Semen analizi; sperm sayımı veya spermiogram olarak da ifade edilebilir. İnfertil çift başvurduğunda ilk yapılan test olmalıdır. Normal özelliklere sahip olması için 1 ml’de en az 20 milyon sperm bulunmalı, Bu spermlerin en az %20’si ileri hızlı hareketli olmalı ve en az %4’ü şekilsel olarak normal görülmelidir.
Erkek üreme hücresi sperm
Semen, erkek orgazmı sırasında penisten boşalan sıvıya verilen isimdir. Semenin içinde sperm hücreleri bulunur. Semen sperm hücrelerini hem korur hem de besler.
İnfertil bir çiftte nedenler araştırılırken öncelikle incelenmesi gereken etkenlerden biri erkektir. Bu aşamadaki ilk ve en ucuz tetkik ise sperm analizidir.
Erkek partnerin daha önce çocuğu olmuş olsa bile sperm sayımı yapılmasından vazgeçilmez. Tetkik basit gibi görünmesine karşın aslında son derece karmaşıktır ve sadece bu konuda deneyimli kliniklerde yapılmalıdır. Örneği inceleyen teknisyenin deneyimsizliği bütün tedavi yaklaşımını değiştirebileceğinden, sperm analizi infertilite araştırmalarında çok önemli bir aşamadır.
Siklus öncesi semen analizi bireylerde semen kalitesinin yakın zamanlı faktörlerden (stres ya da ateşli bir hastalık gibi) dolayı düşük olmadığından emin olmak için yapılır. Genellikle, semen kalitesi düşükse tüp bebek tercih edilir.
Analiz İçin Semen Alınması
Yeterli bir sperm analizi için bazı önemli noktalar vardır. Verilen örnek taze olmalıdır, yani boşalma ile inceleme arasında 30 dakikadan fazla zaman geçmemelidir.Örnek vermeden önceki 2-4 günlük sürede erkek herhangi bir yolla boşalmamış olmalıdır.
Semen analizi için gittiğiniz laboratuvarda teknisyen size mastürbasyon ile içine boşalmanız için steril bir kap verir. Mastürbasyon esnada herhangi bir kayganlaştırıcı ya da prezervatif gibi malzeme kullanılmamalıdır. Ancak mastürbasyon ile sperm vermek mümkün olmuyor ise cinsel ilişki sırasında spermin içine boşaltılması için özel prezervatifler sağlanabilir. Mümkün olduğunca sperm örneği klinikte, bu iş için dizayn edilmiş özel odalarda verilmelidir.
Ejekulat alındıktan sonra 30 dakika kadar sıvılaşması için beklenir ve daha sonra incelemeye geçilir. Sperm incelemesi, verildikten sonra en fazla 1 saat içinde yapılmalıdır.
Semen Analizi Sonuçları
Semende pek çok özelliğe bakılabilirse de en önemlisi sayı, hareket ve şekildir. Bu incelemede araştırılan faktörler şunlardır:
Miktar: Pek çok erkek kendi semen miktarını az ya da fazla bulabilir, ancak normal kabul edilen miktar 2-6 mL arasıdır. Bu hacmin çok az bir kısmı spermler tarafından oluşturulurken büyük kısmı spermleri taşımaya yarayan prostat bezi salgısıdır. Miktar çok az olur ise spermlerin hedefe ulaşması güçleşebilir. Benzer şekilde çok fazla olduğunda da sperm konsantrasyonu azalacağından gebelik şansı azalabilir.
Akışkanlık: Semen ejekülasyon esnasında jel kıvamındadır. Yaklaşık 30 dakika içinde sıvılaşır ve akışkanlık kazanır. Eğer sıvılaşma olmaz ise spermlerin serbestçe hareket etme şansı azalır ve dolayısı ile gebelik olasılığı da düşer.
pH: Normalde semen bazik bir sıvıdır. Bu spermleri vajinadaki asidik ortamdan korur. pH dengesindeki bozukluklar spermlerin yaşama şansını azaltır.
Fruktoz: Bu şeker sperm hareketi için enerji sağlar. Yokluğu erkek üreme sisteminde bir tıkanıklık olduğunu düşündürür.
Sayı: Ejekülatta bulunan sperm sayısı çok önemlidir. Bir boşalmadaki toplam sperm sayısı ve 1 ml semendeki sperm konsantrasyonu bakılabilir. Mililitrede 20 milyondan daha az sperm olmasına düşük sperm sayısı, 10 milyondan az olmasına da çok düşük sperm sayısı adı verilir. Bu durum genel olarak oligozoospermi olarak adlandırılır. Bazı durumlarda ise ejekülatta hiç sperm olmaz. Buna azoospermi denir. Semen tamamen normal görünmesine rağmen içinde sperm yoktur. Bu durumda testis biopsisi ile sperm aranır (TESA).
Hareket: Sayı kadar önemli bir spermin değişkenidir. Spermin yumurtaya ulaşabilmesi için yüzmesi yani hareket etmesi gerekir. Normalde spermlerin %50’sinin ileri doğru hareket etmesi gerekmektedir. İleri hızlı hareketliliğin %20 altında olmasına astenospermi denir.
Şekil: Sperm kalitesinin en önemli göstergelerinden biride şekilleridir. Şekli normal olmayan spermlerin dölleme yeteneği düşüktür. Normal bir örnekte spermlerin %30’unun normal şekilli olması gerekir. Sperm yapısındaki zor algılanan anormalliklere bağlı olarak tanımlanamayan başarısız döllenme vakaları görülebilir. Detaylı morfoloji %4 veya daha az normal sperm gösterdiğinde, teratozoospermi denir ve başarısız döllenme ihtimali yüksektir. Yüksek sperm sayısı ile aşılama, döllenme oranını neredeyse normale yükseltir ancak yuvalanma ve süregelen gebelik/doğum yüzdeleri düşüktür. Öte yandan (ICSI) başarı oranı yüksektir. Çok sayıda anormal spermin embriyotoksik etkisi, ICSI ile önlenebilir. Bazı vakalarda sperm morfolojisi, gözlem veya antioksidanlar tedavisi ile iyileşebilir. Sperm morfolojisi, sigara içenlerde bozuk olabilir ve günde 1 g Vitamin C tedavisi ile düzeltilebilir.
Bunlar dışında spermlerin kümeleşmeleri, örnekte iltihap hücrelerinin varlığı gibi diğer bazı faktörler de kontrol edilir. Ancak spermin dölleme yeteneği bilinen ve bilinmeyen pek çok faktörün etkisi altındadır. Bu nedenle hiçbir test sperm dölleme yeteneği hakkında %100 doğrulukta bilgi sağlayamaz.
Pyospermia, sperm fonksiyonunu azaltabilir. Tedaviye başlamadan önce pyospermiayı temizlemeye çalışırız. Sık boşalma antibiyotiklerin etkisini arttırabilir. Semen kültürü, bulaşmayı önlemede faydalı olur.
Farklı zamanlarda semen verildiğinde analiz sonuçları farklı çıkacaktır. Bu nedenle semen analizi sonucunun iyi veya kötü olduğuna karar vermek için en az iki test yapılmalıdır. İki test arasında hiç bir tedavi yapılmamış olsa da 2 haftadan kısa süre olmamalıdır. Her iki testte sonuçlarda benzer bozukluklar var ise bozukluğa tanı konabilir.
