Kadınlarda en yaygın kalıcı doğum kontrolü yöntemi tüp ligasyonu (tüplerin bağlanması) işlemidir. Dünyada, başta gelişmiş ülkeler olmak üzere 200 milyon kadının yumurtalık kanalları bağlıdır.
Kalıcı doğum kontrol için seçenekler nelerdir?
En yaygın kalıcı yöntem tüplerinizin bağlanmasıdır (tüp ligasyonu). Bu prosedür için bir doktor, yumurtayı yumurtalıktan rahme taşıyan yumurtalık kanallarını kapatır. Yumurtalık kanallarına fallop tüpleri de denir. Bilateral salpenjektomi adı verilen ameliyat ise, fallop tüplerinin tamamen çıkarılmasıdır. Tüp ligasyonu veya bilateral salpenjektomiden sonra normal yollardan gebe kalamazsınız.
Kadın iç üreme organları
Kadınlarda yumurtalık kanallarının kapatılması, bağlanması ya da alınması işlemiyle yapılır.
- Sezaryen veya başka maksatlı karın ameliyatları sırasında yapılabilir.
- Laparoskopi ile karına delik açılarak yapılabilir
- Mini laparotomi ile karın bölgesi ortasından 3-5 cm.lik kesi ile yapılabilir.
- Histeroskopi ile rahim içinden yapılabilir.
Vajinal doğumdan hemen sonra veya sezaryen sırasında hastanede yatarken yapılabileceği gibi; doğumdan birkaç ay sonra cinsel hayat başlamadan önce de yapılabilir. Doğum sırası veya lohusalıkta yapılmamışsa adet kanamasının hemen sonrası uygulanmaktadır.
Yöntemin temeli, yumurtalık kanalının kapatılmasıdır.
- Yumurtalık kanalları kesilir ve özel bir iplik ile bağlanabilir.
- Kesme ve bağlama yerine bir klips ile kapanması saplanabilir.
- Elektrokoter ile yakılarak veya laser ile buharlaştırılarak kapatılabilir.
- Nadir durumlarda yumurtalık kanalı tamamen alınabilir.
Cerrahi Seçenekler
Kalıcı doğum kontrol işlemleri operasyon gerektirir.
Ameliyatın türü, işlemin ne zaman yapıldığına bağlıdır. Ameliyat herhangi bir zamanda yapılabilir. Ancak doğum yapan ve daha fazla çocuk sahibi olmak istemeyen birçok kişi, doğumdan hemen sonra veya sezaryen sırasında yapılmasını tercih eder. Ameliyatın iki türü:
- Laparoskopi. İşlem doğum sırasında yapılmayacaksa laparoskopi tercih edilir. İşlem için genel anestezi uygulanır. Daha sonra karnınızın alt kısmına küçük kesikler açılıp bu kesiklerden küçük bir kamera ve aletler yerleştirecektir. Fallop tüplerinizi kapatmak için halkalar veya klipsler kullanılır. Tüpleriniz koterizasyon ile kapatılabileceği gibi isterseniz tamamen çıkarabilir. Çoğunlukla 1 ila 2 haftada iyileşirsiniz.
- Mini laparotomi. Doğumdan hemen sonra kalıcı doğum kontrolü uygulanacaksa mini laparotomi yapılır. Vajinal doğum sonrası, hastaneden çıkmadan mini laparotomi yapılır. Anestezi için epidural veya spinal anestezi uygulanır. Epidural anestezi için, omurlarınız arasında küçük bir kanül yerleştirilir. Bu kanülden ağrıyı oluşmasını engelleyen ve kaslarınızı gevşeterek hareket etmemenizi sağlayan ilaçlar verilecektir. Ağrısız doğum için takılmış bir epidural kanül varsa bu kanülden işlem yapılabilir. Göbek deliğinizin altından küçük bir kesi yapılır ve her bir fallop tüpünün küçük bir bölümünü çıkarılır.
- Sezaryen ameliyatı olduysanız ameliyat sırasında tüpleriniz bağlanabilir. Bu işlem, sezaryenin süresini uzatmaz, daha fazla ağrıya neden olmaz, iyileşmenizi geciktirmez.
Tüp Bağlamanın Zamanlaması
Kalıcı doğum kontrol yöntemleri adet döngüsü sırasında herhangi bir zamanda yapılabilir, ancak işlemin adet döneminizden hemen sonra yapılması, ameliyat sırasında (bilmeseniz bile) hamile olma riskinizi azaltır.
Tüp bağlama, doğumdan sonra, kürtajdan sonra veya başka bir ameliyatla (örneğin safra kesesi alınması) birlikte yapılabilir. İdeal olarak, doğum sonrası tüp bağlama, doğumdan hemen sonra veya 24 saat içinde gerçekleştirilir, ancak işlem yedi gün sonraya kadar yapılabilir. İşlemin yedi günden fazla ertelenmesi işlemin zorluğunu ve enfeksiyon riskini artırır.
Tüp bağlama işleminden önce hamileliği önlemek için başka bir doğum kontrol yöntemi (prezervatif, diyafram, doğum kontrol hapları, enjeksiyonlar veya RİA gibi) kullanmalısınız. İşlemden hemen önce döllenme gerçekleşirse hamile kalmak mümkündür. İşlemi doğumdan hemen sonra, kürtaj sırasında veya adet döneminiz sırasında (veya hemen sonrasında) gerçekleştirmek, bunun olma olasılığını azaltır.
Laparoskopik Tüp Bağlama
Bu, ameliyathanede doğum sonrası dışında başka bir zamanda yapılan cerrahi bir işlemdir.
Genel anestezi yani uyku ile uygulanır. Bu nedenle işlem sırasında neler olduğunun farkında olmazsınız.
Laparoskop adı verilen bir kamera, göbek deliğinde açılan 1 cm çapında bir delikten karın içine sokulur. Bu şekilde karın içi görülür hale gelir. Kasıklarda açılan yarım santim genişliğinde bir veya iki delikten sokulan aletlerle tüpler görülerek bağlanır. Tüpleri kapatmak için koter, laser veya klips kullanılabilir. Çıkarılan alet ve laparoskop delikleri cilt içinden atılan, görünmeyen ve alınmayan dikişlerle kapatılır.
Doktorun laparoskopik kalıcı doğum kontrolü için önerebilecekleri başka bir yöntem, her iki tüpün de tamamen çıkarıldığı iki taraflı salpenjektomidir. Bu yöntemlerin tümü hamileliği önlemede çok etkilidir ve doktorunuz bu yöntemlerden birini diğerine tercih etmenin riskleri, faydaları ve nedenleri hakkında sizinle konuşabilir.
Laparoskopik tüp bağlamanın komplikasyonları diğer yöntemlerden çok farklı değildir. Nadiren barsak, damar veya mesane zedelenmeleri görülebilir. Koter ile yapılan işlem sırasında nadir de olsa iç organ veya ciltte koter yanıkları oluşabilir.
Laparoskopi ile tüplerin bağlanması, sezaryen sırasında bağlanmadan sonra en konforlu yöntemdir. Minilaparotomi ile tüplerin bağlanmasına göre oldukça kolaydır. İyileşme daha çabuk olur. Histeroskopik yöntem de laparoskopi kadar kolay ve ağrısızdır.
İşlem sonrası her hangi bir komplikasyon ortaya çıkmayacağına emin olmak için yarım gün hastanede kalmanız iyi olur. Hastaneden çıktığınızda yalnız seyahat etmeniz kolay olmayacağından yanınızda bir kişi muhakkak bulunmalıdır.
Mini Laparotomi ile Tüp Bağlama – Vajinal Doğum Sonrasında Tüp Bağlama
Minilaparotomi, doğumdan bir ila iki gün sonra yapılan cerrahi bir işlemdir. Doğumdan hemen sonra rahim halen büyüktür ve üst sınırı göbek deliği hizasındadır. Yumurtalık kanalı da rahim ile birlikte yüksektedir ve karın duvarının hemen altında bulunur. Bu yüzden doğum sonrası sterilizasyon, doğumu takiben birkaç saat ya da birkaç gün içinde rahim normal yerine dönmeden yapılır.
Genellikle doğum için kullanılan anestezi, tüp bağlama için de yeterli etkinliktedir. Doğumda anestezi kullanılmamış ise tüp bağlanırken genel ya da lokal anestezi kullanılabilir. İşlem, ameliyathanede yapılır.
Karında küçük bir kesi (3-5 cm) yapılır. Bu işleme minilaparatomi adı verilir. Ardından her iki taraftaki fallop tüplerinin bir bölümünü çıkarır. Göbek bölgesinin altındaki kesi, dikiş atılarak kapatılır.
Bu işlem yaklaşık 30 dakika sürer. Çocuğunuzun doğumundan hemen sonra yapılması hastanede yatış sürenizi artırmaz.
Minilaparotominin bir avantajı, tüpün bir kısmının tamamen çıkarılmasıdır, bu da fallop tüplerinin tamamen kesilmesini sağlar. Minilaparotominin dezavantajları arasında ağrı kesiciye daha fazla ihtiyaç duyulması, biraz daha uzun iyileşme süresi ve laparoskopik prosedüre göre daha büyük bir cerrahi kesi yer alır.
Bebekle ilgili ciddi sorunlar veya komplikasyon varsa doğum sonrası sterilizasyonu kararını ertelemeniz daha iyi olabilir.
Sezaryen Sırasında Tüp Bağlama
Sezaryen ile doğum yapan kadınlarda tüp bağlama, sezaryen sırasında yapılır.
Sezaryen sırasında, bebeğin doğumu için yapılan kesiden tüpler de bağlanır.
Tüp bağlama sonrasında sizi neler bekler?
İşlemin hemen ardından. Çoğu insan, doğum zamanı dışında yapıldığında kalıcı tüp bağlamadan bir gün sonra evine gidebilir. Gerektiğinde araba kullanacak ve size yardım edecek biri bulunmalıdır. Kesi yerinde biraz rahatsızlık ve adet tipi kramplar olacaktır. Bu, asetaminofen veya ibuprofen ibi ağrı kesici ilaçlarla tedavi edilebilir. Bazı kişilerde boğaz ağrısı (genel anestezi sırasında nefes almaya yardımcı olması için yerleştirilen bir tüpten), boyun veya omuz ağrısı, vajinal akıntı veya hafif kanama olabilir.
Ameliyattan sonra yapıldığında yan etkileri ameliyat türüne ve kullanılan anestezi tipine göre değişiklik gösterir.
- Sonrasında karın bölgesinde ağrı ve acı hissedebilirsiniz
- İşlem ve anesteziye bağlı halsizlik olabilir
- Baş dönmesi,
- Mide bulantısı,
- Omuz ağrısı,
- Karın bölgesine kramplar,
- Gaz ve şişkinlik hissi
- Boğaz ağrısı. İntratrakeal genel anestezi uygulananlarda görülür.
Muhtemelen birkaç gün içinde normal rutininize dönebileceksiniz. Doktorunuz vajinanıza herhangi bir şey (örn. tampon, duş) sokmamanızı ve yaklaşık iki hafta boyunca cinsel ilişkiden kaçınmanızı söyleyecektir.
Komplikasyonlar. Laparoskopi ve minilaparotomi işlemlerinin komplikasyonları her 1000 prosedürden yaklaşık 1’inde görülür. En sık görülen komplikasyonlar enfeksiyon, diğer organlarda yaralanma, iç kanama ve anestezi ile ilgili sorunlardır.
Sterilizasyon, güvenli bir doğum kontrol yöntemidir. Ölüm ya da komplikasyon riski çok düşüktür. En bilindik komplikasyonlar genel anesteziden ötürü gerçekleşir. Anestezi dışında riskler, kanama ve enfeksiyondur.
Eğer birkaç gün içinde karın bölgenizdeki ağrı ve acı geçmezse, hatta şiddetliyse veya ateşiniz olursa kadın doğum uzmanınız ile iletişime geçmenizde fayda vardır. Tüm belirtiler 1 hafta içinde ortadan kalkar.
Adetler üzerindeki etki. Tüpleriniz bağlanırken yumurtalıklarınız alınmayacağı için adet düzeniniz eskisi gibi devam eder, menopoza girmezsiniz.
Tüp bağlama sonrası kanamanın veya adet ağrılarının arttığına dair bir kanıt yoktur. Aslında, tüpleri bağlı olan kişilerin adet sırasında daha az gün kanaması, daha düşük miktarda kan kaybı ve daha az adet ağrısı olması daha olasıdır. Bununla birlikte, tüpleri bağlı olan bazı kişiler, adet döngüsünde daha fazla düzensizlik olduğunu söyler. Tüp bağlandıktan sonra doğum kontrol hapı gibi hormonal bir doğum kontrol yöntemini bırakırsanız, adet döngünüzde değişiklikler olacaktır.
Cinsel istek. Tüp bağlanması, cinsel istek veya performansınızı etkilemez.
Hamilelik. Tüp bağlama sonrası gebelik nadirdir, ancak hiçbir doğum kontrol yöntemi hamileliğin yüzde 100’ünü önleyemez. Tüp bağlama, gebelikten korunmanın en emniyetli yoludur. Ameliyatı izleyen 10 yıl boyunca takip edilen 1000 kadından yalnızca 18 tanesinde gebelik görülmüştür. Bu, diğer tüm yöntemlerden daha etkilidir.
Tüp bağlama sonrası gebelik çok nadirdir. Ancak oluşan gebeliklerde dış gebelik olasılığı daha yüksektir. Ancak tüp bağlama sonrası dış gebelik riski, diğer doğum kontrol yöntemlerini kullananlardan veya hiç bir yöntem kullanmayanlardan daha azdır. Dış gebelik, rahmin dışında, genellikle fallop tüpünde gelişen ve hemen tedavi edilmezse yaşamı tehdit edebilen bir gebeliktir.
Tüpleriniz bağlıyken gebelik nadir olmakla birlikte, dış gebelik riski nedeniyle hamile olabileceğinizi düşünüyorsanız, mümkün olan en kısa sürede sağlık uzmanınıza başvurmanız önemlidir.
Yumurtalık kanseri riski kanalları bağlanan kadında % 40 daha az görülür.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar. Gebelikten çok etkili bir şekilde korumasına karşın tüp bağlama ile cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunamazsınız. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve özellikle de AIDS (HIV) açısından yüksek risk altında iseniz (birden fazla seks partneri olan veya partnerinin başka partnerleri olan kişiler) tüpleriniz bağlı bile olsa kondom kullanmalısınız. Prezervatif, cinsel yolla bulaşan enfeksiyon riskini azalttığı bilinen tek doğum kontrol yöntemidir.
