Ülkemizde her yıl kadınların en az onda biri istemedikleri dönemde gebe kaldıkları için kürtaja başvurmaktadırlar. Etkin gebelikten korunmuyorsa kadınların yaklaşık yarısı ömürleri boyunca en az bir kez kürtaj riskiyle karşılaşma durumundadırlar. Etkin korunma yöntemleri kullanan kadınlarda bile öngörülemeyen bazı durumlarda istenmeyen gebeliklerle karşılaşma riski mevcuttur. Geri dönüşü olmayan bir yöntem olan kadında operasyonla kanalların bağlanmasında bile bir yıl içinde bin kadından biri istenmeyen gebelikle karşılaşılabilir. Vazektomi denilen erkekte operasyonla kanalların bağlanması durumunda benzer oranlarda istenmeyen gebelik riski mevcuttur.
Yazıda geçen 100 kadın yılında gebelik oranı; yöntemi 1 yıl boyunca kullanan 100 kadından kaçının gebe kaldığını anlatmaktadır.
Genel olarak ülkemizde kullanılmakta olan yöntemlerin etkinlikleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Farklı doğum kontrol yöntemlerinin etkinlikler
Yöntemlerin tipik ve ideal kullanımlarında etkinliklerinin farklı olduğunu bilmek önemlidir. Örneğin; kondomun tipik kullanımında bir yıl içinde 100 kadın için gebe kalma oranı 12 iken, ideal kullanımda bu oran 3’e düşmektedir. İdeal kondom kullanımı için; serin yerde saklanması, açılırken diş ve tırnakla yırtılmaması, sertleşmeden hemen sonra takılıp boşalmadan hemen sonra dikkatlice çıkarılması, ucunda boşluk bırakılarak takılması ve birlikte sadece su bazlı kayganlaştırıcı kullanılması gerekmektedir.
Kondom (prezervatif) ile korunanlarda, yöntem doğru kullanıldığında bir yıl içinde istenmeyen gebelik riski %3 iken, yöntemi doğru kullanmayan çiftlerde bu oranın %12’ye çıktığını biliyoruz. Kondomun yırtıldığı veya semenin vajinaya kaçtığının fark edildiğinde ise acil kontrasepsiyon dediğimiz ek gebelikten korunma yöntemlerine hemen başvurmakta yarar vardır.
Doğum kontrol hapları unutulmadan kullanıldığında, hapın etkisini azaltacak ilaçlar kullanılmadığında ve kusma veya ishalle hapın etki göstermeden vücuttan atıldığı durumlar yoksa, bir yıl içinde doğum kontrol hapı kullanan bin kadından sadece birinde istenmeyen gebelikle karşılaşma riski mevcut olacaktır. Doğum kontrol hapına yedi günden fazla ara verildiğinde, ilk haplar unutulduğunda, hap iki gün ve daha fazla unutulduğunda istenmeyen gebelik riski binde birden ilk aşamada yüzde üçe çıkacaktır ve ek yöntemlerle gebelikten korunma gereklidir.
Ayda bir enjeksiyonlarla gebelikten korunanlarda bir yıl içinde istenmeyen gebelikle karşılaşma riski binde ikidir ve enjeksiyon gününden üç gün geç uygulandığında istenmeyen gebelik riski artacaktır.
Üç aylık enjeksiyonla gebelikten korunan kadınların bir yıl içinde üç tanesi istenmeyen gebelik riskiyle karşı karşıyadır. Üç ayda bir enjeksiyon uygulamaları bir ay geciktirildiğinde istenmeyen gebelik riski artacaktır.
Ön kola takılan implantlarla gebelikten korunan kadınlarda, implantın koruyucu etkisini sağlayan progesteron hormonunun karaciğerde hızlı yıkılıp etkisini azaltan Karbamazapin içeren epilepsi ilaçları gibi ilaçlar kullanıldığında istenmeyen gebelik riski artacaktır.
Vajinal halka ile gebelikten korunanlarda, halka iki buçuk saatten fazla dışarıda kaldığında veya yeni halka yedi günden geç uygulandığında istenmeyen gebelik riskleri artacaktır.
Rahim içi aracın veya hormonlu rahim içi aracın aşağı kaydığı veya düştüğü saptandığında gebelikten koruyuculuk azalacağı için acilen ek korunma yöntemlerine başvurmak gerekecektir. Doğru yerleşmiş olan bakırlı rahim içi araçla bir yıl içinde istenmeyen gebelik riski yüz kadında birdir.
Hormon içeren rahim içi araç kullananda ise istenmeyen gebelik riski beş yüz kadında bir olarak belirtilmektedir.
Etkin olmayan yöntemlerle korunmak Rus ruleti gibidir ve bu yöntemlerle korunmaya çalışan kadınlardan yüz kadından yirmiden fazlası bir yıl içinde istenmeyen gebelik riskiyle karşı karşıyadır. Ülkemizde en sık uygulanan geri çekme yöntemi, takvim yöntemi, vajina için yıkanması, vajinaya yerleştirilen fitil gibi yöntemler ne yazık ki sıklıkla kullanılan etkin olmayan gebelikten korunma yöntemleridir.
Emzirmenin etkisiyle gebelikten korunmaya çalışan kadınlar gece gündüz sık emzirmiyorlarsa, adet kanaması geldiyse ve doğum sonrası 6 ayı geçtiyse korunmasız cinsel beraberlik sonrası istenmeyen gebelikle karşılaşabilirler.
İstenmeyen gebelik nedeniyle uygulanan kürtaj sonrasında bile on gün içinde yumurtlama olabileceği ve kadının hemen tekrar gebe kalabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
İlişki sırasında boşalma gerçekleşmeden önce penisin dışarı çıkarılmasına dışarı boşalma yöntemi denir. Yöntemin başarı oranı düşüktür. Bu yöntem ile korunan 100 çiftten 22 tanesi 1 yıl içinde gebe kalacaktır.
