Vajinal Mantar Enfeksiyonu

Mantar enfeksiyonu kandida olarak da bilinir. Vajina enfeksiyonları içinde en sık görüleni mantar enfeksiyonlarıdır. Kadınların yaklaşık dörtte üçü hayatlarında en az bir kez mantar enfeksiyonuna yakalanır.

Kandida

Vajinada doğal bazı mikroplar bulunur. Buna vajinanın florası denir. Bu mikrop yapısı ergenlikten sonra oluşur. Bir kadın ilk mantar enfeksiyonunu geçirene dek vajinanın doğal mikropları arasında mantarlar bulunmaz. İlk mantar enfeksiyonu dışarıdan bulaşma ile ortaya çıkar. Mantar enfeksiyonunu oluşturan mikroplar son derece dayanıklı olduğundan doğada yaşayabilir ve her eşya ile kolayca bulaşır. İlk enfeksiyondan sonra artık mantar mikrobu vajinanın doğal mikropları arasına yerleşir. Tedavi uygulansın ya da uygulanmasın vajinanın doğal üyesi haline gelir. Vajinal mantar enfeksiyonu, normal olarak vajina florasında yer alan Candida adı verilen mantarın kontrolsüzce çoğalması sonucu oluşan bir enfeksiyondur.

Tüm mantar enfeksiyonlarının %65-95’i Candida albicans’tır. Nadiren C. torulopsis, C. glabrata gibi türler de olabilir.

Mantar Enfeksiyonunu Kolaylaştıran Faktörler

Mantar olmamak için şeker yemeyin.

Vajina florasında mantar bulunan kişilerde bazı dış faktörler enfeksiyon oluşumunu kolaylaştırır. Vajina boşluğu içinde sorun oluşturmadan yaşayan mantar mikropları vajen duvarlarına doğru ilerleyip vajina cildini geçmeye başladığında ilk belirtiler başlar. Mantarları rahat yaşamak varken bu terörist eylemlere iten faktörlerin arasında sıklıkla bizim yaptığımız hatalar bulunur. Yani terörü oluşturan kötü yönetimdir. Nedir bunlar?

• İlk adet kanaması ile birlikte mantar da görülmeye başlar. Henüz adet olmamış bir kız çocuğunda mantar nadiren ortaya çıkar.
• Vajina lavajı. Bence Türk kadınlarının en sık yaptığı hata vajina içini yıkamaktır. Yapıyor musunuz? Ara sıra mı? Asla. Asla vajina içini yıkamayın. Vajina içini yıkadığınızda vajina florasının mikrop oranları değişir ve mantar hücreleri üremeye başlar.
• Antibiyotik kullanımı. Kullandığımız antibiyotikler mantar hücrelerini öldüremez. Vajina florasındaki diğer mikropları öldürür ve mantarlar çoğalmaya devam eder. Dolayısıyla antibiyotik kullanımı sonrası mantar enfeksiyonu sık görülür.
• Gebelik.
• Doğum kontrol hapı kullanımı. Modern doğum kontrol haplarında bu etkiye rastlanmamaktadır.
• Bağışıklık sisteminin baskılanması. Başta AIDS, böbrek nakli sonrası kullanılan ilaçlar ve kortizon bağışıklık sistemini iş yapamaz hale getirir.
• Şeker hastalığı. Gebelik, doğum kontrol hapı kullanımı ve şeker hastalığında vajinal salgılarda şeker artar. Bu da mantar mikrobunu besleyerek enfeksiyonu kolaylaştırır.
• Menopoz. Menopoz sonrası hormon ilacı kullanmaya başlayan kadınlarda mantar enfeksiyonu görülme olasılığı artar.
• Partnerden bulaşma. Bu yol pek sık olmasa da aktif mantarı olan bir partnerin bulaştırma riski olabilir. İlk kez mantar mikrobu ile karşılaşma genellikle ilk cinsel ilişki sonrası olur. İlk ilişkiden sonra enfeksiyon sıklaşır. Sık cinsel ilişki mantar enfeksiyonu riskini artırırken sık partner değiştirme veya oral seksin bu risk artışında payı yoktur.
• Sperm öldürücü içeren kondom kullanımı

Mantardan Korunmak İçin

Gereksiz antibiyotik kullanmayın. Vajina içini yıkamayın. Dış kesimleri yıkayabilirsiniz. Ancak yalnız su kullanarak. Genital bölgenin temizliği için sabun, deterjan, deodorant, parfüm veya şampuan kullanmayın. Yıkama işini abartmamakta fayda var. Yalnızca tuvaletten çıkınca yıkama yapmalısınız. Kuru kalmak çok önemli. Bu yüzden her yıkamadan sonra tuvalet kağıdı kullanarak kurulanmalısınız. Ancak tuvalet kağıdı beyaz renk olmalı. Çok fazla bastırmadan ve doku aralarında tuvalet kağıdı parçaları kalmasına izin vermeden kurulama yapmalısınız. Yine de insan ara sıra sabun kullanma gereksinimi duyar. Yalnızca banyo yaparken (yani en sık günde bir kez) sabun kullanabilirsiniz. Bu sabun da pH’ı ayarlanmış, yani asid pH’lı olmalı. pH 3.8 ile 4.2 arasında olanları tercih etmek gerekir. Külotlarınız naylon olmamalı. Pamuklu veya penye olabilir. Cildin hava almasını engelleyen külotlar mantar enfeksiyonunu artırır. Adet zamanları dışında günlük ped kullanmayı önermiyoruz. Külotlar her gün değiştirilmeli, kaynatılarak veya otomatik makinanın kaynatma ayarında yıkanmalı. Makinadan çıkınca bir kez daha durulanmalı ve kuruduktan sonra özellikle orta kesimleri kızgın ve buharlı bir ütü ile ütülenmeli.

Mantar enfeksiyonunuz varsa antibiyotik kullanmayın, vajina veya dış kesimleri yıkamayın, vajina içine fitil şeklinde, kaşıntılı alanlara krem şeklinde ve ağızdan hap şeklinde mantar öldürücü kullanmalısınız. Doktorunuzla görüşmeyi ihmal etmeyin. Eşinizin eğer kaşıntısı yok ise tedavi olması gerekli değildir.

Belirtiler

Mantar enfeksiyonunun en rahatsız edici ve en sık bulgusu genital bölgede kaşıntı ve yanma hissidir. Kaşıntı, özellikle genital bölgenin nemliliğinin artması ve sıcak ortamlarda bulunmak ile artar. Bu his ile vajina içerisini yıkayarak kaşıntıyı azaltmaya çalışmak yapılabilecek en kötü hatadır. Mantar enfeksiyonlarının en iyi bilinen belirtisi vajinanın dış kısmında kaşıntı ve yanmadır. Dış genital organ (vulva) şiş ve kızarık olabilir.

Çoğunlukla kaşıntıya eşlik eden bir diğer belirti akıntıdır. Akıntı çok sulu bir akıntı değildir. Küçük parçacıkların bir araya gelmesi ile oluşmuş peynir kırıkları gibi parçacıklar dökülür. Bu belirtiler hemen hemen her zaman mantar enfeksiyonunun olduğuna işaret eder. Vajinadan gelen akıntı genellikle beyaz, peynir kırığına benzeyen tanecikler içerir tarzda ve hafif kokuludur. Bazı kadınlar mantar enfeksiyonunu akıntının miktarının artması veya şeklinin değişmesi ile anlarlar.

Tahriş ve idrar yanması olabilir.

Sık karışan hastalıklar. Nörodermatitis, liken planus, lichen sklerozis, burning vulvar sendrom ve minör vestibüler gland inflamasyonu.

Tedavi

Vajinal mantar enfeksiyonlarının tedavisi ağızdan ve/veya vajinal yoldan ilaçlar ile yapılır.

Mantar öldürücü ilaçlar

• İmidazoller (azoller): Azoller, mantarın membranında bulunan ergosterolün üretimini engelleyerek mikostatik etki yapar. Mantarları öldüren, lenfositlerin hücresel immünitesidir. Farklı formüller arasında yarar oranı farkı yoktur.
  • Dokuya krem veya fitil olarak kullanılanlar: Fentikonazol, mikonazol, klotrimazol, butokonazol, terkonazol
  • Ağızdan kullanılanlar: Fluconazol, ketokonazol. Ketokonazol, karaciğer üzerinde kötü ekiler yapabildiğinden kullanımına dikkat edilmelidir.

Fitillerin kullanımı

• İlacın dokuya uzun süre temas etmesi için gece uygulanmalı ve ilacı kullandıktan sonra birkaç saat ayağa kalkılmamalıdır.
• İlaç, belirtiler geçse bile kutu bitene kadar kullanılmalıdır.
• Her ilaç için ayrı bir uygulama parçası bulunmuyor ise uygulama sonrası uygulama parçası sabunlu su ile yıkanmalıdır.
• Uygulama sonrası gerekli ise tampon kullanılmamalı, ped kullanılmalıdır. Tampon ilacı emerek etkisini ortadan kaldırabilir.

Tekrarlamayan akut enfeksiyon

• Topikal azol tedavisi ilk seçenektir.
• Topikal polietilen. Nistatin. Başarı oranı düşük olduğundan ikinci seçenektir.
• Oral azol tedavisi.
• Topikal borik asid, topikal gentian violet

Sık tekrarlayan enfeksiyon

Tedaviden sonra hemen tekrarlayan veya geçmeyen olgulardır. Tekrarlama nedenleri

• Kısa süreli lokal tedavi verilmiş veya tedaviyi aksatmış. Bazılarında ise başka vajinal enfeksiyon veya başka hastalık olabilir. Kandida albikansın antimikotik rezistansı çok nadirdir. Nadiren kandida glabrata veya kandida tropikaliste azol rezistansı olabilir. Bu türlerde terkonazol daha etkilidir.
• Tekrarlamanın bir nedeni de gastrointestinal kandida kolonizasyonu olabilir. Bu yüzden oral antimikotik kullanımı veya oral laktobasil verilmesi çözüm olabilir.
• Erkek partnerde kandida kolonizasyonu

Tekrarlayan olgularda

• Art arda tedavi. Vajinal yoldan tedavi, 14-28 günlük ara ile tekrarlanabilir. İki defa adet dönemi bitimlerinde tedavi verilebilir.
• Ağızdan ketokonazol verilebilir.

Destekleyici önlemler

• Saç kurutma makinesi ile kuru tutma
• Düşük karbonhidratlı beslenme
• Neden olabilecek faktörlerin eradikasyonu

Kronik tekrarlayan enfeksiyon

Nedenleri

• Antibiyotik, oral kontraseptis, immün supresan kullanımı
• Diyabet, HIV gibi hastalıklar
• Hücresel bağışıklık yetersizliği. Şüphelidir.

Tedavide haftada 2 kez lokal tedaviye 6 ay devam edilir.

Gebelikte tedavi

Gebelikte mikotik vajinit daha sık ve tedaviye dirençlidir.

Vajinal yoldan azoller ve nistatinin emilimi çok az olduğundan güvenlidir. Borik asid, flokonazol, itrakonazol ve ketokonazol kullanımı önerilmez.

Özellikle gebeliğin ilk üç ayında yalnızca krem şeklinde ilaçlar kullanılabilir.

Mantar Enfeksiyonu Tedavisinde Reçetesiz Ürünler

Reçetesiz ürünler zararlı olmamakla birlikte mantar enfeksiyonlarının tedavisinden çok önlenmesi için yararlıdır. Bu nedenle mantar olduktan sonra değil olmadan önce kullanılması daha çok önerilir. Diğer yandan bazen mantar olduğunu düşündüğünüz belirtiler mantardan kaynaklanmıyor olabilir. Bu tip durumlarda kullanılan reçetesiz ürünler sorunu tedavi etmediği gibi tanısını da geciktirebilir.

Bu nedenle mantar enfeksiyonu geçirdiğinizi düşünseniz bile doktorunuza gitmenizde yarar var. Hele ilk kez vajinal enfeksiyon geçiriyorsanız mutlaka doktorunuzu ziyaret etmelisiniz. Herhangi bir nedenle reçetesiz bir ürün kullandınız ve belirtileriniz tam iyileşmediyse mutlaka doktorunuzla görüşmelisiniz.