Yumurtlama olup olmadığını ve ne zaman olduğunu saptamak biraz kafa karıştırıcı ve zaman alıcı olsa da gebelik isteyen çiftler için önem taşır. Çocuk isteyen bir çift hangi metod ile yumurtlama takibi yapacağına doktoru ile birlikte karar vermelidir. Eğer testler kadının yumurtlamadığını gösteriyorsa veya adetler düzensiz ise yumurtlama sağlayan tedavilerden iyi yararlanacağı düşünülür.
Yumurtlama Olayı
Yumurtlama; yumurtalıktan yumurtanın salınmasıdır ve gebelik oluşması için şarttır. Yumurtanın gelişimi tamamlanınca aniden salgılanan LH etkisi ile salgılamadan 36-40 saat sonra yumurtlama gerçekleşir. Bu olaya LH piki (tepesi) de denilir. Yumurtlama gerçekleşince yumurta, fallop tüpleri (yumurtalık kanalı, tuba uterina) tarafından alınır. Rahime doğru ilerleyen yumurta, tüpler içinde bir sperm ile buluşursa döllenme gerçekleşebilir.
Kısırlık nedenleri arasında en önde geleni yumurtlama bozukluklarıdır. Bir çift çocuk sahibi olmak istediklerinde cinsel ilişki zamanını planlayabilmek için yumurtlama zamanını bilmek ister. Eğer düzenli cinsel ilişkiye karşın uzun süre gebelik meydana gelememiş ise anne adayı da yumurtlamasının olup olmadığını bilmek ister. Aslında 21-35 gün aralıklarla ve kasık ağrısının eşlik ettiği düzenli adet olan bir kadında büyük olasılıkla yumurtlamada sorun yoktur. Yumurtlama olup olmadığını belirlemek için yapılan bazı testler vardır. Aşağıda bunlardan bahsedilecektir.
Kanda LH Düzeyi Ölçümü
Östradiol, yumurtalıkta büyümekte olan folliküller tarafından üretilir ve yumurtalamadan hemen önce ciddi bir artış gösterir. Yumurtlatma tedavisi için FSH ilaçları uygulanan kadınlarda östradiol düzeyleri sık sık ölçülerek yumurta gelişimi test edilir. Ancak bu tip bir tedavi almayan kadında östradiol ölçümü yumurtlama hakkında bilgi vermeyecektir.
LH hormonu, yumurtlamadan hemen önce pik düzeyinde artan bir başka hormondur. LH seviyesindeki artış yumurtlamanın değilse de yumurta olgunlaşmasının iyi bir göstergesidir. LH hormonu pulslar halinde sık sık salgılandığı için bir defa kan veya idrar düzeyinin bakılması bilgilendirici değildir.
Kanda Progesteron Düzeyi Ölçümü
Yumurtlama sonrasında follikül kalıntısından progesteron hormonu salgılanır. Bu nedenle beklenen adet tarihinden 1 hafta önce kanda progesteron düzeyinde artış yumurtlama olduğunu gösterir. Ancak yumurtlamanın zamanı hakkında bilgi vermez.
Transvajinal Ultrason
Yumurta, follikül adı verilen su dolu kesecik ile birlikte yumurtalığın içinde büyür. Yumurta olgunlaşırken follikülün de çapı genişler. Follikülün büyümesi, transvajinal ultrason ile izlenebilir. Ultrason, ses dalgalarını kullanarak dokuların ekranda bir haritasını çıkarır. Transvajinal ultrasonda ses dalgaları transvajinal prob ile verilir. Transvajinal prob, tampon gibi vajina içine itilir. Yumurtamaya yakın follikül büyürken duvarı incelir ve yumurtalığın kenarına doğru yaklaşır. Follikül çapı 18-25 mm olduğunda yumurtlama gerçekleşir. Yumurtlama için ilaç tedavisi uygulanan kişilerde transvajnal ultrason ile cinsel ilişki veya aşılama tarihi belirlenir. Yumurtlama için tedavi gören birinde yumurta gelişiminin izlenmesi için follikül çapı ölçümü birkaç kez yapılır.
