Serviks kanseri için risk faktörlerini bilmek onlardan kaçınmada ve korunmada da yardımcı olacaktır. Risk faktörü bulunan kadınlarda serviks kanseri gelişme olasılığı fazladır.
Rahim ağzı kanseri taraması için smear testinin yapılışı
Düzenli jinekolojik muayene ve Pap-smear testi serviks kanserinden korunmada yardımcıdır. Serviksdeki değişiklikler, Pap-smear testi ile tespit edilerek kanser gelişmeden tedavi edilebilir. Düzenli Pap-smear testi yaptırmayan kadınlarda serviks kanseri riski artmaktadır. Anormal Pap smear sonucu olan ya da kanser öncesi servikal hücre değişiklikleri tanısı öyküsü olan veya daha önce serviks kanseri öyküsü olan kadınlar risk altındadır.
HPV (Siğil Virüsü) Enfeksiyonu
Rahim ağzı kanseri için en önemli risk faktörü, insan papilloma virüsü (HPV) ile enfeksiyondur. Hemen hemen tüm rahim ağzı kanseri olgularının nedenidir. 100’den fazla farklı HPV türü vardır; ancak çoğu HPV türü kansere neden olmaz. Kadınların en az yüzde 80’i yaşamları boyunca HPV virüsüne maruz kalmaktadır. Çoğu buna bağlı ciddi problem yaşamaz. Çok azında kanser gelişir.
Siğil virüsü ile karşılaşmış ve iyileşmiş olsanız da bağışıklık kazanmış olmazsınız. Bunun iki nedeni vardır: Cinsel organda bağışıklık uzun süreli koruma sağlayacak kadar kuvvetli değildir. Eğer vücudunuz enfeksiyona karşı kuvvetli bir cevap veremediyse, aynı virüs tipi ile tekrar enfeksiyon geçirebilirsiniz. Siğil virüsü için bağışıklık cevabınız yalnız bulaşan virüs tipine özgüdür. Bağışıklık sisteminiz virüs ile savaştığında, virüsün özellikle o tipine karşı bağışıklık oluşturur. Bu nedenle çok fazla grip olsanız da bütün grip virüslerine karşı bağışık olamazsınız. Siğil virüsü ile de durum aynıdır. HPV’nin bir tipine çok kuvvetli bir bağışık yanıt verseniz de, diğer tip enfeksiyonuna karşı sizi korumayacaktır.
Farklı HPV tipleri rahim ağzı kanserine neden olma açısından yüksek veya düşük riskli olarak etiketlenir.
- Düşük riskli HPV tipleri. HPV tip 6 ve 11 genital siğillere neden olabilir ve nadiren rahim ağzı kanserine neden oldukları için düşük riskli tiplerdir.
- Yüksek riskli HPV türleri. Yüksek riskli HPV türleri rahim ağzı kanserine daha sık neden olur. Yüksek riskli HPV tipleri ile enfekte olan herkes rahim ağzı kanseri geliştirmese de uzun yıllar boyunca yüksek riskli HPV testi pozitif çıkan kişilerde rahim ağzı kanseri riski daha yüksektir. HPV tipleri 16 ve 18, yüksek riskli tiplerden ikisidir.
HPV, vajinal, oral, anal ilişki veya genital bölgeyi içeren diğer herhangi bir temas (örneğin, elden-genital temas) dahil olmak üzere doğrudan ciltten cilde temas yoluyla yayılır. Sizin veya eşinizin cinsiyeti veya cinsel davranışına bakılmaksızın yayılabilir. Tuvalet oturağı gibi bir nesneye dokunarak HPV ile enfekte olmak mümkün değildir.
HPV enfeksiyonu ayrıca kondilom (genital siğiller) adı verilen kanserli olmayan bir duruma da neden olabilir. Rahim ağzını ve çevresini (vajina, vulva, anüs) enfekte eden HPV tiplerinden çoğu kansere neden olmaz. Cinsel organda siğil teşhisi konmuş veya HPV aşısı yaptırmamış kadınlar yüksek risk altındadır. Siğil virüsü; ağız, boğaz, vajen, vulva ve serviks kanseri gibi bir çok kanser tipinin ortaya çıkma olasılığını arttırır.
HPV ile enfekte olan çoğu insanda hiçbir belirti görülmez. Çoğu HPV enfeksiyonu geçicidir ve iki yıl içinde iyileşir. Virüs bulunmaya devam ettiğinde (vakaların yüzde 10 ila 20’sinde), rahim ağzı kanseri veya kanser geliştirme riski artar. HPV enfeksiyonunun rahim ağzı kanserine neden olması genellikle uzun yıllar alır.
11 ila 12 yaş arasındaki tüm çocuklar için bazı yüksek riskli HPV türleri ile enfeksiyonu önlemeye yardımcı olacak bir aşı önerilir. Aşı, 9 yaşına kadar erken uygulanabilir. 26 yaşına kadar tüm kadınlarda yetişme aşısı önerilir. Henüz aşı olmamış kadınlarda 45 yaşına kadar verilebilir.
Rahim ağzı kanseri için ek risk faktörleri arasında sigara içmek ve zayıflamış bir bağışıklık sistemi (belirli hastalıklar, ilaçlar veya HIV/AIDS’in neden olduğu) yer alır.
Cinsel İlişki
HPV esas olarak cinsel yolla bulaşmaktadır. Kadın veya erkeğin birden fazla cinsel partneri olması kadında HPV enfeksiyonu riskini artırır. Cinsel hayata erken başlayan kadınlarda risk daha fazladır. Cinsel yaşamın 20-23 yaş sonrası başlaması ile risk çok azalır. Cinsel ilişki sırasında kondom kullanılması ile de risk azaltılabilir. Ancak genital bölgedeki tüm deriyi kapatmadıkları için sadece kısmi koruma sağlarlar. Sperm öldürücü jelleri kullanan kadınlarda da cinsel yolla virüs bulaşma riski azalır.
Bağışıklık
Bağışıklık sisteminin zayıflatan herhangi bir durumu olan kadınlarda HPV bulaşması ve rahim ağzı kanseri riski artar. HIV (AIDS) enfeksiyonu, organ nakli sonrası kullanılan ilaçlar bağışıklık sistemini ciddi şekilde zayıflatarak rahim ağzı kanseri riskini artırır.
Sigara
Sigara içmek veya içilen ortamda bulunmak rahim ağzı kanseri riskini artırır. HPV bulaşmış kişilerde sigara içilmesi ile rahim ağzı kanseri riski iki katına çıkar. Sigara içenlerde rahim ağzı sıvısı içinde bolca nikotin bulunduğu ve nikotinin hücrelerin bağışıklığını bozduğu saptanmıştır.
Doğum Kontrol Hapları
5 yıl doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda rahim ağzı kanseri kanseri riski iki, 10 yıl kullananlarda 4 kat artmaktadır. Artış nedeni, kondom kullanmamaya bağlı HPV bulaşma riskinde artma olarak düşünülmüş olmakla birlikte farklı nedenler de saptanmıştır. Doğum kontrol haplarının rahim ağzında yarattığı değişiklikler, HPV’nin bulaşma riskini artırırken, bulaşan HPV’nin kansere yol açma potansiyelini de artırır.
Doğumlar
İlk gebelik yaşının erken olması rahim ağzı kanseri riskini artırdığı gibi doğum sayısı arttıkça risk daha da artar. Bu risk artışında gebelikte oluşan rahim ağzı değişikliklerinin hem HPV bulaşması, hem de bulaşan HPV’nin kansere neden olma potansiyelinin artması önem taşır. Doğum sırasında rahim ağzında oluşan zedelenmeler de kanser riskinde artışa neden olur. Kısacası hem gebelik, hem de vajinal doğum ile rahim ağzı kanseri riskinde ciddi artış olur.
Diyet
A, C ve E vitaminleri, rahim ağzı kanseri riskini azaltır. Bu arada doğum kontrol hapı kullanan kadınlara folik asid verilmesi ile rahim ağzı kanseri riskinde artmanın önlenebileceği bilinmektedir.
