Doğum eylemi; rahim kasılmalarının başlamasına bağlı olarak rahim ağzının kısalma ve açılması ile başlar, gebelik ürünlerinin vajina yoluyla tamamen çıkmasına dek devam eder. Doğum ise bebek ve plasentanın çıkmasıdır.
Doğum eylemi 4 evrede gerçekleşir.
1. Dönem (Dilatasyon Dönemi)
Doğum eyleminin başlamasından rahim ağzının tam olarak açılmasına kadar geçen süredir. Bu evrede rahim ağzı açılır, kısalır ve bebeğin başı iner.
Rahim ağzının tam olarak açılması ilk doğumunu yapan kadınlarda 12 saat kadar, daha önce doğum yapmış kadınlarda da 8 saat kadar sürer.
Bu evre latent faz ve aktif faz olarak ikiye ayrılır.
Latent faz düzenli rahim kasılmaları ile başlar, rahim ağzı açılmaya başlayana kadar devam eder. Latent faz ilk doğumda ortalama 6 saat, daha önce doğum yapmış olanlarda 4 saattir. Latent fazın ilk doğumda 20 saat, daha önce doğum yapmış olanlarda 14 saat üzerine çıkması durumunda uzamış latent fazdan bahsedilir.
Aktif faz ilk doğumda 6-18 saat, daha önce doğum yapmış olanlarda ise 2-10 saat sürebilir. Aktif fazda rahim ağzının açılma hızı ilk gebeliklerde 1.2 cm/saat, diğerlerinde ise 1.5 cm/saattir.
Anne Adayının Takibi
1. dönemde aktif faz başlayıncaya kadar su ve sulu gıdalar alabilirsiniz.
Aktif faz uzarsa, yeniden değerlendirilir, şayet gerekli ise damardan sıvı verilebilir.
Rahatlıkla pozisyon değiştirebilmelisiniz.
Doğum anestezisi planlandığı şekilde uygulanacaktır.
En az 2 saatte bir idrarınızı boşaltmalısınız.
4 saatte bir kan basıncı, ateş, nabız kontrolü yapılacaktır.
Aktif faz başladıktan sonra 2-3 saat aralıklarla vaginal muayene yapılır. İki saat süreyle 1cm/saat’ten az açılma olursa duraklama olarak değerlendirilir.
Su kesesi kendiliğinden açılırsa hemen muayene edilmeniz gerekir.
Bebeğin Takibi
Düşük riskli gebelerde kalp atışları aralıklı dinlenebilir veya elektronik fetal monitorizasyon yapılabilir. Yüksek riskli doğumlarda sürekli elektronik fetal monitorizasyon önerilir.
Aralıklı dinleme, latent fazda 30-45 dakika aralıklarla, aktif fazda 15-30 dakika aralıklarla kal atışlarının dinlenmesidir. 2. dönemde sık aralıklarla kalp atışları dinlenir.
Kasılmalar süresince ve sonrasında 30 sn süreyle ve peşpeşe 3 kasılma esnasında kal atışı dinlenir.
Eğer bu sırada normalden sapma olur veya bir risk gelişirse elektronik fetal monitorizasyona geçilmelidir.
2. Dönem (Ekspulsiyon – İtilme Dönemi)
Rahim ağzının tam olarak açılmasından (10 cm), bebeğin doğumunun gerçekleşmesine kadar geçen süredir.
Doğumda mikropsuz koşullarda olmalıdır. Doğumda görev alan sağlık personeli korunmak için maske, gözlük ve sıvı geçirmeyen giysiler kullanabilir.
Rahim ağzının tam olarak açılmasından sonra rahim kasılmaları daha da sıklaşır ve annede ıkınma hissi başlar. Bebek rahim kasılmaları ile itilerek doğum gerçekleşir.
Bu devre yaklaşık olarak 1 saat sürer. İlk doğumlarda 30 dakika ile 3 saat , daha önce doğum yapmış olanlarda ise 5- 30 dakika arasında değişir.
Bu evrede önde gelen kısmın iniş, fleksiyon, rotasyonu gerçekleşecektir. 30 dakikada 2 kez vaginal muayene yapılır.
Bebeğin inişi, ilk doğumlarda 1, önceden doğurmuşlarda 2 cm/saatten hızlı olmalıdır. İnişin durması normal olmayan doğum seyrinin göstergesidir, sıklıkla sezaryen ile sonlanır.
Başın doğumundan sonra bebeğin önce ağız sonra burnu temizlenir. Boyunda kordon eğer doğuma engel oluşturuyorsa klampe edilir ve kesilir.
3. Dönem (Halas Dönemi)
Bebeğin doğumundan plasentanın doğumuna kadar geçen süredir.
Bebeğin doğumundan sonra da rahmin kasılmaları devam eder. Bu ağrılar bebeğin sonunun (eş – plasenta) çıkmasını sağlar. Bu devre yaklaşık 10-30 dakika sürer.
Genellikle plasentanın kendiliğinden ayrılması beklenir. 30 dakikada kendiliğinden ayrılmazsa aktif yönetime geçilir. Aktif yönetimde mesane boşaltılır, kasılmayı durduran ilaçlar yapılır ve plasenta kordonundan kontrollü bir şekilde çekilir. Şayet 15 dakikada daha sonuç alınamazsa elle halas yapılır.
4. Dönem
Plasentanın doğumundan iki saat sonrasına kadar olan dönemdir.
Bu dönemde annenin yaşamsal bulguları, kanama ve rahim boyutu takibi ve bebeğin yenidoğan bakımı yapılır.
Unutmayın
- Annenin yorulduğu ve ıkınmakta güçlük çektiği durumlarda doğum gecikebilir.
- Normal doğumda, bebek doğmadan hemen önce, bebeğin doğumunu kolaylaştırmak ve vajenin düzensiz yırtılmasını önlemek amacıyla epizyotomi adı verilen ufak bir kesi yapılabilir.
- Epidural anestezi yapılmamış ise epizyotomi öncesi kesi yapılacak bölge lokal anestezi ile uyuşturulur.
- Doğum gerçekleştikten sonra, bebeğin göbek kordonu kapatılıp kesilir.
- Bazı bebekler herhangi bir problem olmasa da kordon kesilinceye kadar ağlamayabilir.
- Doğum sonrası bebeğin ilk bakımı yapılırken, plasenta anne rahminden ayrılır ve çıkartılır.
- Bebeğin eşinin kendiliğinden ayrılmadığı bazı durumlarda, elle plasentanın yerinden çıkartılması gerekebilir.
- Bebeğin eşi çıkartıldıktan sonra, vajina kontrolü yapılır, kanama olup olmadığına bakılır ve varsa epizyotomi onarılır.
- Doğum doktoru yalnızca bebeğin başı doğum kanalından kurtulmadan hemen önce müdahale edebilmektedir. Bundan önce her şey anne ve bebeği arasındadır.
