Tekrar tekrar yapılan tüpbebek denemelerinde gebelik oluşmamasına tekrarlayan tüpbebek başarısızlığı denir.
Bazen tüpbebek uygulaması sonrası beta hCG testinde küçük yükselmeler görülebilir. Ancak bunlar her zaman yerleşemeyen bir gebeliğin göstergesi değildir. Tüpbebek uygulaması sırasında ve sonrasında kullanılan ilaçlar, embriyo rahim içine yerleşmediği halde beta hCG’de hafif yükselmelere neden olabilir. Gebelik oluştuğu ve ultrasonla görüldüğü halde düşük, ölü veya erken doğum ile sonuçlanan ve çiftlerin eve çocuk götüremediği durumlarda da tüpbebek başarısından söz edilmemelidir.
Tüpbebek başarısızlığı herhangi bir aşamada görülebilir. Örneğin yumurtalıkları uyarmak için iğneler yapıldığı halde yumurta toplanamayabilir. Bazen de boşalma sıvısında sperm yoktur. Testisten alınan biyopsilerde bile canlı sperme rastlanamayabilir. Sperm ve yumurtanın sağlıklı görülmesine karşın hiç bir yumurta döllenmeyebilir, hatta yumurtanın içine sperm enjekte edilse (mikroenjeksiyon) bile embriyo oluşamayabilir. Bazen embriyo oluşmuş, hatta hücreleri sağlıklı bir şekilde büyümekte ancak gebelik testleri negatif çıkmaktadır.
Kimi zaman yerleştirilen embriyo rahim içine tutunduğu ve gebelik kesesi oluştuğu halde düşük ile sonuçlanabilir. Tüpbebek uygulaması sonrası düşük, anne baba adayları için çok travmatik (zedeleyici) durumlardır. Tüpbebek dışında doğal yollarla gebe kalan çiftlerde de tekrarlayan gebelik kayıpları görülebilir. Tüpbebek, tekrarlayan gebelik kayıpları açısından yüksek risk oluşturmaz. Yani tüpbebek hastalarında düşük, daha sık rastlanan bir sorun değildir.
Annenin Bağışıklık Sistemi Sorunlarında Tekrarlayan Tüpbebek Başarısızlığı
Anne adayının bağışıklık (immün) sistemi ile ilgili bazı sorunlar infertilite nedenidir. Son yıllarda immünoloji (bağışıklık bilimi) alanındaki gelişmeler infertil olgularda bağışıklık sisteminin bazı bozukluklarına dikkat çekmektedir. Tekrarlayan tüpbebek denemelerinde başarısız olan olgularda saptanan bağışıklık sistemi bozuklukları çözülerek gebelik oluşması sağlanabilir. Bu konuda tetkikler, kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından istenir ve tedavisi kadın doğum uzmanı tarafından yapılır.
Genetik Sorunlarda Tekrarlayan Tüpbebek Başarısızlığı
Anne ve/veya babanın genetik bozukluklarından kaynaklanan sorunların yanı sıra döllenme sırasında tamamen rastgele meydana gelen bozukluklar da tüpbebek başarısını azaltabilir. Tüpbebek tedavisine başlanan her çifte genetik tetkiklerin yapılması gerekli değildir. Hangi tüpbebek başarısızlıklarında genetik tetkikler yapılmalıdır?
- Anne ve/veya baba adayında infertiliteyi açıklayacak bir neden bulunamayanlarda
- Kendiliğinden veya tedavi ile oluşan birden fazla gebeliği düşükle sonuçlananlarda
- Anne ve/veya baba adayının yaşı ileri olan çiftlerde
Gebeliğin sağlıklı bir şekilde devam edebilmesi için bebeğin genetik yapısının sağlıklı olması gereklidir. Bebeğin genetik sorunları ne kadar şiddetli ise gebelik o kadar erken dönemde kaybedilir. Çok hafif genetik bozukluklarda hasta bebek miadına kadar büyür ve canlı olarak doğabilir. Ancak genetik hastalığın şiddeti arttıkça, ölü doğum, düşük, biyokimyasal gebelik gibi durumlar ortaya çıkabileceği gibi bazen genetiği bozuk embriyolar rahime yerleştirilmeden bozulabilir.
Genetik sorunlar;
- Bebeğe ait kromozom bozuklukları
- Anne ve/veya babaya ait kromozom bozuklukları
- Anne ve/veya babadan kalıtımla bebeğe geçen tek gen hastalıkları
Karyotip Analizi
Anne ve/veya baba adayının genetik hastalıkları olup olmadığını aydınlatmak için kan alınarak kromozom yapı ve sayıları kontrol edilir.
Preimplantasyon Genetik Tanı
Tüpbebek yöntemi ile elde edilen embriyo rahim içine yerleştirilmeden önce bir tane hücresi alınıp genetik tanıya gönderilir. Genetik yapısı normal bulunan embriyo anne rahmine yerleştirilir.
Trombofili (Pıhtılaşma Bozukluğu) Nedeniyle Tekrarlayan Tüpbebek Başarısızlığı
Anne adayında pıhtılaşma eğilimi (trombofili) olması düşük riskinde artışa neden olur. Tekrarlayan gebelik kaybı olan kadınların %60’ında trombofiliye rastlanır. Anne adayındaki kalıtsal trombofili, düşüklere neden olabilir. Trombofili ve annede antifosfolipid antikorlarının bulunması plasenta damarları içinde pıhtılaşmaya neden olur. Plasenta damarının pıhtılaşma ile tıkanması düşüklere neden olabilir.
Anne adayında kan pıhtılaşmasını sağlayan her aşama genler ile kontrol edilir. Pıhtılaşmayı sağlayan ve önleyen proteinlerin üretimi için anne adayının genleri kalıp görevi yapar. Genlerdeki bozukluklarda pıhtılaşmaya neden olan proteinlerde artma veya pıhtılaşmayı önleyenlerin etkinliğinde azalma ortaya çıkar. Bu tür genler içinde sık rastlananlar:
- Faktör 5 Leiden (G1691C) mutasyonu
- Protrombin G20210A mutasyonu
- Metilen tetrahidro folat redüktaz (MTHFR) (C677T veya A1298C) mutasyonları
Faktör 5 Leiden Mutasyonu
5 numaralı pıhtılaşma faktörü proteini, pıhtı oluşturan tombin proteinini uyarır. Leiden mutasyonuna uğrayan faktör 5, daha aktiftir ve aktivitesinin azalması, sağlıklı olana göre 10 kat daha uzun sürer. Bu nedenle pıhtı oluşumu 10 kat artar. Bu nedenle Faktör 5 Leiden mutasyonu çok önemlidir ve homozigot veya heterozigot mutasyonları dikkate alınmalıdır.
Protrombin G20210A Mutasyonu
Protrombin, pıhtı oluşturan trombin proteinine dönüşür. Bu mutasyonda protrombin düzeyi artar. Bu da pıhtılaşma riskini 26 kat artırır.
MTHFR Mutasyonu
MTHFR adı verilen enzim, inaktif folatın aktif hale gelmesini sağlar. MTHFR oluşturan genin C677T mutasyonu oluştuğunda enzim ısıyla bozulabilir (termolabil) hale gelir. Enzimin bozulması ile metil molekülü eklenemeyen folat homosisteine dönüşür. Homosistein düzeylerinde artma izlenir. Plasenta damarlarında sorun oluşturan madde homosisteindir. Diğer yandan MTHFR enzimi yetersiz olan bu annelerde kan folik asid düzeyi çok düşer. Bu nedenle nöral tüp defekti denilen omurilik bozukluklarına daha sık rastlanır.
Annedeki Enfeksiyonların Tekrarlayan Tüpbebek Başarısızlığı Üzerinde Etkileri
Tekrarlayan tüpbebek başarısızlıklarının %5’inde anne adayında bulunan enfeksiyonlar sorumludur. Tüpbebek başarısızlığına neden alan en önemli enfeksiyonlar;
- Listeria monositogenezis
- Toksoplazma gondii
- Rubella
- Herpes Simpleks Virüs
- Measles Virüsü
- Sitomegalovirüs
- Koksaki virüsü
- Mikoplazma
- Üroplazma
- Klamidya trahomatis
Bu tür enfeksiyonların gebelik kaybı veya tüpbebek başarısızlığı oluşturma nedeni
- Fetüs ve/veya plasentanın enfekte olması
- Plasenta yetmezliği
- Kronik rahim ağzı (servisit), rahim içi (endometrit) veya gebelik zarları (amniyonit) enfeksiyonları
