Kızlık zarı ve çervresinin anatomisi
Kızlık zarı (hymen) vajina girişinde, yaklaşık 1,5 cm. içeride, 2 mm kalınlıkta bir deri kıvrımıdır. Adını eski Yunan’da evlilik ve düğün tanrısı Hymenaeus’tan alır. Yanlardan vajina duvarına bağlıdır.
Kızlık zarı, isminden dolayı zar gibi düşünülse de aslında bir zar değildir. Gebeliğin 7 ve 12. haftaları arasında embriyoda dış cinsiyetin gelişmesi gözlenir. Bu sırada embriyodaki genital duvarlar birleşip yapışarak erkeklerde testis torbasını oluştururken dişilerde bu duvarlar ayrılarak küçük (labia minora) ve büyük (labia majora) dış dudakları oluşturur. Ancak ayrılma sonucu kenarlarda kalan zarımsı doku kızlık zarı adı verilen yapıları oluşturur.
Hymen, vajinayı kaplayan ve mukoza adı verilen dokunun vajina girişinde oluşturduğu doku kıvrımıdır. Yani kızlık zarı vajina içinde değil vajinanın hemen girişindedir.
Kızlık zarı, bu yapısıyla dış genital organ oluşumları içinde kabul edilmektedir. Dışarıya bakan ön yüzü “deri”ye, vajina içine bakan arka yüzü ise mukozaya benzer.
Kız çocukların hemen hepsine bulunan hymen çok nadir olarak doğuştan hiç bulunmayabilir veya çok ince bir yapıda olup cinsel ilişkide kanamayabilir.
Kızlık zarı çocukluk çağında daha sert olan dokudan oluşmakla birlikte, ergenlikle birlikte östrojen hormonunun salgılanmasına bağlı olarak değişime uğrar, esneklik kazanır.
Kızlık zarı vajina girişini tamamen kapatmaz, ortasında adet kanının ve vajinal salgıların dışarıya akmasını sağlayan bir delik bulunur. Bu deliğin şekli ve yapısı hymen türlerinin belirlenmesinde kullanılır. Kızlık zarının normalden kalın olması durumunda nadiren cinsel ilişkiye engel bir durum ortaya çıkabilir.
Kızlık zarının şekllleri, kalınlığı ve elastikiyeti kişiler arasında büyük farklılıklar gösterir.
Kızlık Zarının İşlevi
Kızlık zarının işlevsel görevi bugüne kadar tam olarak açıklanamamıştır ve genellikle özel bir görevinin olmadığı düşünülmektedir.
Yine de bazı araştırmacılar ise kızlık zarının, mikroorganizma ve yabancı cisimlerin vajina içine girişini önlediğini ileri sürmüştür. Ortasında vajinal salgıların akmasına olanak tanıyan vajina açıklığı bulunmaktadır. Ortası delik olan bir yapının nasıl olup da enfeksiyonlara karşı koruyucu olacağı tartışma konusu olduğundan bu görüş tam olarak geçerli değildir. Aslında enfeksiyonların bakire olanlarda daha ender oluşmasının nedeni bu kızların cinsel yolla bulaşan hastalıklara maruz kalmamış olmalarıdır. PID (pelvik enfeksiyon) ve vajinit gibi enfeksiyon hastalıkları aktif cinsel yaşam başladığında, önemli bir kısmı cinsel yolla bulaşan bakterilerle başlatılan enfeksiyonlardır.
Bu doku ilk cinsel ilişki sırasında anatomik yapıya göre esneyip genişler veya yırtılır ve kanar. Bu sebepten pek çok toplumda kızlık zarı ile kadının bekâreti ilişkilendirilir. Kızlık zarının hasara uğramış olması kadında bekâretin bozulduğuna kanıt olarak görülür. Adli tabiplikte ise cinsel şiddete veya istismara maruz kalan çocukların tanısında kullanılmaktadır. Günümüzde kızlık zarının fizyolojik bir görevinden çok sosyolojik bir fonksiyonu vardır.
Kızlık zarının yapısı ve şekli embriyo döneminde belirlenir, her 1000 kadından 1′i kızlık zarı olmadan doğmaktadır. Yapılan araştırmalara göre kadınların yarıya yakın bir kısmında ilk cinsel ilişki sırasında kanama olmamaktadır.
Kızlık Zarı Tipleri
Kızlık zarı pek çok farklı anatomik yapıya sahiptir.
Annüler Hymen
Annüler (halkavi) kızlık zarı. Vajina girişini halka şeklinde daraltır.
Halka şeklinde kızlık zarı. Tüm kadınlarda en sık görülen kızlık zarı çeşididir (%60-95). Kızlık zarı halka şeklinde olup ortasında yuvarlak bir delik bulunur. Ortadaki delik çok büyük ise bir penisin geçişine rağmen zar yırtılamayabilir. Bu durumda “hymen duhule müsait” denir. Halk arasında ise “esnek zar” tabiri kullanılır.
Hymen İmperforatus
Aslında imperfore (deliksiz) kızlık zarı normal bir kızlık zarı ipi değil, bir hastalıktır.
Deliği olmayan kızlık zarıdır ve vajina girişi tamamen kapalıdır. Bu bir hastalıktır. Genç kız adet zamanı geldiğinde şiddetli karın ağrıları yaşar, fakat kanaması olmaz. Normal şekilde gerçekleşen kanama vücut dışına atılamaz ve hymen arkasında vajina içinde birikir. Kanama öyle ileri boyutlarda birikebilir ki, tüm rahim ve tüm vajina kanla dolmuş ve genç kızda halen ilk adet kanaması gerçekleşmemiş olabilir. Oldukça ağrılı bir durumdur. Kadının genital sisteminin zarar görmemesi için ameliyatla kızlık zarına delik açılarak içerideki kanın boşalması sağlanmalıdır. 2000 kızın birinde görülür.
Hymen Mikroperforatus
Küçük delikli kızlık zarıdır. Zarın ortasındaki delik çok küçüktür. Adet kanaması olur ancak oldukça ağrılıdır. Bazen cerrahi müdahale ile açılması gerekebilir.
Hymen Semilunare (Kresentrik Hymen)
Hilal şeklinde kızlık zarında zar, deliği yukarıda bırakacak şekilde aşağıya yerleşmiştir.
Yarımay şeklinde kızlık zarıdır. Bir kısımda zar daha ince veya hiç yokken bir kısımda daha belirgindir. Görülme sıklığı %3.5 ile %20 arasında değişmektedir. Bu tür zarlar genelde ilişki sırasında yırtılmaz.
Multipar Hymen
Vajinal doğum yapan kadında hymenden kalan doku parçaları.
Doğum yapmışlarda bulunan kızlık zarı tipidir. Normal doğum yapmış kadınlarda kızlık zarı doğuma bağlı yırtılır ve geriye kalan kısımlar karinkül yani kızlık zarı artığı olarak adlandırılır.
Hymen Labiale
Dudak şeklinde kızlık zarıdır.
Hymen Septatus
Kızlık zarının ortasındaki deliği ortadan ikiye ayıran bir kızlık zarı parçası bulunmasına septalı kızlık zarı denir.
İki delikli (ara bölmeli) kızlık zarı. Kızlık zarının orta kısmında boşluğu bölen, zara ait ara bir doku parçası vardır. Görülme sıklığı %1.5-5 arasındadır.
Hymen Kribriformis
Ortada bir yerine çok sayıda küçük deliğin bulunduğu kızlık zarına kalbursu kızlık zarı denir.
Çok delikli (kalbursu) kızlık zarı. Hymenin ortasında tek değil birden fazla delik vardır. Bu görüntüsü ile adeta bir “kalbura” benzer. Görülme sıklığı %1′den daha azdır.
Fimbrial Hymen
Kızlık zarının, orta delik etrafını saçaklı şekilde girinti çıkıntılarla işlediği kızlık zarı tipi.
Kadınlarda fallop tüpünün son kısmı “fimbria” olarak bilinir. Bu çeşit kızlık zarında da görünüm tüpün fimbriasına benzer.
Dentikular Hymen
Kızlık zarı, ortadaki deliğin etrafını diş gibi çıkıntılarla çevrelemiştir.
Kenarları diş gibi çıkıntılıdır. Nadir bir kızlık zarı tipidir.
