Abdominal histerektomi, rahmin alt karına açılan kesiden çıkarıldığı cerrahi bir işlemdir.
Karından yapılan kadın hastalıkları ve doğum ameliyatlarında en sık kullanılan iki kesi şekli.
İşlem sırasında bir veya her iki yumurtalık ve fallop tüpleri alınabilir, ancak histerektomi için bunların çıkarılması şart değildir ve bunların çıkarılması kararı ayrıca verilir. Rahmi alınan ancak yumurtalıkları olmayan kadınlar, östrojen üretecek, ancak adet dönemi olmayacaktır.
Abdominal histerektomide karnındaki bir kesiden rahim çıkarılır. Total histerektomide rahim ve rahim ağzı alınır. Subtotal veya supraservikal histerektomide, doktor rahim çıkarılır ancak rahim ağzı yerinde bırakılır. Bu ameliyat, bikini hattından yatay bir kesi ile yapılır. Bazen yukarıdan aşağıya dikey bir kesi ile de yapılabilir. Histerektominin bir parçası olarak yumurtalıklar ve yumurtalıkları rahme bağlayan tüpler de (fallop tüpleri) çıkarılabilir. Buna salpingo-ooferektomi denir.
Kadın üreme sistemi anatomisinin bilinmesi, histerektomiyi anlamada yardımcı olabilir.
Rahim, alt karın ve pelviste yer alan içi boş, armut biçimli kaslı bir organdır. Uterusun üst ucunda, fallop tüpleri her iki tarafa açılır. Her tüpün dış ucu bir yumurtalığın yanında yer alır. Yumurtalıklar rahmin yanında ve biraz arkasında bulunur.
Kadın iç üreme organları
Uterus, aşağıya doğru daralır ve vajinaya açılır. Rahmin alt ucuna serviks denir.
Abdominal Histerektomi Nedenleri
Farklı nedenlerle histerektomi yapılabilir.
Anormal uterin kanama. Menoraji adı verilen aşırı uterin kanama, kansızlık, yorgunluk ve iş veya okula gidememeye neden olabilir. Menoraji genellikle yedi günden uzun süren veya birkaç saat boyunca saatte birden fazla pedi doyuran kanama olarak tanımlanır. Anormal rahim kanaması veya menopozdan sonra bir kanama rahim kanseri belirtisi olabilir. Bu semptomları olan tüm kadınlar değerlendirilmelidir.
Ağır veya düzensiz kanamalar genellikle önce ilaçla veya histerektomiye alternatif diğer cerrahi yöntemlerle tedavi edilir. Ancak konservatif tedavilerle düzelmeyen anormal uterin kanama histerektomi gerektirebilir.
Fibroidler. Fibroid (leiomyom), kadınların üçte birinde görülen rahim kaslarının kanser olmayan nodülleridir. Fibroidler hamilelik sırasında büyüyebilir ve tipik olarak menopozdan sonra küçülür. Aşırı kanama ve pelvik ağrı veya bası belirtilerine neden olabilir.
Pelvik organ sarkması. Pelvik organ sarkması, pelvik kas ve bağların zayıflamasından kaynaklanır. Bu, rahmin vajinaya sarkmasına neden olur. Sarkma; vajinal doğum yapan , bazı genetik yatkınlıkları, bazı yaşam tarzı faktörleri (yaşam boyu tekrarlanan ağır kaldırma gibi) veya kronik kabızlığı olanlarda daha sık görülür.
Servikal anormallikler. Konizasyon gibi koruyucu operasyonlarla düzelmeyen şiddetli servikal kanser öncüsü olguları için histerektomi gerekebilir.
Endometrial hiperplazi. Endometrial hiperplazi, endometriumun (rahimiç tabakası) aşırı kalınlaşmasıdır. Uzun süre tedavi edilmezse endometriyal kansere yol açabilir. Endometriyal hiperplazi sıklıkla ilaçla tedavi edilebilmesine rağmen, bazen histerektomi gerekebilir.
Kanser. Rahim (endometrium), serviks veya yumurtalık kanseri tedavisinde histerektomi gerekebilir.
Doğumdan sonra şiddetli kanama. Doğumdan sonra kontrol altına alınamayan kanaması olanlarda nadiren histerektomi gerekebilir.
Kronik pelvik ağrı. Kronik pelvik ağrı; endometriozis veya pelvik organlar arasında yapışıklıklardan kaynaklanabilir. Bununla birlikte, pelvik ağrı, sindirim ve üriner sistemler dahil olmak üzere farklı sistemlerden de kaynaklanabilir. Pelvik ağrı histerektomiden sonra da devam edebilir.
Operasyon Öncesi Planlama ve Değerlendirme
Ameliyattan önce doktorunuzla yumurtalıklarınızın ve/veya tüplerinizin de alınması gerekip gerekmediğini, ameliyattan sonra östrojen tedavisine ihtiyacınız olup olmayacağını ve rahmin sadece serviksin üstündeki kısmının alınıp alınmayacağını tartışmalısınız.
Yumurtalıklar ve yumurtalık kanallarının çıkarılması. Histerektomi sırasında yumurtalıklar ve yumurtalık kanallarının çıkarılmasına salpingoooferektomi denir. Bu organların çıkarılması her zaman gerekli değildir.
Menopoza girmemiş olanlarda, östrojen, progesteron ve testosteron salgısının devam etmesi için yumurtalıklar alınmayabilir. Bu hormonlar, kalp hastalığı riskini azaltmada, cinsel ilgiyi sürdürmede, sıcak basması ve vajinal kuruluk gibi menopoz belirtilerini ve kemik kaybını önlemede önemlidir. Öte yandan, adet döngüsüne bağlı migren, epilepsi veya şiddetli adet öncesi sendromu (PMS) olan kadınlarda, yumurtalıkların çıkarılmasıyla hormon seviyeleri azaltıldığında belirtiler iyileşebilir. Ek olarak, yumurtalık veya yumurtalık kanalı kanseri riski yüksek olan kadınlarda yumurtalıklar ve tüpleri çıkarılmalıdır.
Menopoz sonrası kadınlarda, yumurtalık kanseri riski nedeniyle yumurtalıklar çıkarılmalıdır.
Östrojen tedavisi. Menopoza girmemiş ve yumurtalıkları alınmış olanlara ameliyattan sonra östrojen tedavisi (ET) önerilebilir. ET, yumurtalıklar cerrahi olarak alındığında oluşabilecek sıcak basmaları, gece terlemeleri ve kemik kaybını önler.
Menopozu tamamlamış kadınlara histerektomi sonrası ET gerektirmez.
Operasyon öncesi testler. Ameliyat öncesinde, yaşınıza ve diğer tıbbi durumlarınıza bağlı olarak fizik muayene, EKG, göğüs röntgeni ve kan testleri yapılır.
Supraservikal/subtotal histerektomi. Standart bir abdominal histerektomide, tüm uterus ve serviks çıkarılır. Ancak rahmin tamamının alınmadığı durumlar da vardır. Supraservikal, subtotal veya kısmi histerektomi; rahmin üst kısmı çıkarılırken serviksin yerinde bırakılmasıdır. Serviksinizi kalmasını istiyorsanız veya ameliyat sırasında serviksin alınmasını zorlaştıran zorluklar ortaya çıkarsa, supraservikal histerektomi yapılabilir. Histerektomiden önce, serviksi yerinde bırakmanın riskleri ve yararlarını öğrenmelisiniz.
Supraservikal histerektomi geçiren kadınlar, rahim ağzı kanseri için rutin taramaya (smear) devam etmelidir. Bazı kadınlar, tutulan serviks rahmin kalan küçük bir kısmına bağlı olduğu için adet kanaması yaşamaya devam eder.
Geçmişte, serviksin çıkarılmasının cinsel tatmini engelleyeceği endişesi vardı. Bununla birlikte, araştırmalar, serviksi olan ve olmayan kadınlar arasında histerektomi sonrası cinsel tatminin farklı olmadığını göstermiştir.
Abdominal Histerektomi Ameliyatı
Abdominal histerektomi hastane ortamında ameliyathanede yapılır ve yaklaşık iki saat sürer. Ameliyat başlamadan önce, enfeksiyonu önlemek için antibiyotik ve anormal kan pıhtılarını önlemek için ilaç veya kompresyon cihazı kullanılır. Ardından, ağrı hissetmemeniz için genel veya epidural anestezi verilecektir. İşlem boyunca kalp hızı, kan basıncı, kan kaybı ve solunum yakından izlenir. Ameliyattan sonra, uyanırken izlenebilmeniz için uyanma odasına (anestezi sonrası bakım ünitesi olarak da bilinir) transfer edileceksiniz. Daha sonra hastane odasına transfer edilirsiniz.
Abdominal Histerektomi Komplikasyonları
Histerektomi sonucu bazı komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Çoğu kolayca yönetilebilir ve uzun vadeli sorunlara neden olmaz.
Kanama. Az sayıda olguda kanama meydana gelir ve kanamayı durdurmak için ameliyathaneye geri dönülmesini gerektirebilir.
Enfeksiyon. Hafif ateş, histerektomiden sonra yaygındır. Her zaman enfeksiyondan kaynaklanmaz ve genellikle tedavi olmaksızın düzelir. Bununla birlikte, yüksek veya kalıcı ateş, enfeksiyona işaret edebilir. Olguların yüzde 10’undan azında ciddi enfeksiyon meydana gelir ve genellikle intravenöz antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Çok nadiren başka bir cerrahi işlem gerekir.
Kabızlık. Kabızlık histerektomiyi takiben sık görülür ve dışkı yumuşatıcılar, diyet lifi ile kontrol edilebilir.
İdrar retansiyonu. Abdominal histerektomiden sonra idrar retansiyonu yani idrar yapamama görülebilir. İdrar retansiyonu, vajinal histerektomi geçirenlerde daha sık görülür. İdrar, genellikle 24 ila 48 saat içinde, tutulma çözülene kadar sonda kullanılarak boşaltılabilir.
Damar içi pıhtı oluşumu. Pelvik cerrahi, bacak damarlarında kan pıhtılaşması riskini artırır. Risk, ameliyattan yaklaşık altı hafta sonra artar. Abdominal histerektomi geçiren kadınlar ameliyat başlamadan önce kan pıhtılarının oluşmasını önlemek için tedavi görmelidir. Bu tedaviler arasında kompresyon çorapları, pnömatik kompresyon cihazları ve ilaçlar yer alabilir. Ek olarak, oral kontraseptif veya hormon replasmanı alan kadınlar, kan pıhtılaşması riskini daha da artırabileceklerinden, ideal olarak ameliyattan önce bunları bırakmalıdır. Cinsel olarak aktif ve menopoz öncesi kadınlar, ameliyattan önce hamileliği önlemek için alternatif doğum kontrol yöntemleri (örn. prezervatif) kullanmalıdır.
Komşu organlarda hasar. Mesane, üreterler (böbreklerden mesaneye idrar taşıyan kanallar), kalın ve ince bağırsaklar histerektomi sırasında yaralanabilir. Yaralanma histerektomi geçiren tüm kadınların yüzde birinden daha azında meydana gelir ve genellikle ameliyat sırasında tespit edilip düzeltilebilir. Ameliyattan sonra tespit edilirse başka bir ameliyat gerekebilir.
Erken menopoz. Histerektomi geçirmiş ancak yumurtalıklarını alınmamış olanlar, ortalamadan (51 yaş) daha erken menopoza girebilir. Bunun nedeni rahmin alınmasının bir sonucu olarak yumurtalıklara kan akışının azalması olabilir.
Abdominal Histerektomi Sonrası İyileşme
Ameliyattan hemen sonra sıvı gıda verilir. Özellikle mide bulantınız veya kusmanız varsa, ilk gün boyunca intravenöz (IV) sıvı alabilirsiniz. Ayrıca gerektiğinde intravenöz, intramüsküler (IM) enjeksiyon veya hap olarak ağrı kesici ilaç alacaksınız. Normal günlük aktivitelerinize mümkün olan en kısa sürede devam etmelisiniz. Aktif olmak özellikle önemlidir çünkü kan pıhtılaşması, zatürree ve gaz sancıları gibi komplikasyonları önlemeye yardımcı olur.
Abdominal Histerektomi Sonrası Yaşam
Histerekomi, sebebi olan sorunların iyileşmesini sağlar. Bu nedenle operasyon sonrası kadınlar memnundur.
- Vajinal kanama. Operasyon öncesi %59 oranında görülürken operasyondan sonra %1’den nadirdir.
- Pelvik ağrı. Operasyon öncesi %63 oranında görülürken operasyondan sonra %8’den nadirdir.
- Sırt ağrısı. Operasyon öncesi %43 oranında görülürken operasyondan sonra %17’den nadirdir.
- Aktivite sınırlaması. Operasyon öncesi %58 oranında görülürken operasyondan sonra %2’den nadirdir.
- Uyku bozukluğu. Operasyon öncesi %41 oranında görülürken operasyondan sonra %21’den nadirdir.
- Yorgunluk. Operasyon öncesi %70 oranında görülürken operasyondan sonra %25’den nadirdir.
- Karın şişkinliği. Operasyon öncesi %48 oranında görülürken operasyondan sonra %12’den nadirdir.
- İdrar kaçırma. Operasyon öncesi %20 oranında görülürken operasyondan sonra %8’den nadirdir.
Çoğu kadında histerektomiden sonra cinsel işlev, zevk ve ağrılı cinsel ilişki düzelir. Bununla birlikte, herkesin durumu farklıdır ve sonuçlarınız büyük olasılıkla ameliyat sırasındaki yaşınız, ameliyatın nedeni ve duygudurum sorunları öykünüz olup olmadığı gibi çeşitli faktörlere bağlı olabilir.
Daha genç kadınlar, doğurganlık kaybı nedeniyle histerektomiden sonra üzüntü hissedebilir. Ameliyattan sonra üzüntü, endişe veya depresyon duygularınız varsa, doktorunuzla konuşmalısınız.
Histerektomiye Alternatif Tedaviler
Histerektomiyi ertelemek isteyen kadınlar, ilaçları veya daha az girişimsel cerrahi işlemleri tercih edebilirler. Histerektomiye tıbbi ve cerrahi alternatifler, altta yatan bozukluğa bağlıdır. Hangi tedavinin en iyi olduğuna ilişkin karar, tıbbi probleminize, mevcut tüm tedavi seçeneklerine ve her bir tedavi türünün risk ve faydalarına dayanır.
Abdominal histerektomiye bazı alternatifler-:
- Bazı durumlarda rahim vajinadan çıkarılarak karında kesi yapılmasına gerek kalmaz. Bu işleme vajinal histerektomi denir. Rahim çok büyük değilse, çok fazla skar dokusu yoksa ve ameliyatı gerektiren durum iyi huylu ve rahimle sınırlıysa vajinal bir yaklaşım kullanılabilir. Çoğu kadın, vajinal histerektomiden sonra normal aktivitelerine abdominal histerektomiden daha erken dönebilir.
- Semptomatik leiomyoma (miyom) tedavisinde uterus arter embolizasyonu ve myomektomi kullanılabilir.
- Kronik pelvik ağrısı olan hastalara ağrı merkezinde ameliyatsız tedaviler uygulanabilir.
- Şiddetli vajinal kanamanın tedavisinde endometrial ablasyon uygulanabilir.
- GnRH analogları (örneğin, leuprolide) veya progestinler gibi hormonal ilaçların kullanıldığı tıbbi tedavi, endometriozis ile ilişkili ağrıyı azaltabilir.
- Koni biyopsisi (örn. soğuk bıçak konisi), kriyocerrahi, lazer cerrahisi veya loop elektrokoter (örn., LEEP veya LLETZ) genellikle servikal displazi (anormal Pap smear) tedavisinde kullanılır. Bu işlemde rahim ağzının ve rahimin tamamı yerine rahim ağzının anormal kısmını çıkarır.
