Cinsel ilişki ile bulaşan hastalıkların tanı ve tedavisinde sıradan enfeksiyonlara göre daha hassas davranılması gerekir. Bu hastalıkları yalnızca hasta olan kişiyi değil cinsel partnerini ve genel anlamda toplumu ilgilendirir.
Bu hastalıklar Türkçe olarak CYBH (Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar) ve uluslararası olarak STD (Sexually Transmitted Diseases) olarak kısaltılır. Cinsel temas ile bulaşırlar. Bu hastalıklar vücudunuza ciddi zarar verebilir, hatta ölüme neden olabilir. Nezle ve gribi bir tarafa bırakırsak cinsel yolla bulaşan hastalıklar en sık görülen bulaşıcı hastalıklardır. Kolayca yayılırlar ve her yıl Türkiye’de bir milyon yeni cinsel yolla bulaşan hastalık vakasına rastlanır. Bazı CYBH tamamen tedavi edilebilse de çoğu tam iyileşmez.
Başta HIV (AIDS) olmak üzere cinsel yolla bulaşan hastalıklar özellikle genç nüfusta ciddi zararlara neden oluyor. Bu nedenle tüm dünyanın ve Türkiye’nin ciddi bir sorunu. Dünya sağlık örgütünün verilerine göre dünyada 330 milyon CYBH (Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar) hastası vardır. Bunların %90’ı geri kalmış ülkelerdedir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında HPV (insan siğil virüsü), %40-60 ile ilk sırayı alıyor. HPV, kadınlarda rahim ağzı kanserine ve her iki cinste siğillere neden olarak ciddi sorunlar oluşturmaktadır. Diğer yandan klamidya başta olmak üzere bakteri enfeksiyonları için kullanılan pahalı antibiyotiklerin maliyeti yanısıra bunların neden olduğu yumurtalık kanalı abseleri doğurganlığı kötü yönde etkilemektedir.
CYBH Bulaşma Yolu
CYBH taşıyan bir kişi, bu hastalığı başka birine cilt teması, cinsel temas, ağız, rektum ve vücut sıvılarının teması ile bulaştırabilir. Bir kişi ile vajinal, anal veya oral yolla cinsel ilişkide bulunan biri CYBH alabilir. CYBH taşıyan bir kişi bu hastalığı taşıdığını bilmiyor olabilir. Belirtiler olmasa bile hastalık bulaşabilir.
CYBH Risk Faktörleri
Aşağıdaki risk faktörlerine dikkat etmek gerekir.
- Birden fazla cinsel partner ile seks yapmak
- Birden fazla cinsel partneri olmuş bir kişi ile cinsel ilişkide bulunmak
- CYBH olan bir kişi ile cinsel ilişkide bulunmak
- Bir CYBH taşıyor olmak
- Damardan kullanılan ilaç bağımlısı olmak veya cinsel partnerin damardan ilaç bağımlısı olması.
- Ergenler cinsel yolla bulaşan hastalıklara erişkinlerden daha kolay yakalanır.
CYBH Riskini Azaltma
CYBH riskini azaltan pek çok yöntemden bahsedilebilir.
Cinsel partnerlerinizi tanıyın ve sayılarını sınırlı tutun. Cinsel partnerinizin cinsel geçmişi en az sizinki kadar önem taşır. Sizin veya partnerinizin cinsel partner sayısı arttıkça CYBH riskiniz de artacaktır.
Kondom (prezervatif) kullanın. Vajinal, oral veya anal seks sırasında kondom kullanmak CYBH riskini azaltır. Spermisidler ile kayganlaştırılmış kondom kullanmak başka doğum kontrol yöntemi kullanma gereksiniminizi de ortadan kaldıracaktır. Bazı spermisidlerin düzenli kullanılması AIDS riskini bile azaltır.
Tehlikeli cinsel ilişkilerde bulunmayın. Cildi zedeleyen cinsel ilişkiler CYBH riskini artırır. Küçük zedelenmeler kanamasa bile CYBH etkenlerinin geçme riskini artırır. Anal seks vajinal seksten daha tehlikelidir. Çünkü rektum vajinadan daha kolay zedelenir. Vücut sıvılarında da CYBH etkeni mikroplar bulunur. CYBH taşıyan bir kişi ile korunmasız her ilişki hastalığın bulaşması için risk faktörüdür.
Aşı olmalısınız. Hepatit B ve bazı HPV tipleri için aşılar bulunmaktadır.
CYBH Gebeliğe Etkileri
Gebelik sırasında CYBH bebeğinize de bulaşabilir. Gonore ve klamidya normal doğum sırasında bebeğin gözü veya akciğerine bulaşabilir. Akciğerlere bulaşma sonucunda bebekte zatürre olabilir. Sifilis (frengi) düşük ve erken doğumlara neden olabilir. HIV, bebeğe de bulaşabilir.
Eğer hamileliğinizde siz ya da partnerinizde bir CYBH var ise doktorunuza mutlaka bildirmelisiniz. Gebelikte bazı CYBH hakkında testler rutin olarak uygulanmaktadır. Bebeğinize bulaşmasını önlemek için CYBH tedavisine erkenden başlanmalıdır. Tedavi hem anne adayı hem de cinsel partnerine uygulanır.
Partner tedavisi
Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda cinsel partnerin tedavisi çok önemlidir. Herhangi bir hastalığı olmasa da cinsel partner tedavi edilmelidir.
Tüm CYBHlar kontrol edilmelidir
Cinsel yolla bulaşan bir hastalık tanısı konan kişide diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkların da bulunma riski yüksektir. Bu hasta olan kişi veya partnerinin cinsel davranışlarından kaynaklanır.
Kesin tanı ve uygun tedavi
Cinsel yolla bulaşan hastalık etkenleri onlarca yıldır azalmadan enfeksiyon yapıyor. Bu etkenler, tam etkili antibiyotik kullanılmadığında direnç geliştirerek antibiyotiklerin etkisiz kalmasına neden olabiliyor. Bu yüzden hastalığın tanısı kesin olmalı. Tecrübeli bir doktor tarafından muayene yapılmalıdır. Tanı kesin olmalı ve en uygun antibiyotik reçete edilmelidir.
İlaca uyum
İlaçlar, kullanım oranının düşmemesi için ucuz, kolay ve yan etkisi az olmalı. Kullanım konusunda uyum sağlayamayacak hastalarda daha pahalı da olsa kısa süreli ilaçlar tercih edilmeli.
Gebelik
Cinsel yolla bulaşan hastalığı olan gebelerde bebek açısından zararlı olmayan antibiyotikler tercih edilmeli.
Kontrol
Tedavi bitiminde mutlaka kontrol yapılıp iyileşme olduğu saptanmalı.
Bilgilendirme
Hastalar; hastalıklarını, belirtilerini, tekrarlama riskini, tekrarlama durumunda ortaya çıkan belirtileri, bulaşma yollarını, ne zaman kontrole geleceklerini ve bulaştırmamak için neler yapmaları gerektiğini net olarak bilmelidir.
Eğitim
Toplum genelinin bilgilendirilmesi için lise çağında bu hastalıklar ve korunma yolları öğrenilmeli.
