Liken Sklerozus

Sorularla

Liken skleroz nedir?

Liken sklerozis, cildin incelmesi ile beyaz lekelerin oluşmasına neden olan bir cilt hastalığıdır. Liken sklerozus olgularında kaşıntı ve yanma da beyaz lekelere eşlik eder. Genellikle dış cinsel organ cildinde, olsa da meme cildi gibi başka bölgeleri de tutabilir.

Kadınlarda erkeklere göre daha sık rastlanır.

Kadınlarda liken sklerozusa ergenlik öncesi ve menopoz sonrası dönemlerde daha sık rastlanır. Adet kanamalarının olduğu yetişkin dönemde de liken sklerozus görülebilir. Ancak daha nadirdir.

Liken sklerozus

Genital bölge dışında yerleşimli liken sklerozusa ait beyaz leke görüntüsü

Genital bölge cildinde en çok klitoris yakınları, büyük ve küçük dudaklar ile anüs bölgesinde görülür. Olguların %15’inde uyluk, meme, bilek, omuz, ense ve hatta ağız içinde bile olabilir.

Tüm olgulara tanı konmuş olmadığından liken sklerozusun ne kadar yaygın olduğu net olarak bilinmiyor. Ancak genital bölgede kaşıntı şikayeti ile başvuran her 30 hastadan birinde liken sklerozus olduğu tahmin ediliyor.

Liken Sklerozusun Nedenleri ve Risk Faktörleri

Liken sklerozusun nedeni net olarak bilinmemektedir. Aşağıda şüpheli faktörler sıralanmıştır:

Genetik Faktörler. Liken sklerozus, bazı ailelerde daha sık görülür. Genetik yatkınlığı olan kişilerde travma veya zedelenme ile liken sklerozus başlayabilir.

Bağışıklık Sistemi Bozuklukları. Liken sklerozus otoimmun bir hastalık olabilir. Liken sklerozuslu kişilerde otoimmun bazı başka hastalıkların (tiroid hastalığı, kansızlık, diyabet, bölgesel saç dökülmesi ve vitiligo) görülmesi, liken sklerozusun da otoimmun olduğunu düşündürmüştür. Vücudun bağışıklık sisteminin zedelenmiş cilt bölgesine saldırısı sonucu oluşabilir.

Enfeksiyonlar. Liken sklerozus bulaşıcı bir hastalık değildir. Bazı enfeksiyonlardan sonra başladığı saptanmış olmakla birlikte bu enfeksiyonların liken sklerozus nedeni olduğu söylenemez.

Hormonlar. Ergenlik öncesi kızlar e menopoz sonrası kadınlarda sık görülmesi, hormonal bazı etkilerin olabileceğini düşündürmüştür. Ancak sistemik veya lokal östrojen, testosteron veya progesteron hormonu kullanımları kesin sonuç vermemiştir.

İdrar. Erkeklerde idrar temasının liken sklerozus gelişimini tetikleyebileceğine dair bulgular vardır. Bu nedenle sünnetsiz erkeklerde idrarın sünnet derisi altında kalması liken sklerozusu tetikleyebilir. Ancak idrar teması, kadınlardaki liken sklerozusun neden oluştuğunu açıklayamamıştır.

Liken sklerozusun belirti ve bulguları nelerdir?

 

Kadın Dış Üreme Organları

Kadın Dış Üreme Organları Anatomisi

Liken sklerozus olan bazı olgular genital bölgede ağrılı bir huzursuzluk hisseder. Ancak çoğunlukla belirtiler daha şiddetli ve aşağıdaki gibidir:

  • Vulva cildinde kaşıntı. Liken sklerozusun en sık görülen belirtisi kaşıntıdır. Zaman zaman uykudan uyandıracak kadar şiddetli olabilir.
  • Anüs çevresinde kaşıntı, ağrı veya kanamaya neden olan cilt çatlakları.
  • Vulvada ağrı veya rahatsızlık hissi.
  • Vajinal akıntı
  • Ağrılı cinsel ilişki. Cildin kaşıntı ile sık sık zedelenmesi yanı sıra vajina girişinin daralmasına da bağlıdır.
  • Cinsel temas veya idrar yapma esnasında acı
  • Vulva ve anüs çevresi cildinde değişiklikler
    • Ciltte beyaz ve buruşuk lekeler
    • Morarma veya çürükler
    • Bazen kanayabilen cilt çatlakları
    • Cilt kırılgan hale geldiğinden hafif temaslarla kanayabilir.

Liken sklerozus, vulvanın farklı bölgelerinde farklı görüntüler verebilir. Vajina girişinin daralması, ciltteki çatlak ve zedelenmeler nedeniyle muayene çok ağrılı olabilir. Liken sklerozus, vajina ve rahim gibi iç genital organları etkilemez.

Erkeklerde liken sklerozus, sünnet olmamış kişilerde sünnet derisinde sık görülür.

Genital bölge dışında da liken sklerozis görülebilir. Kadın ve erkekte görülebilmekle birlikte çocuklarda genital bölge dışı liken sklerozus pek görülmez. Genital bölge dışı liken sklerozus, vücudun üst kısımlarını, en çok da memeyi tutar.

Muayene olmalı mıyım?

Aşağıdaki durumlarda muayene olmayı ihmal etmemelisiniz:

  • Cinsel organ cildinde kaşıntı, kanama veya ağrı
  • Ciltte beyaz, açık veya koyu renkli leke

Liken Sklerozus Tanısı

Liken sklerozus tanısında tipik olarak aşağıdaki aşamalar uygulanır.

Şikayetler ve muayene. Kaşıntı şikayeti ile gelen hastada kaşıntı olan yerler muayene edilir. Muayene sırasında liken sklerozusun tipik görünümü saptandığında vücudun başka bölgelerinde de bulunup bulunmadığı kontrol edilir.

Biyopsi. Liken sklerozustan şüphelenildiğinde biyopsi ile tanı doğrulanmalıdır. Cildinizde belirtilerin olduğu alandan küçük bir cilt parçası alınır. Alınan parça patoloji doktoru tarafından mikroskop ile incelenir. Biyopsi, kaşıntının liken sklerozustan kaynaklanıp kaynaklanmadığını gösterir. Çocuklarda biyopsiye gerek duyulmaz.

Diğer hastalıkların ekarte edilmesi. Belirtileri liken sklerozus ile karışabilecek aşağıdaki hastalıkları ekarte etmek için bazı testler yapılabilir.

  • Liken planus. Kaşıntının yanısıra genital bölgenin karşılıklı cilt yapraklarında yapışmaya neden olabilen bir hastalıktır. Zaman zaman liken planus ve liken sklerozus birlikte olabilir.
  • Vulva atrofisi. Düşük östrojen düzeyleri, başta ağrılı cinsel temas olmak üzere cinsel organ cildinde çatlak ve yapışmalara neden olabilir.
  • Vitiligo. Ciltte beyaz lekelerin görülmesi ile karakterize bir hastalıktır. Bazı olgularda vitiligo ve liken sklerozus birlikte görülebilir.
  • Pemfigoid. Çok nadir olan bu hastalık ciltte iyileşince iz bırakan kabarcıklara neden olur.
  • Enfeksiyonlar. Bazı enfeksiyonlar liken sklerozus ile aynı belirtileri gösterse de ciltteki değişiklikler farklıdır. Zaman zaman bazı enfeksiyonlar ve liken sklerozus birlikte olabilir. Vajinal enfeksiyonların gösterilmesi için vajinal akıntıdan örnek alınabilir.

Liken Sklerozus ve Kanser

Genital organ cildinde liken sklerozus olan kadınlarda cildin skuamöz hücreli kanserine rastlanma olasılığı artar.

Liken sklerozusun tanısının erken konması, etkili bir şekilde tedavi edilmesi ve şüpheli alanlardan biyopsi alınması ile cilt kanseri riski azaltılabilir. Lilen sklerozus olguları en az yılda iki defa muayene edilmeli, şüpheli alanlar saptanırsa biyopsi alınmalı, iyileşmeyen yaralar olursa en kısa sürede muayeneye gelmesi konusunda uyarılmalıdır. Tedavi ile iyileşmeyen alanlardan biyopsi yapılmalıdır. Sıkı kontrol ile erken tanı konan kanserin zarar vermesi önlenebilir.

Genital bölge dışındaki liken sklerozus olgularında kanseri riskinde artma saptanmamıştır.

Liken Sklerozus ve Ağrılı Cinsel İlişki

Liken sklerozus vajina girişinde daralma yaparak cinsel ilişkilerde ağrı oluşmasına neden olabilir. Öncelikle cinsel temas azaltılmalıdır. Cildin yumuşatılması için östrojenli krem kullanılması önerilir. Cildin aşamalı olarak gevşetilmesi için vajinal dilatatörler önerilebilir.

Liken Sklerozus Tedavisi

Tedavinin öncelikli amacı kaşıntıyı azaltmaktır. Kaşıntı veya başka belirtisi olmasa bile liken sklerozus hastaları tedavi edilmelidir. Tedavi uygulanan olgular yılda en az iki defa kontrol edilmelidir.

Liken sklerozus tedavisine alınan hastalara şu konularda bilgi verilir:

  • Liken sklerozus tedavi edilebilir ancak tamamen yok edilmesi pek mümkün değildir. Önemli olan, tedaviye mümkün olduğunca erken başlanmasıdır. Tedavi ile yara izlerinin oluşması önlenebilir.
  • Artmış kanser riskini unutmamalısınız. Düzenli kontrollere gelmeniz bu nedenle önemlidir.
  • Dış cinsel organ cildi sağlığını koruma ve kaşıntıyı önleme yolları
    • Külotlu çorap yerine düz üstü veya kısa çorap giymeli ya da  jartiyerli çorap tercih etmelisiniz.
    • Sentetik yerine pamuklu külot giymelisiniz.
    • Kot veya tayt gibi sıkı pantolon yerine bol pantolon, etek veya şort giymelisiniz.
    • Mayo, tek parçalı streç giysi, tanga veya likralı giysi yerine bol ve pamuklu giysiler tercih etmelisiniz.
    • Günlük ped yerine tampon veya pamuklu ped kullanmalısınız.
    • Kokulu sabun veya şampuan yerine kokusuz, doğal sabun kullanmalısınız.
    • Küvette banyo yapacaksanız banyo köpüğü kullanmayın, ılık su kullanın.
    • Kokulu deterjan yerine kokusuz doğal deterjan kullanın.
    • Genital bölgeye banyo süngeri kullanmayıp elle yıkayın.
    • Genital bölgeye sprey, duş veya pudra kullanmayın.
    • Tuvalet kağıtlarınız renkli değil beyaz olsun.
    • Genital bölgeyi kurutmak için saç kurutma makinesi kullanmayın, yumuşak bir havlu ile bastırmadan kurulayın.
  • Belirtileri iyileştiren ve yara oluşumunu önleyen ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar krem, enjeksiyon veya hap şeklinde olabilir.
  • Kalıcı yara izleri varsa çıkarılması için operasyon uygulanabilir.

Tedavide kullanılan ilaçlar belirtilerinize ve hastalığın şiddetine göre değişebilir

  • Kaşıntı ve inflamasyonu önlemek için steroidli kremler kullanılabilir. Steroidli kremler, liken sklerozus tedavisi seçeneklerinden biridir. Güçlü steroid kremleri çoğu olguda kaşıntıyı azaltır. 1-3 ay süre ile kremler her gün uygulanır. Sonrasında daha az güçlü steroidli kremler kullanılabileceği gibi kremlerin kullanım sıklığı da azaltılabilir. Steroidli kremlerin uzun süreli kullanımlarında oluşan yan etkiler açısından kontrollerinizi ihmal etmemelisiniz.
  • Sterid enjeksiyonları. Kremlerin etkili olmadığı durumlarda steroid enjeksiyon olarak kullanılabilir.
  • Steroid tedavisi uygulayamayan veya yarar görmeyenlerde kalsinürin grubu kremler kullanılır.
  • Etkinliği kanıtlanmamış olmakla birlikte ağızdan alınan sedef ilaçları ile tedavi uygulanabilir. Başta karaciğer hastalıkları olmak üzere yan etkileri fazla olduğundan bu ilaçlar son tercih olmalıdır. İlacın kullanımından sonra 3 yıl süre ile gebe kalınmamalıdır. Bebek üzerinde ciddi sorunlara neden olabilir. Bu nedenle çocuk doğurma yaşındaki kadınlarda kullanılmamalıdır.
  • Liken sklerozuslu bazı kadınlarda küçük dudaklar arasında yapışıklıklar ile vajina girişi daralabilir. Vajinal dilatatörlerle daralma gevşetilmeye çalışılabilir. Cerrahi olarak daralmanın açılması da düşünülebilir. Ancak cerrahi uygulansa bile sonrasında dilatatör kullanımı ve ilaçlar ihmal edilmemelidir.
  • Bazen steroid tedavisine rağmen vulva ağrısı devam edebilir. Böyle durumlarda kendi kendine masaj ile ağrı azaltılabilir.

İyi haber, liken sklerozus tedavisinde steroid kremler çoğunlukla işe yarar. Üstelik sonrasında oluşacak yara izleri de önlenmiş olur. Ancak tedavi ve kontrollerin yaşam boyu sürmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Yaşamımı nasıl etkiler?

Liken sklerozus, genellikle hayatınız boyunca devam eder. Vulvada liken sklerozus olan kadınların uzun yıllar tedavi görmesi gerekecektir. Doktorunuzun önerilerine ömür boyunca dikkat etmeniz gerekecektir. Doktorunuz uygun görmedikçe ilaçları bırakmamalısınız.

Genital bölge cildinde liken skerozus olan erişkinlerde hasta cilt alanlarında kanser oluşması riski artmıştır. Yılda bir veya iki kez muayene olmalısınız. Hastalığın seyri kontrol edilirken kanser taraması da yapılır. Siz de cinsel organ cildini kanser olabilecek değişiklikler açısından ayda bir kez kontrol etmelisiniz. Nelere dikkat edeceğinizi doktorunuz söyleyecektir.

Liken sklerozuslu çocuklarda kanser riski erişkinler gibi yüksek değildir.