HIV’iniz (İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü) olup olmadığını belirlemek için HIV testi kullanılır. HIV açısından yüksek risk altında olan kişiler, genellikle risk altında olduklarının farkında olmadıkları için o güne dek test edilmemiştir. Farkında olanlar, pozitif bir test sonucu olasılığından endişe duydukları için test yaptırmaktan kaçınırlar.
Bununla birlikte, HIV tedavisi etkili olduğundan ve erken teşhis, daha uzun yaşama ve daha sağlıklı olma şansınızı artırabileceğinden test yapılmalıdır. Ayrıca, HIV durumunuzu bilmek, önlem alırsanız başkalarına bulaştırma riskinizi büyük ölçüde azaltabilir.
HIV nedir?
HIV, vücudunuzun bağışıklık sistemini zayıflatan, enfeksiyonlar ve kanserle savaşmasını önleyen bir virüstür. HIV’li kişiler hiçbir belirti olmasa da enfeksiyonu başkalarına bulaştırabilirler. HIV tedavi edilmezse, sonunda hastalık ilerler. HIV enfeksiyonunun ileri aşamasına AIDS (edinilmiş immün yetmezlik sendromu) denir.
HIV Enfeksiyonu İçin Risk Faktörleri
Neredeyse tüm HIV enfeksiyonları, cinsel temas veya enfekte iğne ile bulaşır.
Aşağıdaki durumlarda cinsel ilişkiden HIV enfeksiyonu alma riskiniz yüksektir:
- Cinsel yolla bulaşan bir hastalığı varsa
- HIV’li bir cinsel partneriniz olduysa
- Tecavüze uğradıysanız
- Hpomoseksüelseniz
- Çok eşliyseniz
- Para karşılığında seks yapıyor ya da para karşılığı seks yapan partnerleriniz varsa
Aşağıdaki durumlarda, kontamine iğne ile HIV’e maruz kalma riskiniz vardır:
- Aynı iğneyi paylaşıyorsanız
- Sağlık kuruluşunda yanlışlıkla iğne veya kesici alete yaralandıysanız
HIV taşıyan bazı kişiler, kendilerini enfeksiyon riski altında görmedikleri için test edilmemiştir.
Kimler HIV için test edilmelidir?
13 ila 64 yaş arasındaki herkesin en az bir kez HIV testi yaptırmasını önerilir. Bu tavsiyenin iki nedeni var:
- HIV tedavisi oldukça etkilidir. HIV’li kişiler, mevcut ilaçlarla neredeyse normal bir yaşam sürdürebilirler. Bu tedavi, erken başlandığında daha etkilidir.
- HIV’i tedavi etmek, enfeksiyonun başkalarına yayılmasını önlemeye yardımcı olur. HIV taşıdığınızı biliyorsanız, diğer insanları riske atma olasılığınızı azaltmak için davranışlarınızı değiştirebilirsiniz.
Testi yaptıracaksanız, nedeninin bilinmesi önemlidir. Örneğin, yakın zamanda HIV maruziyeti ile ilgili bir endişeniz varsa, erken enfeksiyonu ortaya çıkaran test yapılmalıdır.
Erken teşhisin avantajları
- Ateş, boğaz ağrısı ve yorgunluk dahil akut HIV enfeksiyonu semptomlarını azaltan erken tedavi
- HIV’in başkalarına bulaşma riskini azaltma
- Vücutta HIV yükünü azaltma
Enfeksiyon riski yüksek olan kişiler için daha sık test gereklidir.
HIV Testleri
HIV enfeksiyonunu teşhis etmek için birkaç test kullanılabilir. Testler, kanda yapılır. Tercih edilen, antijen-antikor testleridir. Antijenler, bağışıklık sisteminde bir yanıta neden olan vücuttaki yabancı maddelerdir. Antikorlar, vücudun antijenlere karşı koymak için ürettiği proteinlerdir.
Yalnızca antikor testleri. Bu testler, vücudunuzun HIV’e karşı ürettiği antikorların varlığını tespit eder. Antikor testi pozitifse, sonuç başka bir test kullanılarak doğrulanır. İkinci test, ilk testin doğru olup olmadığını ve eğer öyleyse, enfeksiyonun HIV-1 veya HIV-2’den olup olmadığını belirler.
Kombine antijen-antikor testleri. Bu testler hem viral antijenleri hem de vücudunuzun virüse karşı yaptığı antikorları tespit eder. Kombine testler, yalnızca antikor testlerine kıyasla erken HIV enfeksiyonunu daha iyi tanımlar. Sonuç pozitif çıkarsa doğrulama testi yapılır.
HIV RNA’sını ölçen testler. Bu testler, HIV RNA’sını ölçerek kanınızdaki HIV’i tespit eder. Test, kandaki virüs RNA seviyesini ölçtüğünde, sonuca viral yük denir. Viral yük testi, antikor veya antijen-antikor testinden daha iyi değildir. Çok yakın zamanda HIV kaptığınızı düşünüyorsanız, viral yük testi yaptırmalısınız.
HIV Testi Yöntemleri
HIV testi farklı şekillerde ve farklı ortamlarda yapılabilir. Tüm pozitif tarama testleri tanı testiyle doğrulanmalıdır.
Hızlı testler. HIV için hızlı testler, parmaktan veya ağızdan alınan sıvılar veya kandan yapılır. Bu testler 5 ila 40 dakika içinde sonuç verir. Sonuç pozitif ise tanı testiyle onaylanmalıdır. Negatif sonucun onaylanması gerekmez.
Standart testler. Standart HIV testi, için kan örneği kullanılır. Bu testler bir laboratuvarda yapılır ve sonuçlar genellikle birkaç gün içinde elde edilir.
Anonim test. Anonim test, kimliğinizi açıklamadan yapılır.
Evde test. Evde test kitleri, eczaneden alınır. Parmaktan alınan küçük bir kan örneği ile yapılır. Kan bir filtre şeridi üzerine bulaştırılır ve bir laboratuvara gönderilir.
HIV Test Prosedürü
Test sıklığı. 13 ila 64 yaş arasındaki herkes bir HIV testi yaptırmalıdır. Risk altında olduğu bilinen yeni bir cinsel partner gibi risk faktörünüz varsa testi tekrarlanmalıdır. Homoseksüel erkekler, enjeksiyon uyuşturucu kullananlar ve birden fazla seks partneri olan veya HIV olduğu bilinen bir partneri olanlar gibi yüksek risk altındaki kişiler, her 6 ila 12 ayda bir test edilmelidir.
Yakın zamanda HIV bulaştığını düşünüyorsanız ve ilk test negatif veya belirsiz ise, tekrarlanmalıdır.
HIV Testi Sonuçları
Test sonuçları pozitif, negatif veya belirsiz şeklinde rapor edilir. Yanlış sonuç riski çok azdır.
Negatif sonuç. Kan testiniz negatifse, HIV ihtimaliniz yoktur.
Ancak, yakın zamanda (yani birkaç hafta içinde) HIV’e maruz kaldıysanız, yeniden test yaptırmalısınız. Yakın zamanda edinilmiş HIV enfeksiyonunun teşhisi önemlidir. Bu dönem virüs seviyeleri yüksek olduğu için HIV’i bir başkasına bulaştırma olasılığının en yüksek olduğu zamandır. Takip testinin sıklığı ve süresi, kullanılan HIV testinin türüne bağlıdır:
- Bir antikor-antijen testi negatifse, maruziyetten altı hafta ve dört ay sonra test tekrarlanmalıdır. Bunun yerine hemen viral yük testi istenebilir.
- Yalnızca antikor testi negatifse, vücudunuzun HIV virüsüne karşı antikor yapması altı ayı bulabileceğinden, maruziyetten sonraki altı hafta, üç ay ve altı ay sonra tekrar HIV testi yapılmalıdır.
Pozitif sonuç. İlk HIV testi sonucunuz pozitifse, sonucun başka testlerle doğrulanması gerekir. HIV testiniz pozitifse, tüm sonuçları takip etmeniz önemlidir. Tedavi edilmeyen HIV enfeksiyonu ciddi komplikasyonlara neden olabilir, başkalarına bulaştırma riski artar.
Belirsiz sonuç. Sonucunuz açıkça pozitif veya negatif olmadığında sonuç belirsiz olarak rapor edilir. HIV enfeksiyonu için düşük risk altındaki kişilerde, yaklaşık 5000 sonuçtan 1’i (yüzde 0,02) belirsizdir. Sonucu belirsiz olan HIV açısından yüksek risk altındaki kişiler, HIV enfeksiyonunun erken evrelerinde olabilir ve sonraki testler pozitif olacaktır. Bazen sağlıklı bir kişide bilinmeyen nedenlerle belirsiz sonuç çıkabilir ve sonraki testler negatif olacaktır.
Sonucunuz belirsiz ise, daha fazla test yapılacaktır. Viral yük testi sadece birkaç gün içinde yanıt verebilir. Daha ileri testlerin sonuçlarını beklerken, olası enfeksiyonunuzu başkalarına bulaştırmamak için önlem almalısınız. Cinsel partnerinize enfeksiyon olasılığını bildirmeli ve her cinsel ilişkide prezervatif kullanmalısınız. Ayrıca jilet, diş fırçası ve herhangi bir enjektörü paylaşmaktan kaçınmalısınız.
HIV’i Önleyin
HIV’i nasıl önlersiniz:
- Cinsel partnerlerinizden HIV testi yaptırmasını isteyin
- Her cinsel ilişkide prezervatif kullanın
- Cinsel faaliyetlerle ilgili kararınızı etkileyebilecek uyuşturucu veya alkolden kaçının
- Diğer uyuşturucu kullanıcıları tarafından kullanılmış iğne ve şırıngaları paylaşmayın
HIV’e olası bir maruziyetten sonra enfeksiyonu önlemeye yardımcı olmak için, doktorunuz antiviral ilaçlar (yani, HIV’i tedavi etmek için kullanılan ilaçlar) reçete edebilir. HIV olan veya risk taşıyan biriyle korunmasız cinsel ilişkiye girdiyseniz veya iğne paylaştıysanız, bu ilaçlar HIV alma riskinizi azaltabilir. Bununla birlikte, ilaçlara mümkün olduğunca erken, tercihen virüse maruz kaldıktan sonraki üç gün içinde başlayabilmeniz için hemen doktorunuzla veya hemşirenizle iletişime geçmelisiniz.
