Doğum Kontrol Yöntemi Seçimi

Gebelikten korunmak için pek çok yöntem vardır. Bu yöntemler arasında kondom, doğum kontrol hapları gibi bazıları herkes tarafından bilinir. Bu yöntemlerden hangisinin size uygun olduğunu belirlerken fiyatı, ilerideki gebelik planlarını etkileyip etkilemeyeceği, yan etkileri gibi; dikkate alınacak pek çok faktör vardır.

Doğum kontrolü nedir?

Doğum kontrolü, hamileliği önlemenin yollarını tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Doğum kontrolü için başka bir kelime kontrasepsiyondur.

Farklı doğum kontrol türleri arasında ilaçlar, cihazlar ve işlemler bulunur. Bazı yöntemlerin her cinsel temasta kullanılması gerekir. Bazıları ise gebeliği uzun süre önleyebilir. Bazı yöntemler doktor tarafından reçete edilir, bazıları ise reçetesiz alınabilir.

Hangi doğum kontrol yöntemini seçmeliyim?

Birçok farklı doğum kontrol yöntemi olduğu için karar vermek çok kolay değildir. Bu, kişisel bir karardır. Doğru yöntemi seçmeniz için doktorunuz sizi yönlendirir.

En iyi yöntem, uzu süre kullanabileceğiniz, siz ve eşiniz tarafından kabul edilebilir bulunan ve yan etkileri sizi rahatsız etmeyecek yöntemdir.

Karar verirken şunları göz önünde bulunduracağınız faktörler.

• Gebeliği ne kadar iyi önler. Hiçbir doğum kontrolü tam güvenilir değildir. Ancak bazıları hamileliği diğerlerinden daha iyi önler.
• Ne sıklıkla kullanmanız gerekiyor. Örneğin, doğum kontrol hapı almayı seçerseniz, bunları her gün almalısınız. Sadece cinsel temas sırasında kullandığınız prezervatif gibi başka yöntemer de vardır.
• Ne kadar kolay elde edilir. Bazı doğum kontrol yöntemleri için doktorunuzu görmeniz gerekir. Bazıları ise eczaneden veya aile sağlığı merkezinden alınabilir.
• Kullanımı kolay mı. Her cinsel ilişki sırasında korunma yöntemini düşünüp kullanmanız gerekir mi? Peki gerekli ise anımsayabilir misiniz?
• Gebeliği önlemenin yanı sıra faydaları olup olmadığı. Örneğin, bazı doğum kontrol yöntemleri, adetlerinizi daha hafif ve daha düzenli hale getirmeye veya adet ağrılarını azaltmaya yardımcı olur.
• Yan etkileri veya dezavantajları.
• Adet kanamasının miktarına etkisi. Doğum kontrol hapları gibi bazı yöntemler adet kanamasını azaltır, bakırlı spiral artırırken hormonlu spiral ile uzunca bir süre hiç adet olmazsınız.
• Ne kadara mal olur. 
• İleride hamile kalmayı planlıyor musunuz. Bazı doğum kontrol yöntemleri kalıcıdır, yani hamile kalmanızı ömür boyu engeller. Diğer doğum kontrol yöntemleri, hamileliği yalnızca sınırlı bir süre için önler. Bu süreden sonra hala hamile kalabilirsiniz.
• Ne zaman gebelik planlıyorsunuz. Bazı doğum kontrolü yöntemleri hızla başlatılır ve durdurulur. Diğer bazıları birkaç yıl boyunca hamileliği önleyebilir.
• Sizi enfeksiyondan korur mu. Prezervatifler, cinsel yolla bulaşan bazı enfeksiyonlara (CYBE) yakalanma riskinizi azaltabilecek tek doğum kontrol yöntemidir.

Doğum kontrol yöntemlerinin hiçbiri mükemmel değildir. Bu yüzden yöntemlerin avantaj ve dezavantajlarını dengelemelisiniz. Bu yolla uzun süre ve yanlışsız kullanır, en yüksek düzeyde korunmuş olursunuz.

Doğum kontrol yöntemi seçiminde uygulanan anket formu

1. İleride hamile kalmayı planlıyor musunuz? Ne zaman?
2. Bir cinsel partneriniz var mı?
3. Daha önce hangi doğum kontrol yöntemlerini kullandınız?
4. Yöntemlerin beğendiğiniz ve beğenmediğiniz yönleri nelerdir?
5. Düzenli olarak ilaç alabilir misiniz?
6. Yöntemi kullanmayı ne sıklıkla unuttunuz?
7. Duyduğunuz ve denemek istediğiniz yöntemler var mı?
8. Cinsel ilişki genellikle planlı mı yoksa kendiliğinden mi gerçekleşir?
9. Yaşam durumunuz düşünüldüğünde cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak önemli mi?
10. Maliyet bir sorun mu? Sağlık sigortanız doğum kontrol yöntemlerini kapsıyor mu?

Yöntemlerin Gebelikten Korunmadaki Etkinlikleri

Farklı doğum kontrol yöntemlerinin etkinlikleri arasında ciddi farklar vardır. Korunma yöntemleri, yanlış kullanma veya kullanmayı unutma gibi pek çok nedenle etkisiz kalabilir.

Rahim içi araç (spiral) veya implant gibi yöntemleri kullanırken gebe kalma olasılığı çok azdır. Çünkü bu yöntemler, doktor tarafından uygulandığından yanlış kullanmanız mümkün değildir. Bu yüzden gebelik riskini en aza indirmek istiyorsanız bu yöntemlerden birini tercih etmelisiniz.

Cinsel ilişki sırasında kullanılan kondom, diyafram gibi yöntemlerde gebelik riski, doğum kontrol hapı veya spiral gibi diğerlerinden daha fazladır. Bu yüzden ilişki sırasında bu yöntemlerden birini kullanmayı unuttunuz veya yanlış kullandıysanız hemen uygulanabilecek ek yöntemler hazırlıklı olmalısınız. Bu yöntemler arasında ertesi gün hapı gibi acil korunma yöntemleri bulunur.

Farklı doğum kontrol yöntemleri nelerdir ve nasıl çalışırlar?

Farklı doğum kontrol türleri hamileliği farklı şekillerde önler. Bazıları diğerlerinden daha güvenlidir.

Ana doğum kontrol yöntemleri şunlardır

• Kalıcı yöntemler. Bunlar, bir kadının hamile kalması veya erkeğin eşini hamile bırakmasına kalıcı olarak engel olur. Tüp ligasyonu (tüplerinizin bağlanması) ve vazektomi bu tür yöntemlerdir.
• Uzun etkili yöntemler. Bunlar, her seferinde size yıllarca koruma sağlayabilecek doğum kontrol yöntemleridir. RİA (spiral) ve implant bu tür yöntemlerdir.
• Hormonal doğum kontrol yöntemleri. Bu yöntemlerde hamileliği önlemek için hormonlar kullanılır. Haplar, enjeksiyonlar, yamalar ve vajinal halkalar bu tür yöntemlerdir.
• Kondom. Bunlara bariyer yöntemleri de denir. Spermin rahme girip yumurtaya ulaşmasını engeller.
• İlişki sırasında uygulanan yöntemler. Bunlar, diyafram, sünger ve sperm öldürücüler gibi cinsel lişki sırasında kullandığınız doğum kontrol yöntemleridir. Prezervatifler de bu tür bir yöntemdir.

Peki ya doğal doğum kontrol yöntemleri?

İlaç veya cihaz gerektirmeyen birkaç doğal doğum kontrol yöntemi vardır.

• Dışarı boşalma. Bu, erkek partnerin boşalmadan önce penisi dışarı çıkarmasıdır.
• Doğurganlık farkındalığı. Bu, her ay en çok ne zaman hamile kalacağınızı tahmin edebilmeniz için adet döngünüzü takip etmeyi içerir. Bu süre zarfında cinsel temastan kaçınabilir veya o zaman prezervatif gibi bir tür doğum kontrolü kullanabilirsiniz.
• Emzirme. Emzirme kişinin hamile kalma olasılığını azaltır. Bazı yeni anneler, bebek sahibi olduktan sonraki ilk birkaç hafta boyunca emzirmeyi bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanırlar. Ancak bunun işe yaraması için anne sütü bebeğin tek gıdası olmalıdır. Emzirmeyi doğum kontrolü olarak kullanmanın tıbbi terimi laktasyon amenore yöntemidir (LAM). Bu yöntemi denemek istiyorsanız, doktorunuzla görüşmelisiniz.

Bu doğum kontrol biçimleri diğer yöntemlere göre daha az güvenilirdir. Hamile kalmayı kesinlikle istemiyorsanız doğal yöntemler yerine diğerlerini tercih etmelisiniz.

Doğum kontrolünde bir sorun yaşarsam ne olur?

Doğum kontrol yönteminizle ilgili herhangi bir yan etkiniz veya sorununuz varsa doktorunuzu bilgilendirin. Bazen yan etkiler birkaç ay sonra kaybolur. Olmazlarsa, farklı bir türe geçmek isteyebilirsiniz. Doktorunuz seçenekleriniz hakkında size bilgi verecektir.

Doğum kontrol hapımı kullanmayı unutursam?

Doğum kontrol hapınızı kullanmayı unutup cinsel ilişkide bulunmuşsanız, hamilelik riskinizi azaltmak için acil kontrasepsiyon alabilirsiniz. Acil kontrasepsiyon türleri için doktorunuzdan öneri almalısınız, ancak hepsi eczaneden reçetesiz satın alınabilir. Acil kontrasepsiyon kullanmanız gerekiyorsa, bunu cinsel ilişkiden sonra mümkün olan en kısa sürede yapın.

Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon kapmış olabileceğinizden endişeleniyorsanız riskiniz ve test veya tedavi seçenekleriniz hakkında bilgi almalısınız.