Ağrı yönetiminde hangi tıbbi yöntemler kullanılabilir?
Travayda ilaç almak isterseniz doktorunuza bildirmelisiniz. Travay ve doğum sancıları için farklı tıbbi yöntemler kullanabilir. İlaçlar vücudunuza farklı yollarla verilebilir.
Rahatlatıcı içeren ilaç seçenekleri
- Epidural veya spinal anestezi. Epidural anestezi için, iğne kullanılarak sırtınıza katater adında ince bir boru yerleştirirler. İlaç, bu boru yoluyla ilacı verilir. Spinal anestezide, omurganızdaki sinirleri uyuşturmak için sırtınıza ilaç enjekte edilir. Bazen epidural ve spinal anestezi bunları birlikte uygulanır. İlacın bir dozunu hemen alırsınız ve travayın geri kalanında katater belinizde kalır. İlaç genellikle belden aşağıdaki ağrıyı hafifletir.
- Pudendal sinir bloğu. Pudendal sinir bloğunda vajinanın etrafındaki sinirlere ilaç enjekte edilir. İlaç sinirleri uyuşturur. Ikınma esnasında bebek dışarı çıkarken çok fazla acı hissetmezsiniz. Epidural gibi değildir. Kasılma ağrılarını azaltmaz. Epidural uygulamanın mümkün olmadığı yada istenmediği durumlarda uygulanır. Epidural yapılan kadınlarda, vajina çevresinde hala şiddetli ağrı varsa ek olarak bu yöntem de uygulanabilir.
Yardımlı doğum gerekli olursa pudendal blok kullanılması gerekebilir. Yardımlı doğum, bebeğin dışarı çıkmasına yardımcı olmak için vakum veya forseps adı verilen bir aletin kullanılması demektir. - Opioid İlaçlar (ağrı kesiciler). Bunlar damar içine (intravenöz) enjekte edilir. Genellikle uykulu, uyuşmuş hissetmenizi sağlayarak ağrıyı hafifletirler.
- Nitroz oksit sedasyonu. Bazı ülkelerde, Nitroz oksit adında bir gaz doğum ağrılarına yardımcı olması için kullanılır. Bu gaz solunum yoluyla maske kullanarak alınır.
Farklı ilaçların dezavantajları nelerdir?
İlaçlar ve uygulamalar avantajları ile birlikte dezavantajları da getirir.
Epidural anestezi uygulamasından sonra muhtemelen çok fazla yürümeyeceksiniz. Ayrıca tansiyonunuz biraz düşebilir.
Spinal anestezi, doğumdan sonra baş ağrısı yapabilir.
Opioidler mide bulantısı ve kusma yapabilir ayrıca uykulu hissetmeniz neden olurlar. Opioidler bebeğinizi de etkileyebilir. Doğuma çok yakın zamanda bu ilaç verilirse bebeğinizde de uyku hali görülebilir. Bu durumda bazen bebeğinizin doğumdan sonra solunum desteğine ihtiyacı olabilir. Bu ilaçlar sonunda etkinliğini kaybeder ve siz yeni bir doza ihtiyaç duyarsınız. Doğuma yaklaştıkça ilaçlar konusunda daha dikkatli olmak gerekir. En ağrılı zamanınızda ilaç alamayabilirsiniz. Opioidler sizi uyuşturduğundan bebeğinizi dışarı itmek için ıkınırken zorlanabilirsiniz.
Epidural Anestezi
Epidural kateterin takılışı
Her anne adayı ağrısız doğum yapmak ister.
Buna epidural anestezi ile vajinal doğum denmesi daha doğru olacaktır.
Doğum belki de yaşam boyu görülebilecek en ağrılı durumlardan birisidir. Doğum sancısı annenin gereksiz yere acı çekmesine ve fizyolojik stres oluşturmasının yanında annenin yorgun düşmesine de neden olur.
Ağrı herhangi bir dokudan kaynaklanabilen kompleks ve nahoş bir algılamadır. Ağrı tedavisi uzun yıllardır tıpta en güncel ve üzerinden çok çalışılan konuların başında gelmektedir.
Anneye rahat ve ağrısız doğum yaptırma arzusu ile yapılan çalışmalar sonunda sonuç vermiştir. Bu yüzyılın başlangıcından beri dünyada doğum eylemi sırasında farklı teknikler kullanılarak anne adaylarına yardım edilmiştir. Ağrısız doğumda en güvenilir ve rahat teknik epidural anesteziyle sağlanır.
Ağrısız Doğum Ne Zaman Uygulanır
Rahim kasılmaları düzenli hale geldikten (Doğum ağrıları oturduktan) sonra rahim ağzı yaklaşık % 60-70 incelip, açıklığı 4 cm’e ulaşınca yani sancılar anneyi ciddi olarak rahatsız etmeye başlayınca uygulanır. Daha önce uygulanması, kasılmaları etkileyip doğumu geciktirir. Geç kalındığında ise hem anne gereksiz ağrı çekmiş olur hem de ağrılar daha sık geleceğinden anne adayı işlem süresince hareketsiz kalamaz ve epidural uygulanması zorlaşabilir.
Ağrısız Doğum Nasıl Yapılır
Bel bölgesindeki beyin zarı (duramater) dışına (epidural alana) ağrı kesici ilaçların enjeksiyonu ile gerçekleştirilir. Anne adayı baskıyı, dokunmayı hisseder, hatta kalkıp yürüyebilir ama ağrıyı hissetmez. Normal doğum için gerekli olan doğum sancısı, kasılmalar vardır ama rahatsız etmez.
İşlem 3 aşamada gerçekleşir:
- aşamada annenin sırtında uygulama yapılacak bölge, antiseptik bir sıvı (Baticon) ile silinir ve steril örtüyle örtülür. Bu enfeksiyonu önlemek içindir.
- aşamada cilt ve cilt altı çok ince bir iğne ile uyuşturulur.
- aşamada ise epidural sahaya ucu künt bir iğne (tohy iğnesi) yardımıyla kateter yerleştirilir ve ilaç verilir.
Özellikle kateter yerleştirilirken annenin birkaç dakika kıpırdamadan durması çok önemlidir. Kateter yumuşak bir maddeden yapılmış, incecik bir sondacıktır. İlk yapılan ilacın etkisi geçince ilave ilaç yapılabilmesi için yerleştirilir. Kateterin dışarıda kalan kısmı alerji yapmayan özel flasterle omuza kadar yapıştırılır.
Buradan ihtiyaç duyuldukça ara ara ilaç verilebildiği gibi önceden programlanmış otomatik pompalarla sürekli belirli doz ilaç da verilebilir. Anne adayı ihtiyaç hissettiğinde bu pompaya bağlı bir düğmeye basarak kendine ek doz yapabilir. Buna Hasta Kontrollü Analjezi (PCA) denir.
Bu kateter, doğumdan sonra annenin ağrısı kalmayınca hiç can yanmadan kolayca çıkarılır.
Epidural anestezinin normal doğumda uygulanmasındaki amaç sadece ağrıyı gidermek olduğundan, epidural aralığa sezaryen ameliyatlarına göre daha az dozlarda lokal anestezik ile birlikte güçlü ağrı kesiciler de verilir. Bu sayede motor kayıp olmayacağından anne adayı ağrı duymadığı halde dokunmaları hissedebilir ve bacaklarını oynatabilir.
Lokal anesteziğin miktarı çok düşük tutularak anne adayının normal doğum eylemi sırasında yürüyebilmesi dahi sağlanabilir.
Ağrısız Doğum Uygulamasında Riskler
En sık görülen yan etki ani tansiyon düşmesidir (hipotansiyon). Bu problemi önlemek için, işlemden hemen önce damar yolundan yaklaşık bir litre kadar sıvı hızlı bir şekilde verilerek damar yolunun dolması sağlanır.
Ayrıca, işlem sonrası baş ağrıları, yetersiz anestezik madde uygulanmasına bağlı tek taraflı anestezi oluşması, kullanılan ilaçlara bağlı hafif derecede alerji ve cilt döküntüleri, enfeksiyon, nadiren ıkınma hissini ortadan kaldırarak doğum süresinin uzaması, işlem sonrası idrar yapmada geçici zorluklar ve yine çok çok nadiren felç gelişimi gibi problemler sayılabilir.
İşlem deneyimli ellerde uygulandığında, bu tür problemlerin gelişmesi son derecede nadirdir.
Ağrısız Doğumun Avantajları
Günümüzde ayaklarda uyuşukluk veya ağırlık hissi olmaksızın doğum sancısını yok etmek diğer bir ifadeyle “Mobil ağrısız doğum” mümkündür. Uygulamadan sonra yürüyebilirsiniz. Epidural analjezi sizi sersemletmez, hasta hissettirmez, ayrıca bağırsak hareketlerini durdurmaz, gaz çıkarımını engellemez. Hem psikolojik rahatlama, hem de kas spazmının çözülmesiyle normal doğum şansınızı artırır.
Doğum stresinizin çoğunu giderir, kaslarda gevşeme ve rahatlama sağlar. Sancıları ağrı olarak değil, basınç ve kasılma olarak hissedersiniz. Çıkım esnasında kasılmalara eşzamanlı ıkınarak doğuma katılabilir, doğumunuzu çabuklaştırabilirsiniz. Doğum sonrası yorgun, bitkin olmadığınız için bebeğinizi çok daha çabuk kucağınıza alır, hemen besleyebilirsiniz. Tecrübeli uzmanların yaptığı epidural sonrası baş ağrısı çok nadirdir (% 1 civarı). Oluşsa bile tedavisi mümkündür. Tedavi edilmese bile 7-15 gün içinde kendiliğinden, iz bırakmadan geçer.
Doğum vajinal yoldan gerçekleşmeyip sezaryen olması gerektiğinde de aynı kateter içinden yeni ilaçlar verilerek sezaryene geçilebilir. Yeni bir anestezi uygulaması yapılmamış olur.
Ağrısız Doğum Uygulanamayan Durumlar
- Kanama bozukluğu olanlarda
- Uygulama bölgesinde enfeksiyon veya yanık varlığında
- Pıhtılaşmayı önleyici tedavi alanlarda
- Anne adayının uygulamaya onay vermemesi durumlarında epidural anestezi uygulanmaz.
