Gebelik kadında biyolojik, hormonal, bedensel, sosyal ve psikolojik yapısında önemli değişiklikler meydana getirir. Gebeliğe alışabilme annelik rolünü benimseyebilme, kadının kendisini garipsemeden, utanmadan, kayıp duygusu yaşamadan alışabilmesi kadından kadına değişiklik gösterir.
Gebelik ve çocuk doğurma, anne adayı için derin duygusal anlamlar taşır. Çocuk sahibi olmanın bedeli anne için artan sorumluluk ve bağımsızlığın büyük bir bölümünün yitirilmesi anlamına gelmektedir. Gebelik bir kadının hayatındaki önemli bir dönüm noktasıdır. Bazılarına göre içgüdü, bazılarına göre öğrenilmiş bir davranış olarak kabul edilse de her iki durumda da soyun devamına hizmet eden bir olgudur. Bu nedenle gebelik yalnızca anne adayının fizyolojik bir parçası olmayıp toplumsal bir anlam da taşımaktadır. Kadında hormonal, fizyolojik değişikliklerin yanı sıra, eşiyle ailesiyle, arkadaşlarıyla ve diğer sosyal çevresiyle olan ilişki ve iletişim şeklini de çok fazla etkilemektedir.
Kısacası gebelik psikolojisi olumlu yönde olabileceği gibi olumsuz yönde de olabilmektedir. Hafif duygusal zorlanmalardan psikolojik hastalıklara kadar giden bir süreç yer alır.
Gebeliğin ilk ayları daha hassas olursunuz. Bebek hareketlerini hissettiğinizde psikolojik olarak rahatlarsınız. Gebeliğin sonuna doğru doğum korkusu ve bebeğe iyi bakamama endişesi oluşmaya başlar.
Gebeliğin birinci, ikinci ve üçüncü trimestrlerinde görülen psikolojik değişiklikler aşağıda açıklanmıştır.
Gebeliğin ilk üç ayı
Gebeliğin ilk üç ayında anne adayları gebe olduğuna inanmakta zorlanır.
Beklenen zamanda adet görmemek ile ilk kez gebe kalmış olabileceğinizi düşünmeye başlarsınız. Bazen adet gecikmesiyle beraber baş dönmesi, halsizlik, uyku hali gibi belirtiler de oluşabilir. Böylece ilk kez “Gebe miyim acaba?” diye düşünmeye başlarsınız. Gebeliğinizin kesinleşmesi gebelik testleri ile olur. Ancak sizin ve eşinizin test sonuçlarına inanmanız, sizin kendinizi gebe olarak algılamanız için biraz daha zamana ihtiyacınız vardır. Bu süreçte bir ikileme girmeye başlarsınız. Gebelik testi size gebe olduğunuzu söylemektedir ama siz kendinizi gebe gibi hissetmeyebilirsiniz.
İlk aylar zıt duyguların geliştiği bir dönemdir. Kadınlık-annelik rolleri ile ilgili çatışmalar, gebe kadının psikolojik sıkıntısını artıracak, gebelikle ilgili çok az sevinç duymasına ve gebeliği istememeye kadar giden öfke, mutsuzluk ve saldırganlık türünden duyguları harekete geçirir. Bazı gebeler bulantı kusma, yorgunluk, halsizlik, uykulu hissetmesinden dolayı bebeği suçlar, bir yandan da böyle düşündüğü için kendini suçlar. Ruhsal çatışmalar yaşar.
Bu dönemde eğer sağlık sorunlarınız az ise (bulantı, kusma, iştahsızlık vb.) ve gebeliğiniz planlı ise, normal yaşantınızı hiç aksatmadan sürdürür ve genellikle çok mutlu bir dönem yaşarsınız.
Gebenin ruh sağlığı kadar aile içi çatışmalara neden olacak riskleri azaltmak için önlem alınmalı, ayrıca babaları doğum sürecine katılımlarını sağlamak için bilgilendirmek ve çözüme odaklı olmalarını sağlamak gerekir.
Gebeliğin ikinci üç ayı
2. üç ayda karnın büyümesi ve bebek hareketleri ile anne gebeliğini kabullenir.
Artık karnınız büyümeye, bebeğiniz hareket etmeye başlamıştır. Bebek hareketleri başladığı için bebeğinizle iletişim kurmaya başlarsınız. Bebek ile psikolojik bağınız kurulmaya başlamıştır.
Bulantı-kusma, yorgunluk gibi rahatsızlıklar geçmiştir. İlk üç aydaki sorunlarınızın azalmasıyla kendinizi fiziksel olarak daha iyi hissede, gebeliğinizi kabullenmeye başlarsınız. Zıt duygular ortadan kalkmıştır. Bu dönemde duygusal olarak hassas, kırılgan, bazen sinirli, bazen de çok mutlu hissedebilirsiniz.
Gebeliğiniz boyunca en rahat geçirdiğiniz günlerdir. Bu dönemde gebelik kontrollerine, kendinizin ve bebeğinizin sağlığı ile ilgili bilgilere ilgi duymaya başladığınız ve öğrenmeye açık olduğunuz bir dönemdesiniz.
Gebeliğin son üç ayı
Son üç ayda annenin doğuma ilgisi artar
Bu dönemde bebeğinizin dolayısı ile karnınızın iyice büyümesi nedeniyle hareketleriniz zorlaşır, yorgun ve hantal hissedersiniz. Solunum sıkıntısı, kabızlık, sık idrara çıkma sıkıntı yaratabilir. Günlük yaşam zorlaşmıştır.
Son aylarda vücudunuzu beğenmezsiniz. Kadınsı yapı azalmış, yerini annelik doyumu almıştır. Psikolojik zorlukların şiddeti artar.
Artık doğum hakkında endişeler başlar. Doğum nerede olacak, nasıl olacak sorularına cevap ararsınız. Evden yalnız çıkmaya çekinirsiniz. Bebeğinize ilişkin meraklarınız iyice artmıştır. Gebeliğin bir an önce sonlanmasını isterken diğer yandan da doğum sizi ürkütmektedir. Bir yandan gebelikten kurtulmak isterlerken diğer taraftan doğumun biraz daha ertelenmesini düşünür ve ikilem yaşarsınız. Doğum doktorunuza güvenmeniz ve doğum konusunda ayrıntılı konuşma yapmanız doğum korkusu ve bebekle ilgili endişelerinizi de azaltır. Bu dönem doğumun gerçekleşmesi ve ailenize yeni bir üyenin kanlımı ile mutlu bir şekilde sonlanır.
Bu dönemde aile üyelerinin desteği, bebeğin dört gözle beklenmesi, evde fiziksel ve duygusal olarak yerinin hazırlanmış olması gerekir.
Uyumada güçlük. (Gebelik süresince, özellikle son 3 ay) Bebeğin hareketlerinin artması, sık idrara çıkma, bebeğin baskısı nedeniyle hissedilen rahatsızlık, solunum sıkıntısı ve alışılmış uyku pozisyonunu alamamaya bağlıdır. Uyumadan önce ılık duş alın. Gevşeme egzersizleri yapın. Hoşlandığınız bir müzik dinleyin, kitap okuyun. Yatarken rahat pozisyon alın, başınızı yükseltin veya yarı yan yatış pozisyonunda yatın.
