramadıysa ve hamileyseniz, seçenekleriniz ve daha sonra ne yapacağınız konusunda konuşmak için muayeneye gelmelisiniz. Normal adetten fazla kanamanız varsa veya karnınızda ağrı varsa, doktorunuzla görüşmelisiniz.
Acil kontrasepsiyon sonrası ne olur?
Ertesi gün hapları aldıktan sonra tekrar cinsel temasınız olursa yeni bir gebelik riskiniz vardır. Yani kullandığınız ertesi gün hapı sizi aldıktan sonraki cinsel ilişkilerin riskinden korumaz. Bu nedenle prezervatif veya başka bir doğum kontrol yöntemi kullanmayı unutmayın.
Acil gebelik önleyicilerin cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemek için kullanılmadığını aklınızda bulundurun. Eğer herhangi bir cinsel yolla bulaşan hastalık riski taşıyorsanız ve korunmadan cinsel ilişkiye girdiyseniz muayeneye gelmelisiniz.
Ertesi gün hapını aldıktan sonra korunmaya nasıl devam edilebilir?
Acil gebelik önleyici hapların kullanımından sonra herhangi bir doğum kontrol yöntemi kullanmaya nasıl başlanacağı ya da devam edileceği bilgisi kullanılan acil gebelik önleyicinin çeşidine bağlıdır.
- Eğer levonorgestrel içeren haplardan ya da doğum kontrol haplarından kullandıysanız, herhangi bir doğum kontrol yöntemini kullanmaya derhal başlayabilir ya da devam edebilirsiniz. Ardından gelen yedi gün düzenli kullandığınız doğum kontrol yönteminin yanında kondom, diyafram ve spermisidler gibi bariyer metotlardan birini de kullanmanız ya da cinsel ilişkiye girmemeniz gerekir.
- Eğer ulipristal kullandıysanız ve hap, yama, halka, implant ya da hormonal rahim için araç gibi bir hormonal doğum kontrol yöntemi kullanmaya devam etmek ya da başlamak istiyorsanız; ulipristal hapını kullanmanızın ardından beş gün geçmesini beklemeniz gerekir. Bunun yanı sıra sıradaki adet döneminize kadar bir bariyer metot kullanmanız ya da cinsel ilişkiye girmemeniz gerekir. Aynı anda herhangi bir hormonal doğum kontrol yöntemi kullanmak ve ulipristal almak her iki ilaç tedavisinin de etkisini azaltabilir.
Ertesi gün hapları ne kadar etkilidir?
Ertesi gün hapları korunmasız cinsel ilişkiden sonra en yakın zamanda, tercihan ilk 24 saat içinde alınmalıdır. İlk gün istenmeyen gebelikten koruyucu etki %90 üzerindeyken üçüncü gün %80’in altına düşebilmektedir. 120 saat (5 gün) içinde de %50’ye varan oranlarda istenmeyen gebelikten koruyuculuğu belirtilmiştir.
Östrojen ve progesteronun birlikte kullanıldığı durumlarda korunmasız cinsel beraberlikten sonra üç gün içinde %75-80’e varan oranlarda istenmeyen gebelikten korunmak mümkündür.
Ertesi gün hapı kullanılmasına rağmen istenilmeyen gebeliklerle karşılaşma riski olduğunu belirtmiştik. Adet kanaması gecikmesi (21 güne kadar adet kanaması gelmezse) veya olası gebelik bulguları olduğunda, tercihan kanda gebelik testi kontrol edilmelidir. Gebeliğin devamını bazı kadınlar isteyebilir. Ertesi gün hapı kullanmış olan kadınlarda doğacak bebeğin sakatlık oranının artmadığı klinik çalışmalarda bildirilmiştir.
Gebeliğin varlığı önceden biliniyorsa ertesi gün hapı kullanılmaz. Ertesi gün hapı oluşmuş bir gebeliği düşüremez.
Ertesi günü hapının kullanımını engelleyecek herhangi bir tıbbi durum, dünya sağlık örgütünün güncellenen uygunluk ölçütlerinde belirtilmemiştir. Ancak östrojen kullanımının riskli olabileceği, tromboz ve emboli (pıhtılaşma ve pıhtının akciğer beyin gibi organlarda damarları tıkaması) durumlarında sadece progesteron içeren ertesi gün hapları tercih edilmelidir.
